Sơn La là một tỉnh miền núi cao, biên giới, cách thủ đô Hà Nội 320 km. Với diện tích tự nhiên là 14.125 km2, trong đó 73% diện tích là đất lâm nghiệp. Toàn Tỉnh có 10 huyện và 1 thị xã với 206 xã, phường, thị trấn. Dân số trên 1 triệu người; gồm 12 dân tộc anh, em (trong đó dân tộc Thái chiếm 54,76%, dân tộc Kinh 18,42%, dân tộc Mông chiếm 13%, dân tộc Mường 8,15, dân tộc giao 1,82%, dân tộc Khơ mú 1,13%, dân tộc Xinh mun 1,9%, dân tộc La ha 0,55%, dân tộc Kháng 0,74%; dân tộc Lào 1,13%, dân tộc Tày 0,09%, dân tộc Hoa 0,02%). Mật độ dân số trung bình: 67 người/km2.
Là một tỉnh miền núi biên giới phía tây bắc, có vị trí chiến lược về kinh tế - quốc phòng, có đường biên giới dài 250 km giáp 2 tỉnh Hủa Phăn và Luông Pha băng nước Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào (thuộc 5 huyện: Sốp Cộp, Sông Mã, Mai Sơn, Yên Châu, Mộc Châu), 24 cột mốc, 9 đồn biên phòng, 2 cửa khẩu quốc gia là Lóng Sập (Mộc Châu) và Chiềng Khương (Sông Mã). Địa hình khu vực biên giới rừng núi hiểm trở phức tạp.
Kinh tế tiếp tục phát triển, đạt tốc độ tăng trưởng khá, cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được đảm bảo, công tác phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm chống lãng phí được quan tâm và chỉ đạo kiên quyết; các hoạt động đối ngoại được tăng cường và mở rộng, đặc biệt là quan hệ hợp tác hữu nghị với các tỉnh Bắc Lào. Tình hình an ninh trật tự có liên quan đến công tác đăng ký, quản lý cư trú ở địa bàn tỉnh Sơn La nổi lên đáng chú ý là: xuất, nhập cảnh trái phép sang Lào, đặc biệt là tình hình di cư tự do vẫn diễn biến phức tạp, từ tháng 7/2007 đến 30/6/2008 đã có 258 hộ, 1.373 nhân khẩu di cư tự do sang Lào, di cư đi tỉnh khác, di cư từ tỉnh khác đến và di cư nội tỉnh, nội huyện. Trong những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đã đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, nhất là các tuyến đường giao thông, các công trình thuỷ điện.v.v... nhằm phát triển kinh tế vùng Tây Bắc, theo đó là sự di chuyển số lượng lớn công nhân, lao động tự do đến Sơn La làm ăn, buôn bán… trong khi lực lượng Công an xã, thị trấn tuy hàng năm đã được bồi dưỡng, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ, song do nhiều nguyên nhân, nổi lên chủ yếu là trình độ văn hoá thấp, tiếp thu kiến thức chậm, do đó chưa đáp ứng yêu cầu công tác đăng ký, quản lý cư trú trong tình hình mới. Những điều kiện, đặc điểm trên đây vừa là thuận lợi lớn cho sự phát triển kinh tế của tỉnh Sơn La, song cũng đặt ra cho công tác đăng ký, quản lý cư trú nói riêng, công tác đảm bảo an ninh trật tự nói chung những khó khăn, phức tạp nhất định, đòi hỏi sự nỗ lực cố gắng lớn của các cơ quan chức năng liên quan.
Về công tác triển khai Luật Cư trú.
Thực hiện chỉ thị số 07/2007/CT-TTg ngày 29/3/2007 của Thủ tướng Chính phủ về việc tổ chức triển khai thi hành Luật Cư trú, ngày 02/7/2007 UBND tỉnh Sơn La đã ban hành Chỉ thị số 29/CT-TCUBND về việc tổ chức triển khai thi hành Luật Cư trú trên địa bàn tỉnh Sơn La; Kế hoạch số 27/KH-UBND ngày 02/7/2007 về việc mở hội nghị triển khai thi hành Luật Cư trú và tập huấn nghiệp vụ đăng ký, quản lý cư trú.
Ngày 16/7/2007 UBND tỉnh đã tổ chức Hội nghị triển khai, quán triệt Luật Cư trú và các văn bản hướng dẫn thi hành tới lãnh đạo các Sở, Ban, Ngành của tỉnh; lãnh đạo các phòng nghiệp vụ Công an tỉnh; Bộ chỉ huy quân sự tỉnh, Bộ chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh; Chủ tịch UBND các huyện, thị xã; Báo Sơn La, Đài phát thanh truyền hình tỉnh…
Ngay sau hội nghị triển khai, tập huấn Luật Cư trú do UBND tỉnh chủ trì, Phòng Tư pháp, Công an các huyện, thị xã đã tham mưu cho UBND huyện, thị xã ban hành chỉ thị, kế hoạch và chủ trì tổ chức triển khai Luật Cư trú đến các đối tượng là lãnh đạo các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể của huyện, thị xã; lực lượng QLHC về trật tự xã hội, CAPTX về an ninh trật tự; Chủ tịch UBND, Trưởng Công an, cán bộ văn phòng Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân các xã, phường, thị trấn.
Về tổ chức tập huấn nghiệp vụ đăng ký, quản lý cư trú:
- Ở cấp tỉnh: Uỷ ban nhân dân tỉnh chỉ đạo Công an tỉnh chủ trì và phối hợp với Sở Tư pháp tổ chức 7 lớp tập huấn chuyên sâu Luật Cư trú theo giáo trình của Bộ Công an cho 967 lãnh đạo các phòng, ban công an tỉnh; Lãnh đạo Công an các huyện, thị xã; chỉ huy Công an các phường, đồn; lực lượng CSKV, CAPTX về ANTT, Cảnh sát QLHC về TTXH; cán bộ thường trực công tác đăng ký, quản lý cư trú Công an 11 huyện, thị xã, phường, đồn Công an bảo vệ công trình thuỷ điện Sơn La; Trưởng, hoặc Phó trưởng ban Công an 197 xã, thị trấn trên địa bàn toàn tỉnh được giao nhiệm vụ trực tiếp thực hiện công tác đăng ký, quản lý cư trú ở xã, thị trấn và lực lượng Bảo vệ dân phố trên địa bàn thị xã Sơn La.
- Ở cấp huyện: Sau hội nghị triển khai, Uỷ ban nhân dân các huyện, thị xã giao Công an các huyện, thị xã chủ trì tổ chức tập huấn nghiệp vụ đăng ký, quản lý cư trú theo tài liệu do Bộ Công an biên soạn cho tất cả cán bộ chiến sĩ các đội nghiệp vụ; Trưởng, phó Công an, cán bộ tư pháp của xã, phường, thị trấn trong toàn huyện, thị xã và những người tham gia công tác tiếp nhận thông báo lưu trú tại các khu dân cư.
Đánh giá kết quả qua công tác tập huấn chuyên sâu Luật Cư trú: cán bộ chiến sĩ trong lực lượng Công an, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo công an cấp huyện; cán bộ các đơn vị trực tiếp làm công tác đăng ký, quản lý cư trú ; cán bộ làm công tác đăng ký, quản lý cư trú của UBND cấp xã và những người tham gia công tác tiếp nhận thông báo lưu trú ở cơ sở đã được bồi dưỡng nâng cao nhận thức pháp luật, ý thức phục vụ nhân dân, yêu cầu cải cách hành chính, chống quan liệu, gây phiền hà cho nhân dân về quản lý cư trú trong tình hình mới.
Về công tác tuyên truyền:
Uỷ ban nhân dân tỉnh đã chỉ đạo tổ chức họp báo với các cơ quan báo chí đóng trên địa bàn tỉnh Sơn La, giới thiệu Luật Cư trú và các văn bản hướng dẫn thi hành luật. Báo Sơn La phối hợp với Công an tỉnh, Sở Tư pháp đăng tải toàn văn Luật Cư trú; mở chuyên mục trên báo in và điện tử đăng tải đề cương tuyên truyền Luật Cư trú, những quy định cụ thể về điều kiện, trình tự thủ tục đăng ký và quản lý cư trú; xây dựng các phóng sự, tin, bài phản ánh, bình luận về Luật Cư trú; cộng tác nhiều tin, bài phản ánh về tình hình triển khai Luật Cư trú ở cơ sở, biểu dương những đơn vị làm tốt công tác triển khai thực hiện Luật Cư trú, phản ánh kịp thời những khó khăn vướng mắc và kiến nghị, đề xuất của nhân dân trong quá trình thực hiện Luật Cư trú.
Chỉ đạo Đài PT-TH tỉnh phát sóng nội dung giới thiệu bình luận Luật Cư trú theo chỉ đạo của Bộ Công an để tuyên truyền sâu rộng trong nhân dân; xây dựng phóng sự và nhiều tin, bài phản ánh về tình hình triển khai, kết quả thực hiện Luật Cư trú ở địa phương, các gương điển hình tiên tiến trong công tác quản lý cư trú, những chuyển biến tích cực sau khi triển khai thực hiện Luật Cư trú ở cơ sở phát trong chuyên mục “An ninh Sơn La” hàng tháng.
Thực hiện Chỉ đạo của Hội đồng phối hợp công tác phổ biến giáo dục pháp luật Chính phủ về việc tổ chức phát động cuộc thi “Tìm hiểu Luật Cư trú”. Nhiều Sở, ban, ngành, đoàn thể trên địa bàn tỉnh tổ chức cuộc thi tìm hiểu Luật Cư trú trong cán bộ, công chức đơn vị nhằm nâng cao nhận thức và ý thức thực hiện Luật Cư trú trong cán bộ, nhân dân trên địa bàn tỉnh.
Công an tỉnh đã phối hợp với Sở Tư pháp biên soạn, in ấn tài liệu về Luật Cư trú, Nghị định 107/2007/NĐ-CP ngày 25/6/2007 của Thủ tướng chính phủ, Thông tư số: 06/2007/TT- BCA- C11 ngày 01/7/2007 của Bộ trưởng Bộ Công an hướng dẫn thực hiện Luật Cư trú cấp phát cho tất cả lực lượng Cảnh sát QLHC về TTXH, CSKV, CAPTX về ANTT, Công an xã, thị trấn, Phòng Tư pháp…để nghiên cứu, thực hiện và tổ chức tuyên truyền sâu rộng cho nhân dân.
Về công tác kiểm tra.
Thực hiện nghiêm túc kế hoạch của Chính phủ và Bộ Công an về việc kiểm tra công tác triển khai, tổ chức thi hành Luật Cư trú, Hội đồng phối hợp công tác PBGDPL tỉnh, Công an tỉnh Sơn La đã duy trì tốt công tác kiểm tra, đánh giá kết quả hàng tháng thực hiện Luật Cư trú của Công an các huyện, thị xã và Công an các xã, phường, thị trấn…
Do làm tốt công tác kiểm tra, nắm tình hình việc thực hiện Luật Cư trú ở cơ sở, đặc biệt là nắm rõ các khó khăn, bất cập, vướng mắc trong tổ chức thực hiện Luật Cư trú, Hội đồng phối hợp công tác PBGDPL tỉnh và Công an Sơn La đã kịp thời đề xuất Uỷ ban nhân dân tỉnh và Bộ công an chỉ đạo các cấp, các ngành trong tỉnh giải quyết một số khó khăn, vướng mắc về điều kiện đăng ký thường trú vào các xã biên giới Việt Nam-Lào; việc xác nhận của UBND các xã, phường, thị trấn về nhà ở, nhà cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ; trình độ, năng lực của một số cán bộ làm công tác đăng ký, quản lý cư trú ở xã, thị trấn còn hạn chế.v.v..
Về kết quả cụ thể 1 năm thực hiện Luật Cư trú.
- Đăng ký thường trú: 3.412 hồ sơ; 2.877 hộ; 12.901 nhân khẩu; đã cấp 3.389 sổ hộ khẩu.
- Tách sổ hộ khẩu: 2.299 hồ sơ; 1.556 hộ; 4.224 nhân khẩu.
- Điều chỉnh thay đổi trong sổ hộ khẩu: 4.337 hồ sơ.
- Đăng ký tạm trú: 3.046 hộ; 34.759 NK; đã cấp 6.248 sổ tạm trú.
- Cấp giấy chuyển hộ khẩu: 1.911 hộ; 9.133 nhân khẩu.
- Xoá đăng ký thường trú: 1.919 hộ; 9.516 nhân khẩu.
- Thông báo lưu trú: 211.302 nhân khẩu. Trong đó:
+ Thông báo trực tiếp: 210.845 nhân khẩu;
+ Thông báo qua điện thoại: 457 nhân khẩu;
- Khai báo tạm vắng: 10.045 nhân khẩu, gồm:
+ Khoản 1 Điều 32 Luật Cư trú: 135 nhân khẩu;
+ Khoản 2 Điều 32 Luật Cư trú: 9.910 nhân khẩu.
- Tàng thư hồ sơ hộ khẩu:
+ Lập mới: 9.293 hồ sơ;
+ Chuyển: 340 hồ sơ; trong đó chuyển ra ngoài phạm vi tỉnh: 54 hồ sơ;
+ Bổ sung thông tin: 15.249 trường hợp; 26.656 bản khai nhân khẩu.
- Kiểm tra cư trú: 6.634 hộ; 18.862 nhân khẩu; Trong đó:
+ Hộ gia đình: 6.249 hộ; 17.680 nhân khẩu;
+ Cơ sở cho thuê lưu trú: 385 cơ sở; 1.182 người.
- Xử lý vi phạm: 291trường hợp. Trong đó:
+ Cảnh cáo: 77 trường hợp;
+ Phạt tiền: 204 trường hợp = 35.250.000 đồng;
+ Huỷ kết quả đăng ký: 10 trường hợp, 24 nhân khẩu.
Về công tác rà soát văn bản quy phạm pháp luật.
Thực hiện chỉ thị số 07/2007/CT-TTg ngày 29/3/2007, UBND tỉnh Sơn La đã chỉ đạo Sở Tư pháp phối hợp với các Sở, Ban, Ngành và UBND các huyện, thị xã tiến hành rà soát: 1.807 văn bản thuộc phạm vi quản lý, trong đó:
+ Văn bản do HĐND, UBND ban hành: 792 văn bản (Nghị quyết của HĐND: 75 văn bản; Quyết định của UBND: 645 văn bản; Chỉ thị của UBND: 72 văn bản)
+ Văn bản khác do các cơ quan chuyên môn ban hành: 1.015 văn bản
- Tổng số văn bản có liên quan đến quy định về hộ khẩu: 05 văn bản, gồm:
+ Văn bản do UBND tỉnh ban hành: 01 văn bản;
+ Các văn bản khác do cơ quan chuyên môn ban hành: 04 văn bản.
Sau khi Luật cư trú có hiệu lực, Uỷ ban nhân dân tỉnh Sơn La đã chỉ đạo cơ quan chuyên môn ban hành văn bản hướng dẫn mới theo đúng quy định của Luật cư trú và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Có thể nói rằng, việc triển khai thực hiện Luật Cư trú và các văn bản hướng dẫn trên địa bàn 1 năm qua, công tác về lĩnh vực cư trú đã có những chuyển biến nhất định và đạt được những kết quả buớc đầu đáng kích lệ. Ý thức chấp hành pháp luật trong lĩnh vực này của cán bộ, nhân dân từng bước được nâng lên qua đó đã và đang góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và yêu cầu tăng cường quản lý xã hội bằng pháp luật./.
Bùi Huy Toàn, Sở Tư pháp Sơn La