Tủ sách pháp luật là nơi lưu giữ tài liệu, sách báo pháp lý để phục vụ cho công tác của cán bộ chính quyền, các tổ chức đoàn thể, phục vụ nhu cầu tìm hiểu pháp luật của nhân dân, là biện pháp tăng cường phổ biến giáo dục pháp luật và thực hiện dân chủ ở cơ sở. Cùng với các hình thức tuyên truyền phổ biến pháp luật khác, tủ sách pháp luật được xem là kênh thông tin tuyên truyền quan trọng trong đời sống xã hội.
Ở Ninh Bình, việc xây dựng tủ sách pháp luật được triển khai thực hiện từ năm 1998 trên cơ sở thực hiện Quyết định 1067/QĐ-TTg ngày 25/11/1998 của Thủ tướng Chính phủ về xây dựng tủ sách pháp luật tại xã phường, thị trấn. Đến nay sau 10 năm thực hiện 100% xã, phường, thị trấn trong tỉnh đều đã trang bị được tủ sách pháp luật đặt tại trụ sở UBND thuận tiện để cán bộ và nhân dân tiếp cận, tìm hiểu kiến thức pháp luật.
Được sự quan tâm chỉ đạo của chính quyền các cấp, sự hướng dẫn về chuyên môn, nghiệp vụ của Sở Tư pháp, các Phòng Tư pháp, tủ sách pháp luật ở các xã, thị trấn từng bước được củng cố và đáp ứng yêu cầu nghiên cứu tham khảo của cán bộ và nhân dân. Hiện nay hầu hết các tủ sách pháp luật đều được xây dựng theo mô hình với ít nhất 4 nhóm sách, báo, tài liệu pháp lý đó là: Nhóm văn bản quy phạm pháp luật gồm công báo, các tập hệ thống hoá văn bản quy phạm pháp luật do địa phương ban hành, một số sách hệ thống hoá văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành có liên quan trực tiếp đến nhân dân và chính quyền địa phương; Nhóm sách báo phổ thông gồm: sách hỏi đáp pháp luật, giải thích pháp luật về quyền và nghĩa vụ của công dân, các tờ gấp tuyên truyền phổ biến pháp luật; Nhóm sách hướng dẫn nghiệp vụ công tác chính quyền hành chính, tư pháp cơ sở và bộ phận báo, tạp chí pháp luật của Trung ương và địa phương.
Được sự quan tâm chỉ đạo của UBND, sự hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ của Phòng Tư pháp, công tác xây dựng, khai thác tủ sách pháp luật ở Thị xã Tam Điệp đã từng bước đáp ứng được yêu cầu của cán bộ và nhân dân trên địa bàn. Nếu như năm 1999 thị xã chỉ có 16 tủ sách pháp luật với 1497 đầu sách thì năm 2008 thị xã đã có 38 tủ sách pháp luật với 3984 đầu sách pháp luật các loại. Không chỉ ở các xã, phường mà các cơ quan, đơn vị trường học xã cũng triển khai xây dựng tủ sách pháp luật với số lượng đầu sách và các loại tài liệu pháp luật khác khá phong phú, đa dạng tạo điều kiện cho cán bộ công chức viên chức tra cứu, cập nhật kịp thời các văn bản pháp luật. Trong đó đáng chú ý là tủ sách pháp luật của Phòng Tư pháp với khoảng gần 200 loại đầu sách cùng với hệ thống công báo được lưu giữ từ năm 1998 đến nay. Trong 10 năm qua tủ sách pháp luật tại Thị xã Tam Điệp đã phục vụ cho 37.263 lượt cán bộ, nhân dân đến tìm đọc nghiên cứu thông qua hình thức mượn đọc tại chỗ và mượn về nhà. Hàng năm các xã, phường, thị trấn đều dành kinh phí từ 1,5 – 2 triệu đồng cho việc mua mới bổ sung thêm các đầu sách đáp ứng nhu cầu của cán bộ công chức và nhân dân. Bên cạnh đó, để tạo thuận lợi cho đối tượng có nhu cầu đến mượn đọc cũng như tránh mất mất thất thoát các loại tài liệu sách báo, Tủ sách pháp luật tại các xã, phường đều bố trí cán bộ tư pháp hộ tịch trực tiếp quản lý và hướng dẫn đối tượng bạn đọc khai thác các thông tin pháp luật khi có nhu cầu.
Tại phường Nam Sơn đã đầu tư trang bị 3 tủ sách pháp luật với phòng đọc trang trọng, thoáng mất, yên tĩnh: Tủ sách pháp luật của phường, Tủ sách của Trung tâm học tập cộng đồng và Tủ sách của thanh niên, do vậy tài liệu sách báo tại tủ sách của phường hết sức đa dạng và phong phú đáp ứng được nhu cầu của nhiều đối tượng cán bộ công chức, hội viên của các tổ chức đoàn thể, thanh thiếu niên, từ đó tạo được thói quen cho người dân có thể tự tìm hiểu, tiếp cận và lĩnh hội các nội dung pháp luật thông qua việc đọc sách, chủ động nghiên cứu các vấn đề được viết trong sách. Cùng với phường Nam Sơn, nhiều năm qua Phường Trung Sơn cũng đã quan tâm chỉ đạo công tác xây dựng tủ sách pháp luật, chính vì vậy tủ sách pháp luật của phường hết sức trang trọng, lưu giữ nhiều tài liệu có giá trị. Hiện tại phường đã trang bị được 2 tủ sách, 1 tủ sách chuyên lưu gĩư hệ thống các văn bản pháp luật mới, tài liệu nghiệp vụ về công tác tư pháp xã, phường, nghiệp vụ kế toán, nghiệp vụ giải quyết khiếu nại tố cáo, sách hỏi đáp pháp luật... và 01 tủ sách chỉ lưu giữ các loại báo, tạp chí. Hầu hết các văn bản pháp luật đều là sách mới xuất bản và có giá trị nghiên cứu tự nâng cao chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ công chức của phường. Ông Phùng Thế Hào - Chủ tịch UBND phường cho biết: Mỗi năm phường đầu tư kinh phí từ 1,5-2 triệu đồng cho việc mua mới sách pháp luật theo danh mục hướng dẫn sách mới của Phòng tư pháp, Trên cơ sở nhu cầu giải quyết công việc của cán bộ công chức thuộc các lĩnh vực như địa chính, tư pháp, xây dựng, kế toán, tiếp dân…chúng tôi đều đầu tư mua mới để kịp thời bổ sung cho tủ sách từ đó nâng cao được hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước tại địa phương, hạn chế được những sai sót trong quá trình giải quyết các yêu cầu của công dân và tạo được niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ, chính quyền. Bên cạnh đó chúng tôi cũng tăng cường công tác tuyên truyền cho người dân biết về mô hình tủ sách pháp luật, khuyến khích họ đến tìm đọc, nghiên cứu.
10 năm qua Thành phố Ninh bình đã xây dựng được 52 tủ sách pháp luật trong đó có 14 tủ sách pháp luật ở phường xã, thu hút 20310 lượt bạn đọc đến tham khảo nghiên cứu. Tủ sách pháp luật được bố trí tại hội trường hoặc phòng tiếp công dân, bộ phận tiếp nhận 1 cửa tạo điều kiện cho người dân khi đến liên hệ công việc dễ thấy. Công tác quản lý, khai thác sử dụng tủ sách được giao cho cán bộ tư pháp hộ tịch, cán bộ tư pháp hộ tịch có trách nhiệm cho mượn và hướng dẫn việc sử dụng tài liệu, giải đáp kịp thời những thắc mắc khi bạn đọc yêu cầu, thực hiện luân chuyển trao đổi sách, báo tài liệu pháp luật giữa tủ sách pháp luật của phường, xã với các cơ quan đơn vị. Nhiều đơn vị đã thực hiện tốt công tác xây dựng, quản lý tủ sách pháp luật như phường Vân Giang, Phường Tân Thành, Phường Nam Thành, phường Ninh Khánh.
Có thể nói cấp xã, phường là nơi trực tiếp đưa pháp luật vào cuộc sống. Pháp luật giúp cho cán bộ chính quyền cơ sở thực hiện việc quản nhà nước một cách có hiệu quả, giúp cho nhân dân thực hiện tốt những quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Để pháp luật có thể đến được với đại bộ phận dân chúng, việc đẩy mạnh phổ biến giáo dục pháp luật bằng nhiều hình thức khác nhau là việc làm cần thiết của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị xã hội. Một trong những hình thức phổ biến giáo dục pháp luật có hiệu quả nhất đó là thông qua việc xây dựng, khai thác tủ sách pháp luật. Từ nhận thức trên, ngay sau khi có Quyết định 1067/QĐ-TTG của Thủ tướng Chính phủ và các chỉ thị, văn bản chỉ đạo của các cấp về tổ chức xây dựng và quản lý, khai thác tủ sách pháp luật tại cơ sở, Phường Thanh Bình đã xác định đây là một một hình thức thiết thực nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật cho cán bộ và nhân dân trên địa bàn phường. Tháng 6/1999 tủ sách pháp luật của Phường Thanh Bình được xây dựng và đi vào hoạt động. Do điều kiện ngân sách còn hạn hẹp và là 1 phường tách ra từ phường Đinh Tiên Hoàng cũ, nhưng được sự hỗ trợ của UBND thị xã cùng với sự cố gắng của địa phương nên khi đi vào khai thác sử dụng tủ sách của phường đã có trên 100 đầu sách gồm các văn bản quy phạm pháp luật, các loại sách pháp luật phổ thông, các loại sách hướng dẫn vê nghiệp vụ tư pháp.. Sau gần 10 năm khai thác sử dụng và thường xuyên chỉnh lý, bổ sung đến nay tủ sách pháp luật của phường đã có gần 300 đầu sách với đầy đủ các loại văn bản pháp luật quan trọng như Luật đất đai, Luật khiếu nại tố cáo, Luật hôn nhân gia đình, Luật phòng chống tham nhũng, Luật dân sự…. Sách được sắp xếp theo thứ tự từng loại lĩnh vực, công tác quản lý, khai thác được thực hiện một cách khoa học phục vụ kịp thời cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp uỷ Đảng, chính quyền địa phương, phục vụ chuyên môn của cán bộ công chức và cho các tầng lớp nhân dân học sinh, sinh viên mượn để tra cứu, tìm hiểu, tham khảo. Nhiều nội dung tài liệu sách báo mới được cán bộ Tư pháp chủ động phối hợp với cán bộ văn hoá thông tin phường thông báo kịp thời trên hệ thống lao truyền thanh hoặc qua các hội nghị giao ban. Đến nay ngoài số cán bộ công chức của khối cơ quan phường luôn đọc và mượn thường xuyên còn có trên 800 lượt người ở các tổ dân phố đến đọc và đăng ký mượn đọc. Có thể nói tủ sách pháp luật của phường Thanh Bình đã có tác dụng rất lớn trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị chung của địa phương, đã góp phần tích cực trong công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho mọi tầng lớp nhân dân, giúp cho cán bộ công chức của phường vận dụng đúng pháp luật để giải quyết công việc ở cơ sở, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật cho nhân dân, phòng ngừa và hạn chế được những hành vi vi phạm pháp luật, góp phần giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội của phường.
Hiện nay cùng với mô hình tủ sách pháp luật xã, phường, thị trấn tại các cơ quan, doanh nghiệp, trường học, tổ chức xã hội, đoàn thể trên địa bàn tỉnh Ninh Bình cũng đã và đang duy trì phát huy được hiệu quả của một số mô hình như: tủ sách pháp luật của ngành Thuế, Tủ sách pháp luật của ngành Tài nguyên môi trường, Tủ sách, ngăn sách pháp luật của ngành Bảo hiểm xã hội, ngành Y tế, ngành Toà án, Đoàn Luật sư, tủ sách thanh niên, tủ sách pháp luật của Hội Nông dân tại các thôn, xóm, tủ sách của Hội Phụ nữ, của Liên đoàn lao động…nhiều doanh nghiệp đã xây dựng được tủ sách pháp luật đa dạng các loại đầu sách tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, công nhân viên nghiên cứu, tham khảo nâng cao hiệu quả trong hoạt quản lý và động sản xuất kinh doanh tại đơn vị mình như Công ty TNHH một thành viên Điện lực Ninh Bình…
Có thể nói tủ sách pháp luật đã và đang phát huy được hiệu quả trong công tác quản lý điều hành đối với cán bộ chính quyền cơ sở cũng như cơ quan, đơn vị. Từng bước khẳng định hiệu quả trong công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các tầng lớp nhân dân, thông qua khai thác tủ sách pháp luật đại bộ phận nhân dân có thể tiếp cận được với chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, hiểu và tự giác thực hiện tốt các quy định của pháp luật. Sách pháp luật là một loại tài liệu phổ biến pháp luật, tủ sách pháp luật càng đa dạng về các thể loại đầu sách, nội dung càng phong phú thì hiệu quả phổ biến, tuyên truyền pháp luật càng cao. Cùng với nhiều hình thức tuyên truyền khác thì tủ sách pháp luật là một hình thức đặc thù, một kênh tuyên truyền quan trong trong đời sống xã hội. Cán bộ, công chức và các tầng lớp nhân dân có thể chủ động tìm hiểu, nghiên cứu, tiếp cận kiến thức pháp luật qua việc đọc sách, nghiên cứu sách để đáp ứng nhu cầu của bản thân.
Tuy nhiên, một thực trạng hiện nay có nhiều tủ sách pháp luật tài liệu còn thiếu và chưa được bổ sung kịp thời các loại đầu sách mới, bên cạnh đó nhiều địa phương chưa làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, giới thiệu cũng như khơi gợi nhu cầu của người dân đến tìm hiểu các thông tin pháp luật tại tủ sách, do vậy nhiều nơi tủ sách pháp luật mới chỉ phục vụ chủ yếu cho cán bộ chính quyền cơ sở. Bên cạnh đó để đánh giá được hiệu quả việc phổ biến pháp luật thông qua việc khai thác tủ sách thì cần phải quan tâm đến chất lượng các loại sách vì kiến thức người dân thu nhận được thông qua việc đọc sách, nghiên cứu sách gắn với trình độ dân trí. Tuỳ từng nội dung pháp luật và nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu của người đọc mà tủ sách pháp luật nên trang bị các thể loại đầu sách cho phù hợp với từng đối tượng, cụ thể sách hệ thống hoá các văn bản pháp luật, hướng dẫn thi hành pháp luật, hướng dẫn nghiệp vụ phục vụ chủ yếu cho đối tượng cán bộ, công chức còn người dân có nhu cầu tìm hiểu pháp luật thường sử dụng sách phổ thông như sách hỏi đáp pháp luật, sách pháp luật bỏ túi, các tờ rơi tờ gấp…Tiếp tục phát huy được hiệu quả của tủ sách pháp luật, để tủ sách pháp luật thực sự là kênh thông tin tuyên truyền quan trọng trong đời sống xã hội, thiết nghĩ các ngành, các cấp nên quan tâm đầu tư kinh phí xây dựng tủ sách pháp luật tại xã, phường, thị trấn, các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, xây dựng phòng đọc sách phù hợp với điều kiện cụ thể của từng cấp từng ngành, cơ quan, đơn vị, từ đó sẽ hình thành văn hoá đọc sách không chỉ đối với cán bộ, công chức mà còn với cả các tầng lớp nhân dân.
Thiều Thị Tú