Ngày 5/8, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đã chủ trì buổi làm việc với các đơn vị về việc xây dựng Nghị định về Trung tâm trọng tài quốc tế thuộc Trung tâm tài chính quốc tế và áp dụng pháp luật, giải quyết tranh chấp tại Trung tâm trọng tài quốc tế.
Cuộc họp diễn ra ngay sau Hội nghị triển khai Nghị quyết của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế (TTTCQT) tại Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh ngày 2/8/2025 và Bộ Tư pháp được giao nhiệm vụ xây dựng một Nghị định về Trung tâm trọng tài quốc tế (TTTTQT) thuộc TTTCQT.
Tạo khung pháp lý thuận lợi nhất cho Trung tâm trọng tài quốc tế có thể vận hành
Báo cáo tại cuộc họp, đại diện Vụ Pháp luật quốc tế, Bộ Tư pháp cho biết, về phạm vi điều chỉnh của Nghị định, Bộ Tư pháp đề xuất dự thảo Nghị định chỉ quy định về thẩm quyền của TTTTQT thuộc TTTCQT.
Đối với nội dung của dự thảo Nghị định, theo nhiệm vụ được giao tại Kế hoạch hành động, Nghị định gồm các nội dung hướng dẫn các Điều 6, 9, 30, 31 của Nghị quyết số 222/2025/QH15 ngày 27/6/2025 của Quốc hội về TTTCQT tại Việt Nam. Qua rà soát, nghiên cứu, Vụ Pháp luật quốc tế nhận thấy như sau:
Đối với nội dung hướng dẫn về TTTTQT thuộc TTTCQT tại Việt Nam (Điều 9, khoản 3 Điều 30 Nghị quyết số 222/2025/QH15), về việc thành lập TTTTQT thuộc TTTCQT, khoản 1.c2 Điều 9 của Nghị quyết số 222/2025/QH15 quy định: “TTTTQT thuộc TTTCQT được thành lập theo quy định tại Luật Trọng tài thương mại...” và Chương IV Luật Trọng tài thương mại đã có quy định cụ thể, đầy đủ về yêu cầu, điều kiện và trình tự thủ tục thành lập TTTTQT. Do đó, nội dung này có thể dẫn chiếu theo quy định của Luật Trọng tài thương mại hiện hành.
Về quy trình giải quyết tranh chấp tại TTTTQT thuộc TTTCQT, theo quy định tại Điều 28 Luật Trọng tài thương mại và thực tiễn trọng tài, TTTTQT được ban hành quy tắc tố tụng trọng tài để ban hành quy trình giải quyết tranh chấp, đảm bảo quá trình giải quyết tranh chấp diễn ra minh bạch, công bằng và hiệu quả.
Về đảm bảo hiệu lực thi hành của phán quyết trọng tài, TTTTQT được thành lập theo pháp luật trọng tài thương mại Việt Nam nên phán quyết trọng tài của Trung tâm này là chung thẩm và có thể thi hành, không phải thông qua thủ tục công nhận và cho thi hành tại Tòa án Việt Nam theo quy định tại Điều 61 Luật Trọng tài thương mại trừ khi một trong các bên tranh chấp yêu cầu tòa án có thẩm quyền xem xét hủy phán quyết theo quy định tại Điều 69 Luật Trọng tài thương mại. Thêm vào đó, khoản 3 Điều 30 Nghị quyết số 222 của Quốc hội quy định cụ thể việc “Các bên tranh chấp có quyền thỏa thuận yêu cầu Tòa án hủy quyết định công nhận hòa giải thành hoặc phán quyết trọng tài có hiệu lực pháp luật của Hội đồng trọng tài thuộc TTTTQT thuộc TTTCQT. Tòa án không giải quyết yêu cầu hủy phán quyết, quyết định của Hội đồng trọng tài khi các bên đã có văn bản thỏa thuận từ bỏ quyền này.”.
Về thẩm quyền giải quyết tranh chấp của TTTTQT thuộc TTTCQT, khoản 1.c2 Điều 9 quy định TTTTQT thuộc TTTCQT có thẩm quyền giải quyết tranh chấp theo thỏa thuận của các bên tranh chấp, trừ các tranh chấp có liên quan đến việc thực hiện quyền lực của Nhà nước. Theo đó, thẩm quyền của TTTTQT không chỉ liên quan đến tranh chấp thương mại mà còn mở rộng đối với các tranh chấp khác, trừ các tranh chấp gắn với cơ quan nhà nước. Do đó, nội dung này cần được hướng dẫn tại dự thảo Nghị định.
Về nội dung hướng dẫn áp dụng pháp luật tại TTTCQT, Điều 6 Nghị quyết số 222/2015/QH15 có quy định về việc áp dụng pháp luật tại TTTCQT, trong đó có các nội dung về: việc áp dụng pháp luật với hoạt động đầu tư, kinh doanh tại TTTCQT; việc lựa chọn áp dụng pháp luật nước ngoài trong giao dịch đầu tư, kinh doanh tại TTTCQT; về nguyên tắc áp dụng pháp luật. Về nội dung hướng dẫn việc giải quyết tranh chấp tại TTTCQT, khoản 1 và khoản 2 Điều 30 Nghị quyết số 222/2015/QH15 quy định các nhà đầu tư, thành viên TTTC và các bên liên quan được sử dụng các phương thức giải quyết tranh chấp theo pháp luật hiện hành, trong đó, việc sử dụng trọng tài (trong nước, nước ngoài hoặc quốc tế) hoặc tòa án (trong nước hoặc nước ngoài) do các bên thỏa thuận…
Cần cạnh tranh được với các Trung tâm trọng tài lớn trên thế giới
Tại buổi làm việc, đại diện đến từ Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Tài chính, VIAC... đã tập trung vào thảo luận, góp ý về các nội dung cần quy định trong dự thảo Nghị định nhằm góp phần hình thành và đưa TTTCQT vào hoạt động vào cuối năm 2025, tạo đột phá để thu hút nguồn lực tài chính trung và dài hạn, tạo nền tảng cho tăng trưởng kinh tế - xã hội của Việt Nam trong giai đoạn mới.
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh kết luận buổi làm việc.
Phát biểu tại buổi làm việc, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh yêu cầu các đơn vị phải làm rõ mục tiêu và định hướng của TTTTQT, nhất là Trung tâm này không chỉ giải quyết tranh chấp mà còn phải có định hướng cạnh tranh quốc tế, thu hút đầu tư và có những đặc thù riêng so với các TTTT thông thường. Cần có một chính sách cụ thể cho việc hoạt động của Trung tâm, bao gồm cả việc xây dựng một đề án về việc thành lập và vận hành Trung tâm này.
Thứ trưởng lưu ý, khung pháp lý của Trung tâm được xây dựng không phải để cạnh tranh với các TTTT trong nước mà là để cạnh tranh với các trung tâm lớn trên thế giới như Singapore và Hồng Kông. Mục tiêu là để các nhà đầu tư nước ngoài khi có tranh chấp sẽ sử dụng trung tâm của Việt Nam thay vì phải ra nước ngoài.
Về tiêu chuẩn trọng tài viên, mặc dù việc thành lập trọng tài viên tuân theo Luật Trọng tài thương mại, nhưng có thể đưa ra các khuyến cáo về tiêu chuẩn như kinh nghiệm, trình độ ngoại ngữ, uy tín.
Về áp dụng pháp luật, cần quy định chi tiết hơn về hiệu lực của quy chế hoạt động của Trung tâm, mối quan hệ trong áp dụng quy chế có tính ràng buộc đối với các thành viên và phải tương thích với các quy định pháp luật. Về giải quyết tranh chấp, theo Thứ trưởng, khi một doanh nghiệp tham gia vào Trung tâm, họ phải tuân thủ quy chế của Trung tâm. Các tranh chấp phát sinh sẽ được giải quyết thông qua trọng tài và phán quyết của trọng tài sẽ được ưu tiên áp dụng.
Cũng theo Thứ trưởng, về thẩm quyền giải quyết tranh chấp, Trung tâm có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp giữa các thành viên, trừ những vấn đề liên quan đến quyền lực nhà nước hoặc các vấn đề có yếu tố công. Để xác định phạm vi thẩm quyền, Thứ trưởng đề nghị nghiên cứu mô hình của các TTTCQT khác như Dubai, London, Singapore và Hồng Kông…
Dự kiến, ngay trong tuần tới, Ban Soạn thảo Nghị định sẽ tiếp tục họp về các quy định tại dự thảo trước khi các Tọa đàm về TTTTQT thuộc TTTCQT được tổ chức tại Đà Nẵng và TP Hồ Chí Minh.
Các đại biểu tham gia ý kiến tại buổi làm việc.
S.Thu