Ngày 3/6, Ban Nội chính Trung ương phối hợp với Chương trình phát triển Liên hợp quốc tại Việt Nam (UNDP) tổ chức Hội thảo Nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về xây dựng tài liệu hướng dẫn cho quy tắc đạo đức và ứng xử trong hoạt động tư pháp và khuyến nghị cho Việt Nam.
Đồng chủ trì Hội thảo là Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Thanh Hải, Đại sứ Phái đoàn liên minh Châu Âu Giorgio Aliberti và Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc tại Việt Nam Caitlin Wiesen.
Phát biểu khai mạc, Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương Nguyễn Thanh Hải cho biết thực tiễn Quốc tế và Việt Nam cho thấy chuẩn mực đạo đức, ứng xử của những người hoạt động trong lĩnh vực tư pháp có ý nghĩa quan trọng đối với chất lượng của hoạt động tư pháp nhằm bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Bên cạnh việc nâng cao chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ, việc cụ thể hóa các tiêu chuẩn về phẩm chất, đạo đức và chú trọng giáo dục đạo đức nghề nghiệp cho các chức danh tư pháp là những nhiệm vụ quan trọng trong tiến trình cải cách tư pháp (CCTP) nhằm đạt được mục tiêu xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp, hiện đại, công bằng, liêm minh, liêm chính phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Theo Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương, việc xây dựng và ban hành các Bộ Quy tắc đạo đức ứng xử (BQT ĐĐƯX) trong lĩnh vực tư pháp dành cho thẩm phán (TP), kiểm sát viên (KSV) và luật sư (LS) trong một vài năm trở lại đây là một thành công, thể hiện sự nỗ lực của các cơ quan nhằm thúc đẩy liêm chính tư pháp. Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy việc chưa có các tài liệu hướng dẫn và cơ chế giải thích chính thức cho các BQT ĐĐƯX cũng làm hạn chế phần nào tính hiệu quả trong quá trình áp dụng các BQT ĐĐƯX của các chức danh nêu trên.
Do đó, việc xây dựng các tài liệu hướng dẫn có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần thực thi đúng và hiệu quả các nguyên tắc đạo đức được quy định, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và củng cố niềm tin của công chúng vào các hoạt động tư pháp và những người tham gia vào hoạt động trong lĩnh vực này. “Chúng tôi tin tưởng rằng với sự tham gia tích cực của các chuyên gia có uy tín trong nước và quốc tế cũng như sự quan tâm chia sẻ ý kiến của các đại biểu, Hội thảo sẽ đem lại những kết quả thiết thực”, Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương nói.
Theo Báo cáo tóm tắt, các kết quả nghiên cứu cho thấy việc xây dựng tài liệu hướng dẫn cho các BQT ĐĐƯX trong lĩnh vực tư pháp là một thông lệ tốt và phổ biến trên thế giới cũng như tại một số khu vực và quốc gia. Việc xây dựng các tài liệu hướng dẫn có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần thực thi đúng và hiệu quả các nguyên tắc đạo đức được quy định, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức và củng cố niềm tin của công chúng vào các hoạt động tư pháp.
Vào thời điểm hiện tại, nếu Việt Nam xây dựng tài liệu hướng dẫn cho các BQT ĐĐƯX trong lĩnh vực tư pháp thì có thể có những thuận lợi nhất định xuất phát từ bối cảnh của Việt Nam hiện nay – khi mà Đảng và Nhà nước đang có quyết tâm trong việc nâng cao chất lượng của hoạt động tư pháp. Ngoài ra, hiện tại đã có khá nhiều tài liệu hướng dẫn cho các BQT ĐĐƯX trong lĩnh vực tư pháp của các tổ chức quốc tế, khu vực hay một số quốc gia mà Việt Nam có thể tham khảo.
Báo cáo đã đưa ra một số khuyến nghị về việc xây dựng tài liệu hướng dẫn cho các BQT ĐĐƯX trong lĩnh vực tư pháp của Việt Nam. Theo đó, Việt Nam cần thiết xây dựng các tài liệu hướng dẫn cho các BQT ĐĐƯX trong lĩnh vực tư pháp, cụ thể là các tài liệu hướng dẫn tương ứng cho các BQT ĐĐƯX dành cho TP, KSV, LS. Việc xây dựng tài liệu hướng dẫn sẽ góp phần đảm bảo thực thi thống nhất và có hiệu quả các BQT ĐĐƯX, giúp các tiêu chuẩn đạo đức trong lĩnh vực tư pháp của Việt Nam tiệm cận hơn với các tiêu chuẩn và thực tiễn tốt quốc tế.
Các tài liệu hướng dẫn cho các BQT ĐĐƯX không nên có giá trị áp dụng bắt buộc mà chỉ mang tính chất như một tài liệu hướng dẫn, giải thích, bình luận cho các nguyên tắc – một “công cụ mềm” để điều chỉnh nhận thức và hành vi của TP, KSV và LS; Kết cấu chính của tài liệu hướng dẫn nên bao gồm một số nội dung chính: giải thích về cơ sở ban hành nguyên tắc, lý do cần thiết, ý nghĩa của việc quy định và thực thi các nguyên tắc…
Việc xây dựng tài liệu hướng dẫn không tách rời việc tập huấn và đào tạo về đạo đức tư pháp cho TP, KSV, LS. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tài liệu hướng dẫn là nguồn tài liệu chính và hữu ích cho việc tập huấn về đạo đức tư pháp cho các chức danh, nghề nghiệp nói trên; Việc thành lập một Ủy ban đạo đức cũng nên được cân nhắc như một cơ chế giải thích chính thức nội dung của các BQT ĐĐƯX theo khuyến nghị của các tổ chức quốc tế và khu vực.
Hồng Mây