Chiều 1/8, dưới sự chủ trì của Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tiến hành thẩm tra sơ bộ dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi). cuộc họp. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi đã trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi).
Hoàn thiện thể chế liên quan đến tổ chức thi hành pháp luật và THADS
Trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật Thi hành án dân sự (THADS) (sửa đổi), Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi nhấn mạnh, việc ban hành dự án Luật THADS (sửa đổi) nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, tăng cường hiệu lực, hiệu quả, hoàn thiện thể chế liên quan đến tổ chức thi hành pháp luật và THADS, như: Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 27-NQ/TW, Nghị quyết số 49- NQ/TW, Kết luận số 162-KL/TW ngày 06/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về Đề án tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống THADS (THADS); đồng thời, khắc phục các tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc sau gần 17 năm triển khai thi hành Luật THADS năm 2008.
Mục đích ban hành Luật là tiếp tục thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về đổi mới tổ chức và hoạt động THADS; khắc phục những hạn chế, bất cập về thể chế, đảm bảo các bản án, quyết định của Tòa án, cơ quan có thẩm quyền được thực thi hiệu quả; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà nước.
Dự thảo Luật THADS (sửa đổi) gồm 05 Chương, 96 điều; giảm 04 Chương (do hợp nhất một số Chương), lược bỏ 48 điều, giữ nguyên 01 điều, hợp nhất 131 điều thành 80 điều và bổ sung 15 điều so với Luật THADS hiện hành.
Liên quan đến những nội dung sửa đổi, bổ sung, dự thảo Luật quy định đầy đủ phạm vi bản án, quyết định do cơ quan THADS tổ chức thi hành để thống nhất với các Luật liên quan (Điều 2); quy định các nguyên tắc, các hành vi bị nghiêm cấm trong THADS (Điều 4, Điều 20).
Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi.
Dự thảo Luật cũng hoàn thiện các quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan; xã hội hóa hoạt động THADS. Trong đó, dự thảo đã dành Chương III (là một chương mới) quy định về Thừa hành viên và Văn phòng THADS. Hoàn thiện tổ chức, hoạt động; nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan THADS, người có thẩm quyền trong THADS, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân; vai trò, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan trong hoạt động THADS.
Cùng với đó, dự thảo Luật hoàn thiện quy định về trình tự, thủ tục, rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí, nâng cao hiệu quả THADS theo yêu cầu của Nghị quyết số 27-NQ/TW; đồng thời nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế, vướng mắc, bất cập từ thực tiễn công tác THADS, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về trình tự, thủ tục THADS. Cụ thể, bổ sung nguyên tắc tăng cường sử dụng, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động THADS nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW (khoản 6 Điều 4); bổ sung phương thức thanh toán tiền thi hành án qua chuyển khoản mà đương sự không cần đến trụ sở cơ quan THADS (Điều 40)...
Ngoài ra, tăng cường các điều kiện bảo đảm, đáp ứng yêu cầu quản lý và hoạt động THADS nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW và Quy định số 183-QĐ/TW (Điều 8).
Cần quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng THADS
Thẩm tra dự án Luật này, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp (UBPLTP) tán thành việc ban hành Luật THADS (sửa đổi) nhằm khắc phục các tồn tại, vướng mắc trong tổ chức THADS; thực hiện chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, đẩy mạnh xã hội hóa một số hoạt động và ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong công tác này. Việc ban hành Luật là cần thiết nhằm hoàn thiện thể chế, đáp ứng yêu cầu thực tiễn và bảo đảm quyền con người, quyền công dân.
Các ý kiến nhận thấy, hồ sơ đủ tài liệu theo quy định và đủ điều kiện để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Phạm vi điều chỉnh của dự thảo cơ bản giữ phạm vi điều chỉnh của Luật hiện hành, đồng thời bổ sung quy định về Văn phòng THADS, Thừa hành viên để thể chế hóa chủ trương xã hội hóa. Tuy nhiên, cần quy định rõ hơn về loại bản án, quyết định được thi hành. Các ý kiến cho rằng, nội dung dự thảo cơ bản phù hợp định hướng cải cách tư pháp, hoàn thiện pháp luật, thể hiện tinh thần Kết luận 162-KL/TW và Kết luận 119-KL/TW của Bộ Chính trị, nhưng còn tồn tại một số quy định thuộc thẩm quyền của Quốc hội nhưng lại được đưa vào dự thảo Nghị định của Chính phủ (như thời hạn giải quyết khiếu nại, tố cáo...).
Về bản án, quyết định được thi hành (Điều 2), dự thảo Luật quy định rõ các loại bản án, quyết định, phán quyết được thi hành, góp phần làm rõ phạm vi điều chỉnh của Luật. Tuy nhiên, Thường trực UBPLTP đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quy định hoặc cơ chế phối hợp về điều kiện thi hành các quyết định của Trọng tài thương mại và cơ quan cạnh tranh để thuận tiện áp dụng.
Về quyền, nghĩa vụ của đương sự (Điều 5, 6), Thường trực UBPLTP đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quyền yêu cầu Tòa án giải thích bản án không rõ và quyền yêu cầu xác nhận kết quả thi hành án, phù hợp với thực tiễn; quy định rõ quyền lựa chọn cơ chế thi hành án (công lập hoặc tư nhân) để tránh chồng chéo, xung đột thẩm quyền; bổ sung nghĩa vụ nộp phí của người phải thi hành án, nhất là khi họ không tự nguyện thi hành.
Liên quan đến hệ thống THADS và Văn phòng THADS (Điều 9), dự thảo thiết kế hệ thống thi hành án gồm hai mô hình: công lập (cơ quan nhà nước) và tư nhân (xã hội hóa). Thường trực UBPLTP cho rằng, việc tổ chức cơ quan THADS một cấp (cấp tỉnh) được đánh giá là đột phá, song cần cân nhắc mô hình cấp khu vực để tránh quá tải cho cấp tỉnh. Ngoài ra, Thường trực UBPLTP đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc tên gọi “Văn phòng THADS” để bảo đảm tính kế thừa và phù hợp bản chất hoạt động của tổ chức này; đồng thời quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng này trong Luật.
Về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân (Điều 17), Thường trực UBPLTP nhất trí tiếp tục duy trì vai trò kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân trong hoạt động thi hành án nhằm bảo đảm tuân thủ pháp luật và bảo vệ quyền lợi đương sự. Tuy nhiên, cần quy định rõ thẩm quyền theo từng cấp để tránh chồng chéo, vướng mắc. Thường trực UBPLTP đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quy định giao Viện kiểm sát nhân dân tối cao hướng dẫn chi tiết nội dung này.
Về Thừa hành viên và Văn phòng THADS (Điều 82-87), Thường trực UBPLTP nhất trí bổ sung chế định Thừa hành viên và Văn phòng THADS. Tuy nhiên, Thường trực UBPLTP đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc bổ sung quy định Thừa hành viên có thẩm quyền áp dụng một số biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế cần thiết như thẩm quyền của Chấp hành viên (khoản 5 Điều 13) để tạo cơ sở pháp lý cho Thừa hành viên thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong tổ chức THADS và có sự kiểm sát chặt chẽ của Viện kiểm sát các cấp. Tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của Văn phòng THADS, Trưởng Văn phòng THADS.
Bên cạnh đó, cần bổ sung quy định về cơ chế phối hợp giữa các Văn phòng THADS ở địa bàn khác nhau trong tổ chức THADS, xử lý tài sản THADS, cũng như mối quan hệ phối hợp giữa Văn phòng THADS với cơ quan THADS trong trường hợp cùng tiếp nhận, xử lý yêu cầu thi hành án đối với cùng một vụ việc... Quy định rõ tiêu chí thành lập Văn phòng THADS để tránh áp dụng không thống nhất giữa các địa phương.
Về hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp, Thường trực UBPLTP nhất trí với đề xuất của Chính phủ: Quốc hội cho ý kiến và thông qua dự án Luật theo quy trình một kỳ họp (Kỳ họp thứ 10, tháng 10 năm 2025), dự kiến Luật có hiệu lực từ ngày 01/7/2026, bảo đảm thời gian cho Chính phủ chuẩn bị văn bản hướng dẫn thi hành; nhất trí với quy định chuyển tiếp nhằm bảo đảm tính liên tục và không hồi tố; nhất trí đổi tên Thừa phát lại thành Thừa hành viên, góp phần minh bạch thuật ngữ pháp lý giữa mô hình công và tư. Tuy nhiên, Thường trực UBPLTP đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung quy định chuyển tiếp đối với các hợp đồng, vụ việc do Văn phòng Thừa phát lại đang thực hiện.
Ngoài ra, các ý kiến đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, chỉnh lý nội dung dự thảo Luật để bảo đảm thống nhất với các luật có liên quan.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng.
Kết luận nội dung này, Chủ nhiệm UBPLTP Hoàng Thanh Tùng cho biết, với tinh thần tích cực và trách nhiệm cao, Thường trực UBPLTP và các cơ quan về cơ bản thống nhất với nhiều nội dung trong hồ sơ dự án Luật THADS (sửa đổi) do Chính phủ trình và thống nhất với các ý kiến phát biểu tại cuộc họp.
Chủ nhiệm UBPLTP Hoàng Thanh Tùng ghi nhận và đánh giá cao Bộ Tư pháp - cơ quan chủ trì soạn thảo đã nghiên cứu xây dựng dự án Luật này rất khẩn trương, trách nhiệm, tổng kết, đánh giá, bám sát yêu cầu, chủ trương của Đảng nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn cũng như đề xuất nhiều nội dung mới.
Chủ nhiệm UBPLTP Hoàng Thanh Tùng đề nghị tiếp tục rà soát để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa các quy định của dự thảo Luật với các luật khác có liên quan; bám sát thực tiễn những vấn đề vướng mắc, bất cập để kịp thời có giải pháp phù hợp. Cùng với đó, làm rõ tính phù hợp, tính khả thi nêu trong dự thảo Luật.