Trong buổi sáng ngày 21/4/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Người lao động phản ánh: Sau khi dư luận phản ứng vụ Công ty Cổ phần Hữu hạn Vedan Việt Nam đưa ra số tiền 25 tỉ đồng hỗ trợ thiệt hại cho nông dân 2 tỉnh Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu và TPHCM, ngày 20-4, Hội Nông dân (HND) tỉnh Đồng Nai đã có buổi làm việc với luật sư Hoàng Như Vĩnh (người được Vedan VN ủy quyền hợp pháp) để cùng đi đến thống nhất việc hỗ trợ cho nông dân.
Ông Trần Như Độ, Chủ tịch HND tỉnh Đồng Nai, cho rằng Vedan VN đã chủ quan, vội vàng đưa ra số tiền 25 tỉ đồng hỗ trợ. Đồng Nai là tỉnh có số lượng nông dân thiệt hại nhiều nhất nhưng mức hỗ trợ cũng bằng TPHCM. Mặt khác, Vedan VN không thực hiện theo đúng cam kết trong bản ghi nhớ, không đi thực tế xác minh mức thiệt hại nên đã thiếu cơ sở khoa học để làm căn cứ hỗ trợ.
Luật sư Hoàng Như Vĩnh đã không đồng ý với lập luận của HND tỉnh Đồng Nai. Theo ông Vĩnh, trong quá trình làm việc, ngoài 800 lá đơn nông dân trực tiếp gửi cho Vedan VN đòi bồi thường thì công ty không nắm được tình hình khiếu nại của nông dân gửi cho ba HND. Trong khi đó, nếu gặp nhau ở tòa án thì nông dân rất khó chứng minh thiệt hại để đòi bồi thường. Chính vì nông dân khó khăn khi khởi kiện nên Vedan VN và các HND cần có sự đồng thuận trên con đường đàm phán để nông dân được hỗ trợ kịp thời..
Kết thúc buổi họp, ông Độ đề nghị Vedan VN cần tổ chức đoàn kiểm tra thực tế và thỏa thuận mức hỗ trợ theo hướng đôi bên cùng chấp nhận được.
2. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Chủ tịch HĐND TPHCM kiêm Trưởng ban Chỉ đạo thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường TPHCM Phạm Phương Thảo vừa ký ban hành kế hoạch thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường trên địa bàn TPHCM. Theo đó, các đại biểu HĐND quận, huyện, phường nhiệm kỳ 2004 - 2009 kết thúc nhiệm vụ đại biểu HĐND kể từ ngày 25-4-2009; đồng thời phân công các thành viên ban chỉ đạo liên quan theo dõi, đánh giá việc giải quyết chính sách đối với các đại biểu HĐND, bố trí cán bộ, thực hiện việc bổ nhiệm chủ tịch, phó chủ tịch và ủy viên UBND quận, huyện, phường.
Cụ thể, chậm nhất ngày 20-4, tổ chức, chuẩn bị xong nhân sự và giới thiệu bầu hội thẩm nhân dân quận, huyện; chậm nhất ngày 10-5, bổ nhiệm xong thành viên UBND quận, huyện; chậm nhất ngày 25-5, bổ nhiệm xong thành viên UBND phường. Cuối năm 2009, TP sẽ sơ kết việc thực hiện thí điểm; cuối năm 2010, tổ chức hội nghị tổng kết việc thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND.
Báo cũng cho biết: Trước tình hình lao động nước ngoài (LĐNN) vào làm việc tại Việt Nam ngày càng nhiều (SGGP đã phản ánh), vừa qua, Thường trực Chính phủ đã họp xem xét một số vấn đề đặt ra xung quanh tình hình đầu tư, kinh doanh của các doanh nghiệp nước ngoài và người lao động từ nước ngoài đến làm việc tại Việt Nam. Về vấn đề này, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã giao Bộ LĐTB-XH chủ trì rà soát, đề xuất việc sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành về LĐNN nhằm hạn chế tình trạng người nước ngoài làm việc tại Việt Nam mà không có giấy phép lao động hoặc cố tình vi phạm pháp luật về quản lý lao động.
Đồng thời, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành về công tác quản lý nhà nước đối với LĐNN tại Việt Nam để khắc phục tình trạng lợi dụng kẽ hở của các quy định pháp luật về lao động đối với người nước ngoài. Đề xuất việc sửa đổi, bổ sung các quy định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực lao động. Đặc biệt, Bộ LĐTB-XH được giao chỉ đạo thực hiện tổng kiểm tra, rà soát tình hình sử dụng lao động nước ngoài và công tác quản lý LĐNN tại một số địa phương, địa bàn hiện có nhiều LĐNN làm việc; xử lý các vi phạm về pháp luật lao động theo đúng quy định; tổng hợp tình hình, báo cáo Thủ tướng trước ngày 31-5.
Báo cũng phản ánh: Đẩy mạnh cải cách hành chính trong công tác quản lý viễn thông, chuyển mạnh từ quản lý tiền kiểm sang quản lý hậu kiểm đồng thời cần minh bạch, phân định rõ hoạt động xây dựng chính sách và thực thi pháp luật để đảm bảo thực hiện tốt vai trò Nhà nước là trọng tài trên thị trường – đó là mục tiêu xây dựng dự án Luật Viễn thông được Chính phủ trình xin ý kiến UBTVQH tại phiên họp chiều 20-4.
Dự thảo gồm 6 chương, 66 điều. Những nội dung quan trọng tại văn bản pháp luật này là mở rộng sự tham gia của các thành phần kinh tế trong kinh doanh viễn thông, đặc biệt là trong lĩnh vực thiết lập hạ tầng mạng; tăng cường vai trò quản lý nhà nước trong hoạt động viễn thông và áp dụng cơ chế thị trường trong quản lý tài nguyên viễn thông đi đôi với việc bảo đảm môi trường kinh doanh viễn thông cạnh tranh công bằng, minh bạch. Theo đó, sẽ áp dụng các cơ chế phân bổ tài nguyên viễn thông; đối với các băng tần số mang tính thương mại cao sẽ được thực hiện chủ yếu thông qua các hình thức thi tuyển, đấu giá; cho phép chuyển nhượng quyền sử dụng tài nguyên viễn thông có được thông qua đấu giá và thực hiện đền bù khi Nhà nước giải phóng tài nguyên viễn thông theo quy hoạch.
3. Báo Thanh niên phản ánh: Ngày 20.4, tin từ Văn phòng Ban chỉ đạo T.Ư tổng điều tra dân số - nhà ở 2009: Cuộc tổng điều tra dân số và nhà ở, bắt đầu từ 0 giờ ngày 1.4 đã hoàn tất. Các địa phương sẽ gửi báo cáo về trong ngày hôm nay 21.4. Kết quả sơ bộ cuộc tổng điều tra sẽ được công bố vào tháng 7 này. Theo ông Nguyễn Quốc Anh, Văn phòng Ban chỉ đạo: việc nhập dữ liệu và kết quả điều tra sẽ có độ chính xác cao hơn, với thời gian sớm hơn bởi được hỗ trợ về thiết bị đọc thông tin trực tiếp từ bản khai. Đây chính là lý do khiến điều tra viên khi viết và người khai ký tên phải sử dụng bút được phát, đảm bảo độ nét giúp cho đọc dữ liệu thuận lợi.
Các địa phương sẽ có thêm 3 ngày để rà soát lại thông tin trong trường hợp cần thiết. Theo kết quả tổng điều tra ban đầu, số dân VN hiện nay là phù hợp với dự đoán, hiện ở mức 86 triệu người. Tỷ lệ người thất nghiệp, tình hình nhà ở sẽ phải đợi kết quả tổng hợp từ báo cáo điều tra. Cuối năm nay, sẽ có cuộc điều tra riêng về lao động, việc làm.
Báo cũng phản ánh: Liên quan đến tình trạng có rất ít doanh nghiệp (DN) được vay vốn lãi suất 0% theo Quyết định (QĐ) số 30 của Thủ tướng về hỗ trợ DN gặp khó khăn (Thanh Niên đã phản ánh), ông Nguyễn Thanh Hòa - Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH cho biết:
“Thực ra không phải DN nào cũng cần vay vốn. Một số vẫn còn đủ khả năng để thanh toán cho người lao động (NLĐ) do có nguồn kinh phí từ Quỹ mất việc làm để chi trả cho NLĐ. Ngược lại, nhiều DN có nhu cầu lại không đủ điều kiện”. Theo QĐ 30, DN phải giảm số LĐ hiện có từ 30% trở lên hoặc từ 100 LĐ trở lên (không kể LĐ thời vụ có thời hạn dưới 3 tháng) và sau khi đã sử dụng các nguồn của DN mà vẫn chưa có khả năng thanh toán tiền lương, đóng bảo hiểm xã hội và tiền trợ cấp mất việc làm hoặc trợ cấp thôi việc cho số LĐ đã giảm thì mới được vay. Ngoài ra, chỉ hỗ trợ cho DN năm 2009, trong khi năm 2008 có rất nhiều DN gặp khó khăn nhưng không đủ điều kiện vay vốn.
Do vậy, Thứ trưởng Hòa cho biết, trên cơ sở báo cáo thực tế từ các địa phương, Bộ LĐ-TB-XH sẽ xem xét kiến nghị chỉnh sửa QĐ theo hướng điều chỉnh thời gian, hỗ trợ cho cả người LĐ mất việc trong năm 2008 để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người LĐ. Cũng theo ông Hòa, QĐ 30 chỉ có hiệu lực trong năm 2009 nên Bộ đang xem xét, đánh giá việc thực hiện QĐ tại các địa phương, trên cơ sở đó có thể sẽ kiến nghị kéo dài việc thực hiện không chỉ gói gọn trong năm 2009 mà có thể kéo dài thời gian sang cả năm sau.
4. Báo Lao động phản ánh: Vài năm trở lại đây, làn sóng chuyển đổi công năng sử dụng công sản diễn ra ồ ạt, đây được xem là hình thức thất thoát vô cùng tinh vi. Hậu quả là khối tài sản khổng lồ của Nhà nước là quỹ nhà đất ngày một teo tóp, ra đi không có ngày trở lại.
Trong quá trình xử lý sắp xếp lại quỹ nhà đất thuộc sở hữu nhà nước theo Quyết định 80 (nay là theo Quyết định 09) của Thủ tướng Chính phủ, làn sóng chuyển đổi loại hình sử dụng trở thành “mốt” và là phương án được lựa chọn nhiều nhất. Điều này được thể hiện qua số liệu của Ban chỉ đạo thực hiện Quyết định 09 đưa ra trong hội nghị sơ kết 5 năm thực hiện Quyết định 80. Theo đó, có đến 80% phương án sử dụng quỹ nhà đất của các đơn vị đang quản lý, sử dụng công sản là chuyển sang kinh doanh các lĩnh vực liên quan đến BĐS như chung cư, cao ốc văn phòng, khách sạn, trung tâm thương mại....
Việc xác định giá trị quyền sử dụng đất để tính vào giá trị tài sản của DNNN khi CPH, lựa chọn hình thức giao đất có thu tiền sử dụng đất trên địa bàn TPHCM chủ yếu căn cứ vào Quyết định 316 - ban hành tháng 4.2004. Các cơ quan thực hiện tham mưu cho UBND TP phê duyệt nghĩa vụ tài chính cho phép DN chuyển đổi loại hình sử dụng đất căn cứ vào chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất để đề xuất thành phố phê duyệt.
Mặc dù, nguyên tắc khi thực hiện đề xuất giá là sát giá thị trường trong điều kiện bình thường (giống như giá trong bảng giá đất ban hành ngày 1.1 hàng năm), nhưng trên thực tế, khi có mức giá cụ thể thì bao giờ cũng chỉ bằng tối đa 50% giá thị trường. Đối với các công sản chủ yếu là đất đai, công sở, nhà xưởng thuộc sở hữu nhà nước, khi định giá cho các đơn vị chuẩn bị CPH còn thấp hơn cả trường hợp kể trên.
Trước khi Bộ Tài chính ban hành thông tư 146/TT-BTC (ngày 6.12.2007), trong quá trình xác định giá trị quyền sử đất thì những giá trị vô hình như lợi thế của vị trí đất... bị bỏ qua hoàn toàn. Chính vì không tính đến những giá trị như vị trí khu đất, nên giá trị được xác định của tài sản nhà nước thường bị đánh giá chỉ bằng 30% giá trị thực tế trên thị trường. Sau khi có thông tư 146, việc xác định lại giá trị vô hình thì lại gặp phản ứng của các DN CPH vì bị cho là hồi tố. Mãi đến ngày 16.4.2008, Bộ Tài chính mới có công văn số 4412/BTC-TCDN hướng dẫn cụ thể việc tính bổ sung giá trị lợi thế, vị trí địa lý... đối với DN CPH thì đã có một số lượng lớn DN CPH xong, coi như thoát khỏi việc định giá đúng và đủ. Có trong tay khối tài sản là đất đai, nhà xưởng với giá bèo, không ít DN đã đem khối tài sản này góp vốn vào liên doanh, liên kết và được định giá lại theo giá thị trường thực tế.
Như vậy, Nhà nước đã thất thoát một khối tài sản khổng lồ qua việc định giá không đúng với giá trị thực tế.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Hà Nội mới điện tử có bài "Nhiều quyết định không thực hiện đúng quy định của luật". Bài báo phản ánh: Tin từ Bộ Tư pháp, hiện có rất nhiều quyết định vi phạm Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, chủ yếu là do thời điểm văn bản có hiệu lực thường sớm hơn 45 ngày như luật định.
Đó là những văn bản liên quan đến điều chỉnh giá xăng, dầu, điện, lãi suất hay thuế nhập khẩu đối với một số mặt hàng... được ban hành và áp dụng ngay mà không lấy ý kiến của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản. Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì những quyết định này là vi phạm. Tuy nhiên, nếu chờ lấy ý kiến hoặc là khi ban hành văn bản đến 45 ngày sau những quy định về việc tăng giá xăng, dầu mới có hiệu lực thì chắc chắn sẽ dẫn đến hiện tượng đầu cơ. Dự kiến Bộ Tư pháp sẽ ban hành thông tư hướng dẫn việc văn bản thuộc lĩnh vực nào thì được áp dụng ngay sau ngày ký để bảo đảm việc điều hành chính sách của Chính phủ mà không phạm luật.
2. Báo Tuổi trẻ có bài Chứng thực chữ ký: Khổ với những biểu mẫu “không giống ai”. Bài báo phản ánh: Nhiều người dân bức xúc vì đến phường chứng thực chữ ký nhưng phường chỉ qua công chứng, công chứng lại chỉ về phường… UBND phường khẳng định không phải phường làm khó dân. Vậy tại sao?
Tháng 3-2009, bà Nguyễn Thị Minh Tâm (ngụ P.9, Q.3, TP.HCM) đưa chúng tôi xem bộ hồ sơ bảo hiểm nhân thọ mà người chồng quá cố của bà đã ký kết với Công ty bảo hiểm Prudential. Bà cho biết đã mất hơn ba tháng lên xuống nhiều nơi mà vẫn không nhận được quyền lợi bảo hiểm. Vào năm 2002, chồng bà Tâm là ông Phạm Đức Tiến đứng tên ký hợp đồng mua sản phẩm bảo hiểm tích lũy giáo dục của Prudential cho con gái. Tháng 12-2008 ông Tiến mất. Do hoàn cảnh gia đình khó khăn, bà Tâm đã đến công ty bảo hiểm yêu cầu hủy hợp đồng, nhận hoàn lại số tiền đã đóng.
Sau nhiều lần liên hệ, bà Tâm mới được công ty bảo hiểm hướng dẫn thủ tục nhận lại tiền với điều kiện phải làm “văn bản thỏa thuận cử người nhận quyền lợi bảo hiểm”, và phải có chứng thực địa phương về chữ ký của những người có tên trong văn bản. Khi đem mẫu văn bản thỏa thuận này đến UBND P.9, Q.3 để chứng thực chữ ký, phường từ chối và cho rằng nội dung văn bản liên quan đến việc khai nhận di sản thừa kế, không thuộc thẩm quyền của phường mà phải do cơ quan công chứng ký. Bà Tâm mang văn bản này đến phòng công chứng nhưng chẳng phòng công chứng nào nhận. Theo cơ quan công chứng, việc khai nhận di sản thừa kế phải được thực hiện theo một trình tự, biểu mẫu quy định chứ không phải theo văn bản mà công ty bảo hiểm đưa ra. Gia đình bà Tâm đành trở lại công ty bảo hiểm đề nghị xem xét lại văn bản thỏa thuận này. Sau hơn chục ngày “nghiên cứu”, phía công ty bảo hiểm mới mời gia đình lên thanh lý hợp đồng, nhận lại số tiền hơn 8,5 triệu đồng.
Theo giải thích của chị Nguyễn Thị Phương Nhung, công chức tư pháp, hộ tịch UBND P.9, Q.3, mẫu “văn bản thỏa thuận” do Công ty bảo hiểm Prudential tự soạn thảo không đúng theo quy định của pháp luật. Dù phường có trách nhiệm chứng thực chữ ký nhưng nếu nội dung trong văn bản thể hiện sự thỏa thuận, giao dịch của các bên về nội dung gì đó (trường hợp này là thỏa thuận về nhận di sản thừa kế) thì chỉ cơ quan công chứng mới có thẩm quyền xác nhận. Cũng theo chị Nhung, trong “văn bản thỏa thuận” của công ty bảo hiểm tự soạn còn có một lưu ý “không giống ai” là “trong trường hợp người thừa kế thường trú ở nhiều địa phương khác nhau thì sẽ có nhiều chính quyền chứng thực chữ ký”. Theo quy định hiện nay, người dân có hộ khẩu nơi này nhưng vẫn có thể đến UBND phường bất kỳ nơi nào để yêu cầu chứng thực chữ ký, chứ không nhất thiết phải buộc người dân đến UBND phường nơi thường trú để chứng được.
Theo một số cán bộ UBND phường xã, thời gian qua có nhiều trường hợp người dân đến phường để ký những văn bản “không giống ai” do các công ty, đơn vị tự soạn thảo, không dựa trên quy định của pháp luật về thẩm quyền công chứng, chứng thực. Không ít trường hợp phường xã không được quyền chứng thực, khi từ chối thì người dân lại cho rằng cán bộ cố tình làm khó. Có ngân hàng còn soạn biểu mẫu yêu cầu khách hàng đến phường ký giấy cam kết, bảo lãnh nghĩa vụ trả nợ thay người khác. Chẳng hạn như trường hợp giấy chủ quyền nhà chỉ đứng tên người vợ nên trong hợp đồng thế chấp với ngân hàng chỉ có người vợ ký, nhưng để “ăn chắc” ngân hàng vẫn yêu cầu người chồng phải ra phường chứng giấy cam kết chung nghĩa vụ trả nợ ngân hàng. Có trường hợp người con vay tiền ngân hàng, trả góp hằng tháng nhưng sau đó lại không trả đúng hạn, để không bị phát mãi tài sản thế chấp, người mẹ cam đoan sẽ trả thay cho con nên cán bộ ngân hàng yêu cầu bà phải ra phường chứng giấy cam đoan việc trả nợ thay này.
UBND P.9, Q.3 còn cho biết có trường hợp cha mẹ đến chứng giấy bảo lãnh, cam đoan hoàn lại tiền học phí cho con em mình trong trường hợp được cơ quan, đơn vị cấp kinh phí đi học nếu khi học xong không về làm việc tại cơ quan, đơn vị đó. Thật ra đây là một loại hợp đồng bảo lãnh, phải thuộc thẩm quyền của cơ quan công chứng chứ không phải phường xã.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 21/4/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.