Trong thời gian qua được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp uỷ và chính quyền địa phương, nhìn chung các mặt công tác tư pháp đã được triển khai tương đối đồng bộ và đạt được những kết quả nhất định. Ở cơ sở, một số nhiệm vụ tư pháp có sự tác động, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương như công tác văn bản, phổ biến, giáo dục pháp luật, đăng ký, quản lý hộ tịch, chứng thực, hoà giải, xây dựng và thực hiện quy ước ở khóm, ấp… nếu phát huy tốt các mặt công tác này sẽ góp phần tích cực vào việc giữ gìn an ninh trật tự, nâng cao nhận thức về pháp luật, tăng cường kỷ cương xã hội...
Trước yêu cầu đẩy mạnh cải cách hành chính, cải cách tư pháp, việc tăng cường hơn nữa vai trò của ngành Tư pháp nói chung và Ban Tư pháp xã, phường, thị trấn nói riêng đang là một vấn đề bức xúc hiện nay. Chính quyền cơ sở là nơi trực tiếp chuyển tải đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đi vào cuộc sống. Ban Tư pháp với trách nhiệm của mình giúp UBND cùng cấp thực hiện chức năng quản lý nhà nước trên lĩnh vực tư pháp, càng phải làm tốt hơn các nhiệm vụ được giao. Theo quy định tại Thông tư liên tịch số 04/2005/TTLT-BTP-BNV, công chức Tư pháp - Hộ tịch có đến 12 nhiệm vụ và trên thực tế nhiệm vụ được giao cho Ban Tư pháp là quá tải. Bởi vì theo quy định mỗi xã, phường, thị trấn chỉ được bố trí 01 công chức Tư pháp –Hộ tịch. Về thực trạng, trong toàn tỉnh Cà Mau có 97 xã, phường, thị trấn thì chỉ có 131 cán bộ Tư pháp – Hộ tịch, UBND một số xã, phường, thị trấn phải hợp đồng thêm người để chia sẻ công việc. Tuy nhiên, tìm được người phù hợp với công việc cũng không phải dễ dàng. Trong số 131 cán bộ Tư pháp – Hộ tịch nói trên cũng chỉ có 11 đại học, 32 trung cấp. Với khối lượng công việc mà Ban Tư pháp phải làm như nêu ở trên rất khó bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ. Qua thực tế khảo sát tình hình, kiểm tra công tác tư pháp cơ sở hàng năm cho thấy, ở nhiều xã, phường, thị trấn chỉ có một số mặt công tác được Ban Tư pháp thực hiện tương đối có kết quả là công tác đăng ký và quản lý hộ tịch, chứng thực, hoà giải, lồng ghép phổ biến, giáo dục pháp luật. Còn lại hầu như chưa được quan tâm triển khai hoặc thực hiện đạt kết quả thấp, nhất là công tác soạn thảo văn bản; tổ chức lấy ý kiến nhân dân về các dự án luật, pháp lệnh; tự kiểm tra các Quyết định, Chỉ thị do UBND cấp xã ban hành; hướng dẫn việc xây dựng quy ước, hương ước thôn, làng, ấp, bản, cụm dân cư; Hướng dẫn hoạt động của các Tổ hoà giải, thi hành án dưới 500.000 đồng, kể cả việc xây dựng và triển khai kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật trên địa bàn cũng chưa làm tốt. Bên cạnh đó, do quá nhiều việc nên hầu hết các Ban Tư pháp chỉ tập trung vào những công việc cụ thể mà chưa làm được nhiệm vụ quan trong là tham mưu cho UBND cùng cấp thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Kết quả của các mặt công tác Tư pháp chưa được phản ánh được tình hình; việc thống kê số liệu, tổng hợp báo cáo chưa làm tốt; chưa cung cấp được những thông tin chính xác, có sức thuyết phục cao; chưa góp phần đề xuất được các giải pháp có tính khả thi giúp cho lãnh đạo địa phương chỉ đạo, thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội.
Để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác Tư pháp hiện nay, bên cạnh việc tiếp tục phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của Ban Tư pháp và mỗi công chức Tư pháp – Hộ tịch, thì rất cần sự quan tâm, chia sẻ của các cấp các ngành. Cần thiết phải củng cố kiện toàn Ban Tư pháp, bổ sung cho mỗi xã có ít nhất 02 cán bộ chuyên trách Tư pháp – Hộ tịch. Sở Tư pháp và Phòng Tư pháp cần mở các lớp tập huấn chuyên sâu về từng mảng công tác Tư pháp giúp cho Ban Tư pháp và cán bộ Tư pháp – Hộ tịch nắm vững nghiệp vụ và kinh nghiệm thực tiễn; tăng cường cán bộ cho cơ sở vừa kiểm tra, vừa hỗ trợ giúp cho Ban Tư pháp phát hiện, khắc phục những hạn chế, thiếu sót, làm tốt vai trò tham mưu UBND xã, phường, thị trấn thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước trên lĩnh vực tư pháp. Những giải pháp này không khó thực hiện nếu có sự quyết tâm và có phương pháp chỉ đạo, tổ chức thực hiện hợp lý.
Nguyễn Sơn