Trong buổi sáng ngày 04/9/2008, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo điện tử Vitinfo phản ánh: Các thuê bao di động trả trước đã bắt đầu thực hiện khai báo thông tin cá nhân từ ngày 1/1/2008. Sau 9 tháng, số lượng thuê bao đã khai báo của 6 nhà cung cấp đạt từ 50 - 100%, tuy nhiên, độ chính xác của thông tin khai báo thì không DN nào dám chắc chắn, cho thấy kẽ hở ít nhiều trong việc quản lý. Bộ TT-TT cho biết sẽ đẩy nhanh quá trình đăng ký thuê bao trả trước này bằng cách rút ngắn thời hạn hoàn tất và đưa ra thêm các quy định bổ sung chặt chẽ và các chế tài xử phạt.
Thời hạn hoàn tất đăng ký thông tin của các thuê bao trả trước dự kiến sẽ kết thúc vào ngày 30/6/2009. Thứ trưởng Bộ TT-TT Lê Nam Thắng cho biết, khi gần tới thời hạn ngày 30/6/2009, các DN sẽ áp dụng hình thức đếm ngược (count down), nhằm thúc đẩy mạnh mẽ hơn việc thực hiện đăng ký thông tin của người dùng. Sau ngày này, thuê bao nào không đăng ký thông tin sẽ bị cắt đứt liên lạc.
Theo báo cáo từ các DN di động, số lượng thuê bao trả trước đã khai báo thông tin tới thời điểm này là khá nhiều, trong đó, chiếm 50% tổng thuê bao trả trước gồm có MobiFone, Viettel. EVN có khoảng 70%, Saigon Postel gần đạt 100%.
Tuy nhiên, đó vẫn chỉ là con số báo cáo, và một điều chắc chắn rằng, không DN nào dám tin rằng những thông tin khai báo đó là chính xác hoàn toàn. Bởi cách thức khai báo quá đơn giản mà không cần ngay xác nhận, đối chiếu, hệ thống phần mềm tiếp nhận thông tin của DN không hữu dụng trong việc lọc những thông tin "ma".
2. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Ngày 3-9, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương đã khai mạc hội nghị Trưởng ban Tuyên giáo các Tỉnh ủy, Thành ủy và Đảng ủy trực thuộc Trung ương triển khai nghiên cứu, quán triệt Nghị quyết Trung ương 7 và Nghị quyết số 23 của Bộ Chính trị (khóa X) về “Tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới” và Thông báo Kết luận số 25 của Bộ Chính trị về tình hình KT-XH 6 tháng đầu năm và nhiệm vụ, giải pháp 6 tháng cuối năm 2008. Đồng chí Tô Huy Rứa, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương chủ trì hội nghị.
Điểm mới tại hội nghị lần này là Ban Bí thư không giao cho Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức hội nghị cán bộ chủ chốt toàn quốc nghiên cứu quán triệt nghị quyết như trước đây, mà chỉ tổ chức một hội nghị các Trưởng ban Tuyên giáo các Tỉnh ủy, Thành ủy, Đảng ủy trực thuộc Trung ương để bàn phương thức giúp cấp ủy triển khai các nghị quyết của Trung ương, nghị quyết và kết luận của Bộ Chính trị. Sau đó, các Trưởng ban Tuyên giáo trực tiếp tham mưu cho các Tỉnh ủy, Thành ủy, Đảng ủy trực thuộc Trung ương tổ chức nghiên cứu, quán triệt và triển khai thực hiện các nghị quyết. Các cấp ủy đảng địa phương, đơn vị có trách nhiệm, chủ động tổ chức triển khai nghiên cứu, quán triệt nghị quyết cho cán bộ lãnh đạo và đặc biệt chú trọng thảo luận chương trình hành động thực hiện nghị quyết ở cấp mình.
3. Báo Tia sáng phản ánh: Sau hơn 3 tháng tiêm thử nghiệm 2 mũi vắc-xin H5N1 do Công ty Vắc-xin và Sinh phẩm số 1 (Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương) sản xuất, đã cho kết quả miễn dịch tốt.
Tất cả các tình nguyện viên đều không có phản ứng phụ; điều này khẳng định tính an toàn của vắc-xin, chứng tỏ khả năng bảo vệ của vắc-xin trước vi-rút cúm H5N1. Dự kiến, khoảng cuối năm 2009, vắc-xin H5N1 “made in VN” này sẽ ra đời với tên là Fluvax, giá xuất xưởng chỉ 30 ngàn đồng/liều, giá tiêm phòng dịch vụ trên 40 ngàn đồng/liều.
4. Báo Thanh niên phản ánh: Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) vừa kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép điều chỉnh chuẩn nghèo giai đoạn 2006 - 2010 theo chỉ số giá tiêu dùng trong nước (CPI).
Theo đó, những hộ có mức thu nhập bình quân từ 300.000 đồng/người/tháng trở xuống đối với khu vực nông thôn và 390.000 đồng/người/tháng trở xuống đối với khu vực thành thị sẽ được coi là hộ nghèo (chuẩn nghèo hiện hành là 200.000 đồng/người/tháng trở xuống đối với nông thôn và 260.000 đồng/người/tháng trở xuống đối với thành thị). Theo phương án này, dự báo tỷ lệ hộ nghèo cả nước đến cuối năm 2008 vào khoảng 16 - 17%, tương ứng với 3,1 - 3,3 triệu hộ.
Nếu được phê duyệt, chuẩn nghèo mới sẽ bắt đầu áp dụng từ đầu năm 2009 và sẽ được duy trì cho đến hết năm 2010, nếu chỉ số CPI năm 2009 thấp hơn 10%. Trong trường hợp CPI năm 2009 cao hơn 10%, Bộ sẽ kiến nghị Thủ tướng cho phép tiếp tục điều chỉnh chuẩn nghèo cho phù hợp. Trong quý IV/2008, các địa phương sẽ tổ chức rà soát và cập nhật danh sách hộ nghèo theo chuẩn nghèo đã được điều chỉnh và từ năm 2009, các hộ nghèo mới sẽ được thụ hưởng các chính sách giảm nghèo theo quy định hiện hành.
Khi chuẩn nghèo đã được điều chỉnh theo chỉ số CPI thì một số chính sách của Chính phủ đã ban hành trước đây liên quan đến hộ cận nghèo sẽ được bãi bỏ, vì chuẩn nghèo mới đã bằng với tiêu chí hộ cận nghèo. Các đối tượng là học sinh, sinh viên vay vốn, hộ cận nghèo trước đây được hỗ trợ mua thẻ bảo hiểm y tế tự nguyện sẽ được áp dụng chính sách hỗ trợ cho người nghèo từ 1.1.2009.
5. Báo Lao động có bài "Quận Cầu Giấy yêu cầu thu hồi văn bản trái pháp luật của UBND phường Dịch Vọng". Bài báo phản ánh: Báo Lao Động số ra ngày 22.8 đăng bài "Quận quyết một đằng, phường quyết một nẻo" phản ánh việc UBND phường Dịch Vọng đã ra văn bản giải quyết khiếu nại tố cáo không khách quan, không đúng thẩm quyền trong vụ việc ông Nguyễn Văn Sơn tố cáo gia đình cụ Nguyễn Thị Siển (ở số 6, tổ 30 phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy).
Sau khi báo phát hành, Chủ tịch UBND quận Cầu Giấy Bùi Trương Luân đã thay mặt UBND quận ký công văn số 81/UBND-TTCG gửi Chủ tịch UBND phường Dịch Vọng yêu cầu thu hồi văn bản của UBND phường Dịch Vọng vì trái với quy định cả về thể thức, nội dung lẫn thẩm quyền ban hành văn bản.
Công văn của UBND quận Cầu Giấy nêu rõ: "Về thể thức: Thông báo số 37/TB-UBND, ngày 8.7.2008 của UBND phường chưa tuân thủ các quy định tại Thông tư liên tịch số 55/2005/TTLT-BNV-VPCP, ngày 6.5.2005 của Bộ Nội vụ và Văn phòng Chính phủ hướng dẫn về thể thức và kỹ thuật trình bày văn bản; Về thẩm quyền ban hành văn bản: Theo quy định tại khoản 2, Điều 135, Luật Đất đai và điều 159, Nghị định 181/2004/NĐ-CP, ngày 29.10.2004 của Chính phủ về thi hành Luật Đất đai thì UBND phường chỉ có thẩm quyền hoà giải các tranh chấp đất đai và lập biên bản về hòa giải đó. Nhưng trong vụ việc tranh chấp giữa gia đình bà Nguyễn Thị Siển và ông Nguyễn Văn Sơn, UBND phường Dịch Vọng đã giải quyết việc tranh chấp giữa 2 bên bằng 1 thông báo kết luận giải quyết đơn là không đúng quy định và trái thẩm quyền; về nội dung các nhận định trong thông báo số 37/TB-UBND, ngày 8.7.2008 của UBND phường Dịch Vọng: Còn có những điểm chưa đầy đủ, toàn diện về vị trí, ranh giới các phía giáp ranh với thửa đất đang tranh chấp; thiếu chính xác, mâu thuẫn về số liệu, diện tích tranh chấp, kết luận thiếu căn cứ".
UBND quận Cầu Giấy cũng đã yêu cầu UBND phường Dịch Vọng nghiêm túc kiểm điểm trách nhiệm cá nhân đối với các cán bộ UBND phường liên quan đến việc ban hành văn bản có sai phạm trên trước ngày 5.9.2008. Trường hợp quá thời hạn trên mà không thực hiện đúng chỉ đạo của UBND quận thì UBND quận sẽ có biện pháp xử lý nghiêm khắc theo đúng quy định về kỷ luật cán bộ công chức và các văn bản liên quan.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Sài Gòn giải phóng có bài "Công chứng tư có được đối xử bình đẳng". Bài báo phản ánh: Với việc 8 văn phòng công chứng (VPCC, còn được gọi là công chứng “tư”) đầu tiên trên địa bàn TPHCM vừa được thành lập, tình trạng quá tải tại các phòng công chứng Nhà nước (PCCNN, còn được gọi là công chứng “công”) sẽ giảm và người dân cũng có thêm cơ hội lựa chọn dịch vụ công chứng. Tuy nhiên, điều quan tâm nhất hiện nay của các VPCC là sớm được “đối xử bình đẳng” như các PCCNN.
Lâu nay, mỗi khi có hợp đồng, hồ sơ, giấy tờ cần công chứng, người dân phải xếp hàng, chờ đợi rất lâu do các PCCNN luôn bị quá tải. Giờ đây, người dân có thể đến các VPCC để được phục vụ nhanh chóng mà không sợ rằng vì gắn chữ “tư” vào mà giá cả cao hơn, hiệu lực thấp hơn so với PCCNN. Bởi lẽ, Luật Công chứng (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2007) đã nêu rõ rằng chứng nhận hợp đồng, giao dịch ở VPCC có giá trị pháp lý như ở PCCNN; đồng thời các VPCC thu phí công chứng bằng với mức phí mà các PCCNN thu theo quy định tại Thông tư liên tịch số 93/2001/TTLT/BTC-BTP ngày 21-11-2001.
Đây sẽ là cái nền tạo nên sự cạnh tranh giữa các PCCNN với các VPCC: cùng mức phí, sự công chứng cùng có hiệu lực ngang nhau thì nơi nào phục vụ tốt hơn sẽ được người dân lựa chọn. Một lợi thế khác của VPCC là sẵn sàng cử công chứng viên (CCV) đến công chứng tại nhà người dân, công chứng ngoài giờ hành chính, phụ phí phát sinh do hai bên tự thỏa thuận – điều mà các PCCNN hiện chưa được làm, trừ số ít trường hợp đặc biệt. Vì vậy, ra đời vào thời điểm này là thời cơ lớn của VPCC trong việc giành “thị phần” công chứng.
Cần được chia sẻ thông tin về bất động sản
Đối với các VPCC, mối bận tâm lớn nhất là làm thế nào có được thông tin về tình trạng pháp lý của bất động sản – chẳng hạn như bất động sản đó có bị cầm cố, thế chấp hoặc có bị cơ quan chức năng nào ra quyết định ngăn chặn giao dịch và hàng loạt vấn đề pháp lý khác? Đây là “chuyện sống còn” của các VPCC vì hầu hết hợp đồng, giao dịch người dân muốn công chứng đều có liên quan đến bất động sản, nếu CCV công chứng mà không có đầy đủ thông tin sẽ dễ có khả năng tranh chấp về sau.
Là thành viên của một VPCC, CCV Trà Thanh Phúc bộc bạch: “Nếu không nắm được thông tin về tình trạng pháp lý của bất động sản, sẽ không có CCV nào dám công chứng vào hợp đồng, giao dịch. Theo quy định của Luật Công chứng thì CCV phải tự đi xác minh tình trạng pháp lý của đối tượng giao dịch, nhưng như vậy rất mất thời gian, trong khi chỉ cần vào được mạng nội bộ của Sở Tư pháp TPHCM thì tất cả thông tin sẽ được cung cấp đầy đủ. Mong mỏi của chúng tôi là sớm có thể vào mạng của sở tra cứu thông tin như các PCCNN vẫn sử dụng từ trước đến nay”. Một số trưởng VPCC khác cũng ưu tư rằng nếu xuống tận địa phương xác minh tình trạng pháp lý của bất động sản thì hồ sơ bị “ngâm” ít nhất một buổi, trong khi ở nhà nhấp chuột vào mạng là hồ sơ có thể giải quyết xong trong vòng 30 phút. Điều này khiến cho cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực công chứng giữa “công” và “tư” khó có được sự công bằng vì lúc đó người dân thà đến các PCCNN để chờ đợi 2 giờ còn hơn đến VPCC mất cả buổi!
Để giải tỏa băn khoăn này, Giám đốc Sở Tư pháp TPHCM Nguyễn Đức Chính cam kết sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các VPCC được kết nối vào mạng dữ liệu của sở, qua đó giúp các VPCC tránh rủi ro trong công việc. Dù chưa biết có phải thông qua thủ tục nào hay chờ đợi bao lâu, nhưng dù sao đây là tín hiệu đáng mừng đối với các VPCC.
Bảo hiểm trách nhiệm - quy định chưa sát thực tế
Hoạt động công chứng mang tính chất rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tính an toàn pháp lý trong các giao dịch của người dân. Thấy được điều này, khoản 7 Điều 32 Luật Công chứng quy định VPCC có nghĩa vụ mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho CCV của tổ chức mình.
Tuy nhiên, do hiện nay chưa có văn bản quy định cụ thể về vấn đề này nên tại Đề án phát triển tổ chức hành nghề công chứng tại TPHCM vừa ban hành mới đây, UBNDTP bắt buộc VPCC phải ký quỹ tại một ngân hàng trước khi đăng ký hoạt động, số tiền này được sử dụng vào mục đích bồi thường thiệt hại do lỗi mà CCV gây ra cho người yêu cầu công chứng.
Trò chuyện với chúng tôi, nhiều trưởng VPCC cho rằng đây là quy định cần thiết, nhưng chưa phù hợp với thực tế. CCV Trà Thanh Phúc giải thích cụ thể: các giao dịch có liên quan đến bất động sản trên địa bàn TPHCM có giá trị rất lớn, có khi lên đến nhiều tỷ đồng, vì vậy khi việc công chứng có sai sót, gây ra hậu quả thì số tiền ký quỹ tối thiểu 100 triệu đồng đối với một CCV như quy định tại đề án không đủ bồi thường toàn bộ thiệt hại vật chất cho người dân. Mong muốn người dân hoàn toàn yên tâm khi chọn dịch vụ của mình, các VPCC đang xây dựng hướng giải quyết bảo hiểm sao cho quyền lợi của người dân được bảo vệ cao nhất.
Ông Phạm Xuân Thọ – Trưởng VPCC Trung tâm – đã đặt hàng cho một công ty bảo hiểm lớn thiết kế riêng cho VPCC của mình một sản phẩm bảo hiểm trách nhiệm công chứng, bảo đảm 100% thiệt hại xảy ra đều được công ty bảo hiểm bồi thường, là một cách làm tích cực theo hướng này.
Về vấn đề nghiệp vụ, do mới hành nghề, chưa có nhiều kinh nghiệm nên không ít CCV của VPCC e ngại sẽ không nhận diện được hết mọi lắt léo trong các loại hợp đồng, giao dịch cũng như dễ sa vào “mê hồn trận” của hàng chục loại giấy tờ chứng minh quyền sở hữu đối với bất động sản hiện vẫn còn hiệu lực.
Vì vậy, các VPCC đều mong muốn Sở Tư pháp xem VPCC như những đơn vị nghiệp vụ khác của mình (trong đó có PCCNN), thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng kiến thức cho các CCV, chuyên viên của VPCC. Tuy nhiên, ông Nguyễn Đức Chính cho biết Sở Tư pháp chưa có kế hoạch này. Trước mắt, nếu có vướng mắc gì về nghiệp vụ hay trong hoạt động thì các trưởng VPCC có thể trực tiếp đến sở hoặc gửi văn bản nêu câu hỏi, sở sẽ sẵn sàng giải đáp.
2. Báo điện tử VnMedia có bài "Đi công chứng không bị hành, không yên tâm". Bài báo phản ánh: Đến phòng công chứng tư, không ít người dân vẫn giữ thói quen kẹp “phong bì” trong hồ sơ. Cũng có những người dân quan niệm, công chứng tư là có thể làm được... mọi việc.
Tiền “boa” kẹp trong hồ sơ
Sau hơn 1 tháng vận hành, cả khách hàng và nhân viên văn phòng công chứng tư vẫn bỡ ngỡ với nhiều “lệ” mới. TS. Lê Quốc Hùng - trưởng văn phòng công chứng Hà Nội cho biết, dù đã có quy định dán công khai, nhưng có những người dân vẫn có “thói quen” để tiền “boa” trong hồ sơ công chứng. Khi được trả lại, không ít người thắc mắc về việc “phá lệ”.
Cũng về vấn đề phong bì, phong bao, trưởng văn phòng công chứng Việt xác nhận là “vẫn có”. Trong đó, có những trường hợp sau khi được văn phòng công chứng giải quyết công việc nhanh gọn đã muốn được “cảm ơn”, khiến nhân viên phải mất rất nhiều thời gian thuyết phục. Tuy nhiên, tỷ lệ lớn hơn rơi vào trường hợp hồ sơ không đủ thủ tục. Theo ông Phạm Quang Hưng, một bộ phận người dân có ý nghĩ, công chứng tư là có thể làm mọi việc, kể cả việc thiếu thủ tục, hồ sơ không đủ điều kiện.
Hơn 1 tháng hoạt động, không ít lần công chứng Việt nhận được yêu cầu chứng nhận giao dịch từ những khách hàng đã đến các văn phòng công chứng nhà nước, được trả lời không làm được, hồ sơ bị trả về mới quay qua công chứng tư như một cửa… “đi tắt”.
Ông Hưng minh hoạ luôn trường hợp gần nhất vừa xảy ra, khách hàng yêu cầu công chứng việc tách “sổ đỏ” nhà dưới 30m2 (trường hợp “cấm” tách theo quy định). Nhân viên văn phòng giải thích không thể công chứng giao dịch này được, vị khách vẫn một mực đề nghị “làm tới” vì thực tế việc mua bán, tách đất đã xong xuôi, người mua cũng đã xây nhà xong xuôi cả rồi, chỉ làm cho…chuẩn thủ tục.
Trưởng văn phòng công chứng Hà Nội, Lê Quốc Hùng khẳng định, muốn làm lâu dài, không thể “gật đầu” với tiền boa. Tất cả các phòng làm việc tại văn phòng đều lắp camera để theo dõi, giám sát. “Không được nuôi tư tưởng nhận tiền boa và lấy đó làm cách thức hoạt động lâu dài. Nếu cũng nhận tiền như cũ thì sớm muộn khách sẽ không đến đây vì cũng phải “đi vòng” như thế thì tội gì không tới công chứng nhà nước” - ông Hùng quả quyết.
Trưởng văn phòng công chứng Việt, Phạm Quang Hưng nhận định, về lâu dài, với thái độ tiếp đón, phục vụ niềm nở thì “không đời nào người ta đưa phong bì vì có bị làm khó dễ, có nhiêu khê người ta mới muốn muốn chi tiền để được làm nhanh hơn”. Ông Hưng cho rằng đây là một cơ chế điều chỉnh tự nhiên.
Không bị “hành”, không yên tâm!
Trong điều kiện hiện nay, các văn phòng công chứng tư không thể hoàn toàn chắc chắn trong mọi hoạt động do vẫn còn những vướng mắc nhất định. Khó khăn nhất của công chứng tư là thiếu nguồn thông tin ngăn chặn. Đơn cử, nhà đất bị kê biên vẫn đem bán, văn phòng công chứng rất khó để xác minh, đòi hỏi phải rất thận trọng.
Dẫu vậy, Trưởng Văn phòng Công chứng Hà Nội, Lê Quốc Hùng “nhắn nhủ”, đừng mong lợi dụng công chứng tư để làm sai. Bởi lẽ, nếu Công chứng tư có nhầm lẫn, kể cả do trình độ thì nhà nước cũng sẽ “xử” mạnh tay hơn công chứng nhà nước. “Chúng tôi sẽ phải lo bị dẹp hoạt động, nếu để xảy ra sai sót nhiều”, ông Hùng phân tích.
Minh chứng cho sự thận trọng là đã có những văn bản đã được công chứng bởi công chứng nhà nước, nhưng đến văn phòng công chứng của ông Hùng đã bị... khước từ. Văn phòng đã phát hiện những sai sót, bất ổn nên không thể công chứng tiếp.
Dẫu vậy, đứng ở phía các cơ quan nhà nước, vẫn còn những “dè dặt” nhất định đối với giao dịch do công chứng tư xác nhận. Thực tế, có những cơ quan nhà nước vẫn yêu cầu, trình hồ sơ pháp lí đối với những hoạt động giao dịch do công chứng tư làm. Thậm chí, còn đòi xem hồ sơ công chứng như sợ công chứng tư làm sai.
Ông Phạm Quang Hưng cho biết, có đến 30% các cơ quan cấp quận đưa ra những yêu cầu như trên. Trong khi đó, các sở, các cơ quan cấp thành phố lại có nhiều “niềm tin” hơn hẳn so với các cơ quan bên dưới.
Về phía người dân, Ông Hưng cũng phân trần, không khỏi không có những “lăn tăn” với phong cách phục vụ mới công chứng tư đang xây dựng. Nhiều người dân vẫn giữ tâm lí, không bị “hành” thì không yên tâm, được phục vụ tận tình, thủ tục nhanh gọn thì có cảm giác không đủ giá trị.
3. Báo Hà Nội mới có bài "Công chứng tư nhân và nhà nước chung một mức thu phí". Bài báo phản ánh: Vụ trưởng Vụ Hành chính tư pháp (Bộ Tư pháp) vừa có công văn yêu cầu Văn phòng công chứng mới thành lập tại Hà Nội và Thanh Hóa sử dụng các mẫu phiếu, mẫu hợp đồng... như phòng công chứng nhà nước.
Trong khi chờ Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Tư pháp xây dựng dự thảo Thông tư liên tịch hướng dẫn mức thu, chế độ thu, nộp, quản lý và sử dụng phí công chứng, trước mắt, mức thu phí công chứng của văn phòng công chứng và phòng công chứng nhà nước phải được áp dụng thống nhất...
Trên đây là điểm báo sáng ngày 04/9/2008, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng Bộ.