Hòa giải ở cơ sở góp phần giữ gìn sự đoàn kết trong nội bộ nhân dân, củng cố phát huy những truyền thống, bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc và làm giảm bớt áp lực đối với Tòa án, cơ quan hành chính các cấp. Những vụ hòa giải thành mang lại hiệu quả thiết thực trong cộng đồng dân cư, thắt chặt tình làng nghĩa xóm. Thông qua các cuộc hòa giải các hoà giải viên còn phổ biến giáo dục pháp luật, vận động nhân dân thực hiện tốt các quy định của pháp luật.
Từ hoạt động thực tiễn...
Xã Khánh Bình Đông là xã nghèo nằm trong chương trình 135 của Chính phủ, được Nhà nước phong tặng là xã anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Với diện tích tự nhiên hơn 7.868 ha, có 4.221 hộ, 20.969 khẩu, có 3 dân tộc anh em kinh, hoa, khơme cùng sinh sống (trong đó dân tộc khơme có 226 hộ, có 1.306 khẩu); Xã có 16 ấp/ 16 tổ hoà giải và 01 Ban hoà giải của xã với tổng số 120 thành viên. Mỗi tổ có từ 5 đến 7 thành viên, phần đông các thành viên đều được lựa chọn từ những người có trình độ pháp lý, am hiểu pháp luật và có uy tín với nhân dân. Ngoài làm công tác hoà giải, các hoà giải viên còn lồng ghép tuyên truyền phổ biến kiến thức pháp luật đến nhân dân kịp thời, đầy đủ, nhất là những vấn đề có liên quan trực tiếp đến đời sống hàng ngày của nhân dân. Từ đó giải bớt các vụ việc khiếu nại tố cáo, khiếu kiện đông người, vượt cấp so với trước, tình trạng tranh chấp trong nội bộ nhân dân có chiều hướng giảm; ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ và nhân dân được nâng lên, góp phần nâng cao tính pháp chế xã hội chủ nghĩa ở địa phương.
Trong 10 năm qua, Ban hoà giải và Tổ hoà giải đã nhận được tổng số 2.099 đơn. Trong đó (hôn nhân gia đình 342, đất đai 438, dân sự 1.319) đã đưa ra hoà giải thành 1.703 đơn đạt 81,13%, hoà giải không thành chuyển Toà án 346 đơn, còn lại 50 đơn đang được tổ chức tiếp tục hoà giải. Sau khi hoà giải thành các đương sự tự thảo thuận hoàn trả cho nhau vàng 357 chỉ vàng 24k, tiền 84.700.000 đồng, đất 52,078m2, lúa 73 giạ. Đặt biệt là có một vụ hoà giải thành các đương sự đã hoàn trả cho nhau 200 chỉ vàng 24k, liên quan đến 26 hộ dân tại địa phương.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được xã còn không ít khó khăn, thu nhập bình quân đầu người còn thấp, trình độ dân trí còn ở mức hạn chế, các tệ nạn xã hội diễn biến phức tạp, các hoạt động khiếu kiện của nhân dân, nhất là các vụ tranh chấp đất đai vẫn còn xảy ra.
Những bài học kinh nghiệm
Tổ hoà giải là một tổ chức tự nguyện của quần chúng ở cơ sở, thành viên tổ hoà giải tham gia hoạt động chủ yếu là sự nhiệt tình và ý thức trách nhiệm công dân. Thực tế cho thấy ở nơi nào có sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát, kịp thời của cấp uỷ Đảng, chính quyền, có sự phối hợp tốt giữa ngành Tư pháp và Mặt trận Tổ quốc trong chỉ đạo thì ở đó công tác hoà giải có nhiều thuận lợi. Đó là những điều kiện giúp cho hoà giải viên tại các tổ hoà giải phát huy tốt hơn vai trò, trách nhiệm của mình.
Trao đổi với chúng tôi ông Giã Trung Việt - Trưởng ban Tư pháp xã Khánh Bình Đông cho biết: Theo kinh nghiệm của chúng tôi khi xảy ra tranh chấp, người làm công tác hoà giải phải có mặt kịp thời gặp gỡ các bên dằn xếp nhằm làm dịu tình hình không để kéo dài dẫn đến hậu quả nghiêm trọng làm mất trật tự an ninh hoặc có mâu thuẫn thù hận sâu sắc. Người làm công tác hoà giải phải công tâm, khách quan tìm hiểu nguyên nhân gây ra vụ việc nguyện vọng của các bên để có hướng thuyết phục, hoặc tranh thủ những người có uy tín trong họ tộc thuyết phục các bên tự thoả thuận vấn đề tranh chấp làm giảm dần mâu thuẫn giữa các bên. Đối với các cấp lãnh đạo động viên, khen thưởng kịp thời mỗi khi một tổ hoà giải nào hoà giải thành công một vụ việc phức tạp, tranh chấp mâu thuẫn có nhiều người liên quan. Đó sẽ là nguồn động viên quan trọng đối với những người làm công tác hoà giải ở cơ sở vì ở đây họ không được hưởng chế độ hay một khoản thù lao tương xứng với công sức họ đã bỏ ra.
Từ thực tiễn hoạt động hoà giải cho thấy, nếu ở nơi nào tổ hoà giải được tổ chức, thành lập đúng quy định, bầu dân chủ, cơ cấu đủ số lượng thành viên tổ hoà giải, được chính quyền công nhận; hoà giải viên được tập huấn, bồi dưỡng thực hiện đúng thủ tục, trình tự hoà giải và có một khoản kinh phí nhất định thì ở nơi đó hoạt động hoà giải đạt kết quả tốt, phát huy được tính chủ động, sáng tạo, tham mưu tốt cho cấp uỷ Đảng, UBND làm tốt vai trò, hoạt động hiệu quả thực sự là đầu mối, trung tâm hàn gắn đoàn kết trong nội bộ quần chúng nhân dân.
Ngọc Yến