Cải cách Tư pháp là chủ trương lớn được Đảng và Nhà nước đặc biệt coi trọng và thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo. Tiếp theo Nghị quyết số 08-NQ/TW, ngày 02/6/2005 Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 49-NQ/TW về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 điều đó thể hiện quyết tâm của Đảng và Nhà nước đối với nhiệm vụ cải cách Tư pháp.
Để Nghị quyết số 49-NQ/TW và các Kế hoạch số 256/BC-BCS/BTP ngày 22/12/2005 của Ban cán sự Đảng Bộ Tư pháp, Kế hoạch của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ nhanh chóng được triển khai thực hiện, Sở Tư pháp Quảng Ngãi đã tổ chức Hội nghị toàn ngành tổng kết 04 năm thực hiện Nghị quyết 08-NQ/TW, chỉ ra những tồn tại, nguyên nhân và chỉ đạo triển khai Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, đồng thời tham mưu cho Ban cán sự Đảng Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch số 45/KH-BCS ngày 30/3/2006 về thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW. Đối với ngành, Sở Tư pháp đã ban hành Kế hoạch số 02/KH-STP ngày 24/3/2006 và chỉ đạo triển khai thực hiện mạnh mẽ trong toàn ngành. Theo đó, Sở đã tổ chức Hội nghị quán triệt Nghị quyết số 49-NQ/TW cũng như các kế hoạch thực hiện cho 100% cán bộ, công chức, viên chức trong toàn ngành, vì vậy hầu hết cán bộ, công chức, viên chức đều nắm vững được mục tiêu, quan điểm, phương hướng, nhiệm vụ mà Nghị quyết số 49-NQ/TW và các kế hoạch hành động đã đề ra, từ đó thấy rõ trách nhiệm và phạm vi công việc của cơ quan, đơn vị mình phải thực hiện. Trong quá trình thực hiện, định kỳ sáu tháng bên cạnh việc nhận xét, đánh giá kết quả đạt được của ngành, lãnh đạo Sở còn kết hợp việc đánh giá kết quả thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm về cải cách tư pháp để kịp thời giải quyết các khó khăn, vướng mắc, xác định đầy đủ hơn về trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị, từ đó đề ra giải pháp và định hướng tiếp theo.
Trong việc thực hiện chương trình cải cách tư pháp thì kiện toàn tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ Tư pháp là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu. Từ khi thực hiện Nghị quyết 49-NQ/TW, tổ chức bộ máy cũng như đội ngũ cán bộ tư pháp tiếp tục được kiện toàn và được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực hoạt động. Trước hết, để đáp ứng với yêu cầu Nghị quyết số 49-NQ/TW đã đề ra, Sở Tư pháp tham mưu cho UBND tỉnh thông qua Quyết định số 38/2006/QĐ-UBND ngày 19/7/2006 ban hành Quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Sở Tư pháp để phù hợp với nhiệm vụ mà ngành đang đảm nhận. Trên cơ sở đó lãnh đạo Sở tiến hành rà soát đội ngũ cán bộ, công chức hiện có và tiến hành sắp xếp, bố trí công tác phù hợp với năng lực, sở trường của từng người; thực hiện tốt công tác quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại các chức danh Trưởng, Phó Trưởng phòng, Chấp hành viên Thi hành án dân sự, trong đó công tác quy hoạch được chú trọng, đội ngũ cán bộ Lãnh đạo Sở và Trưởng, Phó phòng, đơn vị trực thuộc được quy hoạch đến năm 2015; công tác cử đi đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, lý luận chính trị, quản lý nhà nước được tiến hành thường xuyên; công tác tuyển dụng cán bộ được đổi mới, chất lượng được nâng cao. Đối với Cơ quan Thi hành án dân sự, để kiện toàn về tổ chức, nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức cơ quan Thi hành án dân sự nhằm đẩy mạnh công tác này, Sở Tư pháp đã tham mưu cho Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh kiện toàn ban chỉ đạo Thi hành án dân sự đồng thời lập hồ sơ trình Bộ Tư pháp bổ nhiệm, bổ nhiệm lại và bổ nhiệm mới đội ngũ Chấp hành viên; thực hiện tốt công tác tuyển dụng và luân chuyển cán bộ thi hành án dân sự; cử 21 cán bộ, công chức đi học lớp đào tạo nghiệp vụ Chấp hành viên. Đội ngũ cán bộ, công chức Tư pháp cấp huyện và cấp xã, những năm qua Sở Tư pháp thường xuyên phối hợp với UBND các huyện, thành phố tập trung kiện toàn và nâng cao năng lực hoạt động. Riêng cán bộ Tư pháp cấp xã, trước đây Sở Tư pháp phối hợp với các cơ quan liên quan đào tạo và bố trí cho hơn 70% số học sinh tốt nghiệp Trung học Luật làm cán bộ Tư pháp cấp xã nhờ đó công tác Tư pháp ở cơ sở được đẩy mạnh, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ công tác Tư pháp trong toàn ngành. Tuy nhiên, đến nay do nhiều nguyên nhân nên một số cán bộ tư pháp đã được đào tạo chuyên môn luật và bố trí nói trên đã chuyển sang đảm nhiệm công tác khác, mặt khác phần lớn Tư pháp cấp xã hiện nay trên địa bàn tỉnh chỉ có 01 biên chế. Trước tình hình đó, để củng cố tổ chức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Phòng Tư pháp và Ban Tư pháp, Sở Tư pháp đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Chỉ thị số 23/2007/CT-UBND ngày 28/9/2007 về việc củng cố tổ chức, nâng cao hiệu quả hoạt động của Phòng Tư pháp cấp huyện và Ban Tư pháp cấp xã, đồng thời phối hợp với Sở Nội vụ, Trường Đại học Luật Hà Nội mở lớp Trung cấp Luật khoá 3 tại Quảng Ngãi với 174 học sinh là cán bộ cấp xã theo học.
Trong công tác đổi mới, nâng cao chất lượng xây dựng và kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, hàng năm Sở Tư pháp chủ trì, phối hợp với các Sở, Ban, ngành trong tỉnh xây dựng Chương trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật trình UBND tỉnh phê duyệt, đã thẩm định 434 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền ban hành của Uỷ ban nhân dân tỉnh. Ngoài ra, Sở Tư pháp còn tổ chức lấy ý kiến trong ngành 28 dự thảo Luật, Pháp lệnh và 20 dự thảo Nghị định của Chính phủ và Quyết định, Thông tư của Bộ, ngành Trung ương đảm bảo chất lượng và thời gian. Sở Tư pháp đã trình Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành Chỉ thị số 10/2007/CT-UBND về tăng cường công tác kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật trên địa bàn tỉnh; Chỉ thị số 22/2007/CT-UBND về xây dựng, kiện toàn tổ chức pháp chế tại các Sở, ban, ngành và doanh nghiệp Nhà nước của tỉnh Quảng Ngãi; Quyết định số 11/2007/QĐ-UBND quy định về bảo đảm kinh phí cho công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật. Công tác kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật được Sở Tư pháp giúp UBND tỉnh thực hiện thường xuyên, đã tiến hành kiểm tra tổng số 124.893 văn bản các loại tại 14 huyện, thành phố. Qua kiểm tra, Sở Tư pháp đã kiến nghị các huyện, thành phố kịp thời khắc phục những sai sót trong công tác ban hành văn bản, đưa công tác ban hành văn bản trên địa bàn tỉnh tiếp tục đi vào nề nếp. Trong công tác tự kiểm tra và rà soát, hệ thống hoá văn bản, Sở Tư pháp đã tiến hành rà soát văn bản do HĐND và UBND tỉnh ban hành trên 13 lĩnh vực, đặc biệt trong năm 2007, Sở Tư pháp tham mưu cho UBND tỉnh triển khai rà soát văn bản về đất đai do Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành từ năm 1996 đến năm 2007 với tổng số 540 văn bản các loại liên quan đến lĩnh vực đất đai được rà soát. UBND tỉnh đã ban hành các Quyết định số 57, 58, 59 và 60/QĐ-UBND công bố danh mục các văn bản QPPL trong lĩnh vực đất đai do UBND tỉnh ban hành từ năm 1996-2007. Theo đó, 26 văn bản còn hiệu lực, 66 văn bản hết hiệu lực, 26 văn bản cần huỷ bỏ, bãi bỏ và 26 văn bản còn hiệu lực nhưng cần sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế.
Về đổi mới hình thức, nâng cao hiệu quả công tác phổ biến và giáo dục pháp luật, để đáp ứng yêu cầu Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư, Chỉ thị 31-CT/TU của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ và các Chương trình phổ biến giáo dục pháp luật đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt như Chương trình phổ biến giáo dục pháp luật giai đoạn năm 2003-2007, giai đoạn 2008-2012, Chương trình hành động quốc gia phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, nhân dân ở xã, phường, thị trấn từ năm 2005 đến năm 2010... Sở Tư pháp đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và tổ chức thực hiện như: Quyết định số 03/2007/QĐ-UBND ban hành Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn 2007-2010 của tỉnh Quảng Ngãi; Quyết định số 2139/QĐ-UBND ngày 15/9/2006 công nhận Báo cáo viên pháp luật tỉnh Quảng Ngãi thay thế Quyết định số 564/QĐ-CT ngày 12/3/2002; Quyết định ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh Quảng Ngãi và Quyết định ban hành Quy chế Báo cáo viên, Tuyên truyền viên pháp luật...cũng như Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật hàng năm của tỉnh. Triển khai thực hiện nhiệm vụ, Sở Tư pháp đã tổ chức nhiều hình thức tuyên truyền phổ biến luật phong phú và đa dạng, trong đó đã tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức 16 Hội nghị cấp tỉnh triển khai 43 Luật, Pháp lệnh với mỗi hội nghị có gần 200 đại biểu là cán bộ chủ chốt của cấp tỉnh và huyện tham dự. Sau Hội nghị cấp tỉnh, Sở Tư pháp cử Báo cáo viên tiếp tục triển khai cho cán bộ, công chức, viên chức của các huyện, thành phố. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật bằng hình thức thi viết được cán bộ và nhân dân trong tỉnh hưởng ứng mạnh mẽ. Các cuộc thi “Tìm hiểu pháp luật về đất đai”, “Tìm hiểu pháp luật về Vệ sinh an toàn thực phẩm”, “Tìm hiểu pháp luật về giáo dục” thu hút mạnh mẽ cán bộ và nhân dân tham gia với trung bình gần 150.000 bài/cuộc thi. Năm 2008, Sở Tư pháp tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh tổ chức cuộc thi “Tìm hiểu pháp luật về phòng chống tham nhũng và thực hành tiết kiệm, chống lãng phí”. Đặc san Tư pháp ngày càng khẳng định là phương tiện phổ biến pháp luật hiệu quả. Sở Tư pháp đã phát hành 10 số Đặc san Tư pháp với số lượng 1.000 cuốn/số được cấp phát cho các đơn vị từ tỉnh đến cơ sở đã kịp thời phản ánh tình hình hoạt động của ngành và thực hiện tuyên truyền phổ biến pháp luật. Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật còn được Sở Tư pháp thực hiện có hiệu quả thông qua việc phối hợp với Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh mở chuyên mục “Tìm hiểu pháp luật” phát hàng tuần trên sóng của Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh. Trang thông tin điện tử Sở Tư pháp thường xuyên cập nhật tình hình hoạt động của Sở, ngành và thực hiện phổ biến pháp luật, được UBND tỉnh đánh giá là có chất lượng cao, một trong những trang đứng đầu của tỉnh. Với vai trò là Thường trực Tiểu ban tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về trật tự an toàn giao thông tỉnh, Sở Tư pháp đã phối hợp với Thường trực Ban an toàn giao thông tỉnh thực hiện tốt công tác tuyên truyền về trật tự an toàn giao thông, đáp ứng yêu cầu Nghị quyết 32/2007/NQ-CP của Chính phủ. Phối hợp với Hội nông dân tỉnh tập huấn nâng cao nhận thức pháp luật cho cán bộ Hội Nông dân, Tổ trưởng Tổ hoà giải, cán bộ thuộc chi, tổ hội nông dân tại xã, phường, thị trấn trong khuôn khổ thực hiện Chương trình phối hợp giữa Sở Tư pháp và Hội Nông dân tỉnh về thực hiện Chỉ thị 26/2001/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ trong việc tạo điều kiện cho Hội Nông dân các cấp tham gia giải quyết khiếu nại, tố cáo. Phối hợp với Sở Văn hoá-Thông tin phổ biến luật Phòng, chống tham nhũng, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cho cán bộ, công chức; tập huấn nghiệp vụ hoà giải, xây dựng hương ước, quy ước cho cán bộ cấp xã 07 huyện miền núi, hải đảo...
Công tác Thi hành án dân sự tiếp tục được chú trọng đẩy mạnh, quyết tâm giảm án tồn đọng, tạo bước chuyển biến mới trong công tác thi hành án dân sự bằng việc chỉ đạo các cơ quan Thi hành án dân sự thực hiện nhiều biện pháp đột phá trong công tác này. Trước hết, Sở tham mưu cho Chủ tịch UBND tỉnh kiện toàn, đồng thời ký Quyết định số 1890/QĐ-UBND ngày 11/8/2006 ban hành Quy chế tổ chức và hoạt động của Ban chỉ đạo thi hành án tỉnh Quảng Ngãi. Chỉ đạo Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh tiến hành tổng rà soát án tồn đọng, án đang tổ chức thi hành theo Quyết định số 49/QĐ-BTP ngày 16/01/2008 của Bộ Tư pháp và đưa ra các giải pháp tổ chức thi hành. Trong công tác cán bộ, Giám đốc Sở đã ban hành Quyết định số 39/QĐ-STP ngày 18/5/2007 phê duyệt Đề án quy hoạch của cán bộ, công chức Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Ngãi làm cơ sở triển khai thực hiện. Mặt khác, tranh thủ được sự chỉ đạo của đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh-Trưởng Ban chỉ đạo Thi hành án tỉnh nên hoạt động thi hành án dân sự từ tỉnh đến huyện được thực hiện tốt, những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thi hành án được kịp thời tháo gỡ, nhiều vụ án khó, phức tạp, tồn đọng nhiều năm đã được giải quyết.
Về đẩy mạnh cải cách hành chính, kiện toàn tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động trên các lĩnh vực hành chính tư pháp và bổ trợ tư pháp. Công tác quản lý, đăng ký hộ tịch được thực hiện nhanh chóng, đảm bảo các quy định của pháp luật, các yêu cầu về hộ tịch có yếu tố nước ngoài được Sở Tư pháp giải quyết kịp thời thông qua việc thực hiện cơ chế một cửa. Để nâng cao hiệu quả trong công tác này, đáp ứng tốt yêu cầu của công dân, Sở Tư pháp đã trình UBND tỉnh ban hành Chỉ thị số 12/CT-UBND ngày 29/4/2008 về tăng cường công tác quản lý, đăng ký hộ tịch trên địa bàn tỉnh. Ngoài ra, để đáp ứng yêu cầu về cải cách tư pháp, cải cách hành chính, Sở Tư pháp đang phối hợp với các ngành liên quan xây dựng Đề án áp dụng cơ chế “một cửa liên thông” trong việc giải quyết việc đăng ký kết hôn và đăng ký nhận cha, mẹ, con có yếu tố nước ngoài; cấp Giấy chứng nhận có quốc tịch Việt Nam, Giấy chứng nhận mất quốc tịch Việt nam và Giấy chứng nhận không có quốc tịch Việt Nam; cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho công dân Việt Nam, trình UBND tỉnh thông qua. Hoạt động công chứng tiếp tục đáp ứng tốt các yêu cầu của tổ chức và công dân. Công tác chứng thực ở cấp xã qua một năm triển khai thực hiện Nghị định số 79/2007/NĐ-CP đã dần đi vào nề nếp, tạo thuận lợi cho tổ chức và công dân. Hoạt động Trợ giúp pháp lý tiếp tục đẩy mạnh. Trong công tác này, Sở Tư pháp đã tham mưu cho Uỷ ban nhân dân tỉnh ban hành Quyết định số 04/QĐ-UBND ngày 31/01/2007 về Kế hoạch thực hiện Chỉ thị 35/2006/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về thi hành Luật Trợ giúp pháp lý; đồng thời trình Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2122/QĐ-UBND ngày 27/9/2007 phê duyệt Đề án kiện toàn tổ chức, cán bộ, nâng cao năng lực hoạt động của Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Quảng Ngãi và các Quyết định số 612, 613/QĐ-UBND thành lập 02 Chi nhánh của Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Quảng Ngãi tại huyện Mộ Đức và Trà Bồng. Ngoài ra, hiện nay Sở Tư pháp đang triển khai thành lập Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý ở các xã nghèo, xã có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn trên địa bàn tỉnh, góp phần giải toả vướng mắc pháp luật, bảo vệ quyền lợi chính đáng cho người nghèo, gia đình chính sách.
Công tác quản lý hoạt động của Đoàn Luật sư, Văn phòng Luật sư được thực hiện đúng quy định của pháp luật. Tổng số luật sư của Đoàn Luật sư là 18 thành viên (13 nam, 05 nữ; 15 luật sư chính thức, 03 luật sư tập sự). Đến nay Sở đã cấp giấy phép hoạt động cho 09 văn phòng, trong đó 02 văn phòng đã chấm dứt hoạt động. Để kiện toàn, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động cho Đoàn Luật sư, Sở Tư pháp đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 2312/KH-UBND ngày 06/8/2007 về việc triển khai thực hiện Luật Luật sư.
Những năm qua, Sở Tư pháp đã làm tốt nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực giám định tư pháp trên địa bàn tỉnh, đã tham mưu cho Chủ tịch UBND tỉnh củng cố, kiện toàn các tổ chức giám định tư pháp; bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp; đề nghị Bộ Tư pháp cấp thẻ cho các giám định viên; phối hợp với các Sở, ngành chuyên môn lựa chọn người giám định tư pháp theo vụ việc trình UBND tỉnh đề nghị Bộ Tư pháp lập và công bố danh sách; tổ chức bồi dưỡng kiến thức pháp luật về giám định tư pháp, trao đổi nghiệp vụ chuyên môn... Bên cạnh đó, để tăng cường trách nhiệm, nâng cao hiệu quả công tác giám định pháp y phục vụ cho công tác điều tra, truy tố xét xử tội phạm, Công an tỉnh và Sở Y tế đã ban hành Quy chế phối hợp trong công tác giám định pháp y. Với sự nỗ lực của Sở Tư pháp và các cơ quan liên quan, đến nay đã thành lập Phòng Giám định pháp y thuộc Bệnh viện Đa khoa tỉnh, đồng thời Sở Tư pháp cũng đã lập hồ sơ trình Bộ Tư pháp cấp Thẻ giám định viên tư pháp cho 15 Giám định viên (07 Giám định viên thuộc lĩnh vực pháp y và 08 Giám định viên thuộc lĩnh vực kỹ thuật hình sự) và công nhận 15 đồng chí là cán bộ có kinh nghiệm và trình độ chuyên môn cao trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, tài chính, chế biến và nuôi trồng thuỷ sản, lâm nghiệp, thú y, thẩm định thiết kế xây dựng, điện dân dụng, cơ khí và văn hoá làm người giám định theo vụ việc, bước đầu hoạt động ổn định và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ đặt ra trong tình hình mới.
Nhìn chung các nhiệm vụ về cải cách tư pháp mà Nghị quyết số 49-NQ/TW đề ra đã được Tỉnh uỷ, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân quan tâm xây dựng kế hoạch và chỉ đạo tổ chức thực hiện khá chặt chẽ và kịp thời; sự quan tâm chỉ đạo của các cấp uỷ đối với ngành tư pháp cũng như nhận thức của cán bộ, công chức, viên chức trong toàn ngành đối với công tác này tương đối đầy đủ và toàn diện vì vậy đã tạo sự đồng thuận cao trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện. Nhờ vậy qua 03 năm thực hiện Nghị quyết 49-NQ/TW, hoạt động của ngành tư pháp tỉnh Quảng Ngãi tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực trên nhiều mặt công tác. Chất lượng đội ngũ của cán bộ, công chức, viên chức được nâng lên một bước. Công tác xây dựng ngành, xây dựng cơ sở vật chất được quan tâm. Các lĩnh vực xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, phổ biến giáo dục pháp luật, quản lý đăng ký hộ tịch, công chứng, trợ giúp pháp lý, giám định tư pháp đạt nhiều tiến bộ, đáp ứng yêu cầu Nghị quyết 49-NQ/TW đã đề ra./.
Cao Nguyên