Trong buổi sáng ngày 25/8/2008, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Thông tấn xã Việt Nam phản ánh: Sáng 24/8, tại bản Na Xén, xã Châu Hạnh, huyện Quỳ Châu (Nghệ An) đã xảy ra vụ sập hầm khai thác quặng làm 3 trẻ em bị chết và bị thương.
Được biết, mặc dù không được chính quyền địa phương và ngành chức năng cho phép, nhưng các em vẫn thường xuyên cùng bố mẹ và những người thân trong bản đến khu vực Huồi Tọ (thuộc bản Na Xén) để moi quặng để bán cho các đầu nậu thu gom. Nguyên nhân vụ tai nạn đang được cơ quan công an phối hợp với chính quyền địa phương điều tra làm rõ.
Trong vòng chưa đến 2 tuần, tại Nghệ An liên tiếp xảy ra các vụ sập hầm, sập mỏ đá gây chết người. Trước đó, ngày 13/8 tại xã Quỳnh Xuân (huyện Quỳnh Lưu) xảy ra vụ sập mỏ đá làm chết và bị thương 3 người.
2. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Theo thống kê của Cục Thuế tỉnh Quảng Bình, đến tháng 8-2008, toàn tỉnh có hơn 50 doanh nghiệp (DN) “biến mất”, không hề có một thông báo nào cho cơ quan chức năng. Các DN trên không làm thủ tục nộp thuế trong thời gian dài, đến khi cán bộ thuế đi kiểm tra, xác minh tại địa chỉ đã đăng ký, mới phát hiện không còn hoạt động, trụ sở đã đóng cửa. Có trường hợp DN đăng ký tên và lĩnh vực kinh doanh như thế này nhưng tại địa chỉ đăng ký (trụ sở giao dịch) lại treo biển hiệu với tên và lĩnh vực kinh doanh khác.
Ngoài ra cơ quan thuế cũng xác định được 15 DN đóng tại địa bàn TP Đồng Hới đã bỏ trốn.
Báo cũng phản ánh: Hội Các nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD - hiện có 200 thành viên là các tổng giám đốc, giám đốc, chủ tịch HĐQT của các doanh nghiệp trong nước) vừa gửi một bản kiến nghị lên Ban Bí thư Trung ương Đảng và Thủ tướng với nội dung chính là Việt Nam cần phải có tổ đặc nhiệm phản ứng nhanh về chống lạm phát.
Để chống lạm phát hiệu quả, VACD kiến nghị Chính phủ một số biện pháp cấp bách nhằm hỗ trợ doanh nghiệp (DN) trong nước, bằng việc thành lập tổ đặc nhiệm ở Văn phòng Chính phủ, các bộ ngành như Ngân hàng, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Công thương... Tổ này sẽ phối hợp với các hiệp hội ngành nghề để điều tra nhanh và xử lý kịp thời các khó khăn, vướng mắc của DN. Theo VACD, hiện nhiều DN vẫn chưa vượt qua khó khăn do chi phí đầu vào tăng cao, vay tín dụng khó khăn. Chính phủ cần thực hiện các chế độ ưu đãi thuế hơn nữa đối với một số ngành nghề, mặt hàng... Chính phủ nên cho dừng, tiến đến bãi bỏ việc tạm thu Thuế Thu nhập DN đang được áp dụng lâu nay cho tất cả DN vì không hợp lý đối với họ, bất kể DN kinh doanh lời hay lỗ (cuối năm mới quyết toán thuế lại).
Bản kiến nghị của VACD cũng đề nghị Chính phủ cần phải có biện pháp rõ ràng trong việc khắc phục khó khăn cho người dân. Trong gói giải pháp đưa ra của Chính phủ, an sinh xã hội được ưu tiên nhằm giảm bớt khó khăn cho người nghèo. Tuy nhiên, chủ trương đó được Chính phủ đưa ra chưa rõ ràng, khi chưa biết đối tượng cụ thể nào được hưởng chính sách này với mức trợ cấp là bao nhiêu, trong thời gian bao lâu...
3. Báo Thanh niên phản ánh: Tối qua 24.8, tỉnh Hà Nam đã tổ chức lễ đón nhận Huân chương Độc lập hạng ba và Huân chương Lao động hạng nhất, đồng thời công bố nghị định của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập TP Phủ Lý trực thuộc tỉnh. Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trương Tấn Sang; Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị; Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan... cùng đông đảo đại diện các tầng lớp nhân dân đã tham dự.
Trong những năm qua, thị xã Phủ Lý đã có những bước phát triển nhanh chóng, kinh tế xã hội tăng trưởng ổn định, cơ sở hạ tầng đô thị ngày càng được chỉnh trang, đời sống dân cư, trình độ dân trí được nâng cao.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài "Từ vụ giả hồ sơ cho con nuôi tại Nam Định: Sẽ đóng cửa các cơ sở nuôi trẻ tạm bợ". Bài báo phản ánh: Liên quan đến vụ án làm hồ sơ giả trẻ sơ sinh cho người nước ngoài làm con nuôi tại hai trung tâm bảo trợ xã hội tỉnh Nam Định, đến nay đã có năm cá nhân bị khởi tố, trong đó có hai giám đốc của hai trung tâm bảo trợ xã hội. Trao đổi với Báo Pháp Luật TP.HCM, ông Vũ Đức Long, Cục trưởng Cục Con nuôi quốc tế - Bộ Tư pháp cho biết hiện có những kẽ hở trong quản lý cần khắc phục để hạn chế tình trạng giả hồ sơ cho con nuôi.
. Thưa ông, mỗi bộ hồ sơ cho trẻ làm con nuôi nước ngoài được Sở Tư pháp thẩm định rất kỹ qua nhiều bước nhưng vẫn để lọt. Vậy trách nhiệm của Sở Tư pháp tỉnh Nam Định sẽ được xem xét thế nào?
+ Việc này phụ thuộc vào mức độ sai phạm, sai phạm đến đâu xử lý trách nhiệm đến đấy. Các trung tâm bảo trợ xã hội được UBND huyện cấp phép thành lập, được các phòng lao động-thương binh và xã hội quản lý. Còn thủ tục giải quyết cho trẻ làm con nuôi người nước ngoài lại do Sở Tư pháp làm. Sở Tư pháp tỉnh Nam Định thẩm định hồ sơ mà không phát hiện sai phạm thì phải xem xét trách nhiệm nhưng quả thật khả năng phát hiện là rất khó, kể cả Cục Con nuôi quốc tế. Bởi vì các loại giấy tờ được làm giả rất logic, từ khâu xác định nguồn gốc của trẻ vào trung tâm đến cả giấy khai sinh.
Cục Con nuôi quốc tế đã đề nghị kiểm tra nhiều cơ sở nuôi dưỡng và đề nghị đóng cửa một số cơ sở như Trung tâm Việt Lâm (Phú Thọ), Trung tâm Bảo trợ xã hội huyện Trực Ninh và Trung tâm Trợ giúp nhân đạo và dạy nghề cho trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn huyện Ý Yên (Nam Định). Một số cơ sở ở các tỉnh phía nam cũng đang được xem xét, xử lý. Các trung tâm nuôi dưỡng trẻ em do huyện cấp phép thành lập mà không có cơ sở vật chất tốt, kiểm soát không tốt thì có thể sẽ phải đóng cửa.
. Ông nghĩ sao về thông tin cho rằng có cả những trẻ được đưa từ tỉnh khác như Hà Giang về Nam Định rồi được cho làm con nuôi người nước ngoài?
+ Có nguồn tin như thế khi khai thác lời khai của các đối tượng bị bắt ở Nam Định.
. Còn thông tin trong hơn 300 trường hợp trẻ em ở Nam Định cho làm con nuôi thì có khoảng 200 hồ sơ bị làm giả thì sao?
+ Con số đó hiện chưa biết được. Cơ quan công an phải trả lời.
. Đối với những trường hợp bị giả hồ sơ con nuôi tại Nam Định, Cục Con nuôi quốc tế có hướng giải quyết như thế nào?
+ Với những trẻ đã xuất cảnh theo cha mẹ nuôi rồi thì về cơ bản không thể thay đổi. Đối với trường hợp cho trẻ làm con nuôi mà cha mẹ của trẻ chưa đồng ý thì sẽ xử lý người vi phạm. Còn nếu cha mẹ phát hiện con mình bị bắt cóc đưa vào trung tâm rồi cho làm con nuôi thì có thể khởi kiện những cá nhân đã tổ chức việc bắt cóc hay những kẻ đã tiếp tay đã bị khởi tố trong vụ án trên.
. Vậy nếu có bằng chứng, họ có thể đòi lại con mình?
+ Không loại trừ nhưng khả năng là rất khó.
. Trong lĩnh vực hợp tác con nuôi quốc tế, ông nói đến tình trạng “tiền vào, trẻ ra”. Phải hiểu điều này như thế nào?
+ Tức là tổ chức nước ngoài hỗ trợ nhân đạo cho các cơ sở nuôi dưỡng trẻ em. Các hình thức hỗ trợ nhân đạo khác thì tiền vào là cơ sở có quyền sử dụng cho hoạt động của cơ sở nhưng riêng lĩnh vực cho con nuôi, tiền vào rồi thì đi liền với điều kiện đầu ra là trẻ em. Nếu không cẩn thận thì chính chỗ này sẽ phát sinh hiện tượng mua bán trục lợi.
. Theo ông, cần có giải pháp nào đủ để giảm thiểu những sai phạm như vừa xảy ra ở tỉnh Nam Định?
+ Giải pháp mạnh mẽ nhất là ban hành Luật Con nuôi từ năm 2011. Luật này sẽ thay đổi căn bản về cơ chế, tách các cơ sở nuôi dưỡng với tổ chức nước ngoài, tách việc tiếp cận nguồn trẻ em một cách trực tiếp để trung ương xử lý việc ghép trẻ lẫn quản lý quỹ hỗ trợ con nuôi, giám sát, điều phối toàn bộ tài khoản này. Khả năng không minh bạch về tài chính khi đó sẽ giảm đi rất nhiều, khả năng trục lợi sẽ bị hạn chế. Cơ chế thẩm quyền, tài chính, cơ chế phối hợp giữa các đơn vị, tổ chức cho nhận phải xử lý theo hướng tăng cường tập trung về một cơ quan.
Báo cũng có bài "Tăng giờ làm việc cho các ngày". Bài báo phản ánh: Chiều thứ Sáu tuần trước, tôi có đến Sở Tư pháp TP.HCM để làm thủ tục cấp lý lịch tư pháp. Lúc đó đã vào cuối giờ nhưng vẫn còn đông người. E ngại không tới lượt mình, tôi đã trở về. Chừng sáng thứ Bảy quay lại, tôi hết sức bất ngờ khi thấy quang cảnh vắng hoe. Trong khi bộ phận tiếp nhận hồ sơ của sở này vẫn giàn giá đầy đủ “quân” và cả “quan” thì người đến liên hệ lại rất thưa thớt. Nếu tôi nhớ không lầm thì lúc đó chỉ có tôi và một người nữa mà thôi (!).
Mới đây, qua báo chí tôi mới biết “nghịch cảnh” trên không hề là cá biệt. Như ở Sở Xây dựng TP.HCM, trong các ngày thứ Bảy, 25 cán bộ, công chức phải mất sức phục vụ vài người, thậm chí có lúc chỉ có một người. Tại quận 12, con số tương ứng là khoảng 10 cán bộ/1,69 hồ sơ...
Tại Tiền Giang, trong hai tháng đầu tổ chức làm việc ngày thứ Bảy, Sở Tài nguyên-Môi trường tỉnh nhận và trả... tám hồ sơ. Tại Long An, Sở Tài nguyên-Môi trường chỉ tiếp một, hai người/ngày đến nhận hoặc nộp hồ sơ. Riêng Sở Kế hoạch-Đầu tư tỉnh này thì tiếp đông hơn với khoảng 5-6 người/ngày v.v...
Đã có nhiều tiếng kêu về sự lãng phí của việc làm thêm ngày thứ Bảy. Dẫu chưa có con số thống kê cụ thể nhưng chắc chắn con số đó không phải là nhỏ. Nghe nói ở một sở nọ, với việc tổ chức làm thêm ngày thứ Bảy, số tiền phát sinh lên đến 400 triệu đồng/năm. Thú thật, tôi không muốn cả nước có con số “khổng lồ” hơn nữa nếu tính luôn số phát sinh tại các sở khác, các quận, huyện, phường, xã ở TP.HCM và ở các tỉnh.
Thay vì tổ chức làm việc ngày thứ Bảy, các cơ quan có thể tăng giờ làm việc của các ngày trong tuần thêm một giờ hoặc có thể tăng thêm giờ vào một số ngày nhất định. Bấy giờ, người dân cũng tiện giao dịch và ngân sách cũng đỡ tốn kém vô ích.
2. Báo Công an nhân dân phản ánh: Ngày 23/8, tại Hà Nội đã diễn ra Lễ kỷ niệm 10 năm thành lập Học viện Tư pháp, Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Vĩnh Trọng dự và phát biểu. Tham dự còn có Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu; nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn Yểu và đông đảo cán bộ ngành Tư pháp; cán bộ, giảng viên, học viên của Học viện Tư pháp...
Phó Thủ tướng Chính phủ Trương Vĩnh Trọng yêu cầu cán bộ, giảng viên, học viên... của Học viện phải luôn quán triệt và thấm nhuần quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về công tác tư pháp. Trong công tác đào tạo, bồi dưỡng các cán bộ tư pháp cần đặc biệt chú trọng tới giáo dục về phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp.
Trước những yêu cầu mới đối với việc xây dựng đội ngũ cán bộ tư pháp, Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng chỉ ra một số nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới mà Học viện Tư pháp cần tập trung thực hiện. Đó là: Không ngừng nâng cao chất lượng, trình độ của cán bộ, giảng viên; xác định đúng nhiệm vụ trọng tâm trong công tác đào tạo, bồi dưỡng. Những cán bộ tư pháp được đào tạo phải là những người có phẩm chất đạo đức trong sạch, dũng cảm đấu tranh vì công lý, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, giỏi về pháp luật, tinh thông nghiệp vụ... Đào tạo cán bộ tư pháp phải gắn liền với yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước trong thời kỳ hội nhập.
Học viện cần chú ý tới việc đào tạo cán bộ tư pháp cho vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo. Ngành Tư pháp nói chung và Học viện nói riêng cần tiến hành nghiên cứu, khảo sát, xây dựng kế hoạch đào tạo trước mắt và lâu dài về cán bộ tư pháp để đề xuất với Nhà nước phương án mở rộng quy mô và hình thức đào tạo cán bộ phù hợp cho những vùng miền này. Ngành Tư pháp cần tăng cường cán bộ cho vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc ít người và cho đây là nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng bởi theo Phó Thủ tướng, hoạt động tư pháp ở những vùng, miền nói trên luôn gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị - kinh tế - xã hội của đất nước.
3. Báo Thanh niên có bài "Công chứng công hay tư?". Bài báo phản ánh: Trong khi 16 văn phòng công chứng tư (VPCC) tại Hà Nội bước đầu đi vào hoạt động đã thu hút đông đảo khách hàng thì tại TP.HCM cũng đang có 8 VPCC rục rịch mở cửa đón khách. Một tín hiệu rất vui vì "thế độc quyền" trong lĩnh vực này từ nay không còn nữa. Không còn cảnh xếp hàng, chầu chực, không còn nạn "cò" nhũng nhiễu hoành hành, sự xuất hiện của các VPCC đã đem lại một bộ mặt mới cho hoạt động công chứng tại Hà Nội.
Từ ngày 25.7 đến nay, lần lượt 16 VPCC đã khai trương và đi vào hoạt động tại 8 quận, huyện trên địa bàn TP Hà Nội. Điểm chung của các VPCC là đều lấy thái độ phục vụ và chất lượng công việc làm yếu tố then chốt để thu hút khách hàng.
Dạo qua một vòng, không khó để nhận thấy những ưu điểm của loại hình dịch vụ mới mẻ này. Phòng làm việc thoáng đãng, lịch sự, điều hòa mát rượi; nhân viên luôn niềm nở, lễ độ với khách hàng. Khách đến công chứng được gửi xe miễn phí, được tiếp nhận, hướng dẫn và giải quyết ngay hồ sơ theo đúng biểu giá do Nhà nước quy định. Trong thời gian chờ thẩm định hợp đồng, khách được phục vụ nước uống, đọc báo, thậm chí có văn phòng còn lập hẳn một phòng riêng để khách có thể vừa nhâm nhi cà phê hoặc trà lip-ton, vừa nghe nhạc trong lúc chờ đợi.
Nếu khách có nhu cầu công chứng tại nhà, nhân viên sẽ đến tận nơi phục vụ với lệ phí từ 200.000 - 600.000 đ/lần (tùy khoảng cách). Hầu hết các VPCC đều xây dựng logo và slogan (khẩu hiệu) quảng cáo khá chuyên nghiệp, điển hình như slogan "Niềm tin tạo nên sức mạnh" của VPCC Thăng Long, "Phục vụ khách hàng là trên hết" của VPCC Hà Nội, "Thân thiện, tận tình, an toàn trong giao dịch" của VPCC Đào và đồng nghiệp...
Nhiều khách hàng đã tỏ ra khá ngạc nhiên và thích thú khi lần đầu đến giao dịch tại các VPCC. "Những nỗi ám ảnh của tôi khi đi công chứng như phải xếp hàng, chầu chực hàng tiếng đồng hồ, phải "phong bì" cho "cò" để được giải quyết nhanh hồ sơ… đã được công chứng khắc phục triệt để" - anh Trịnh Anh Tuấn, nhân viên Công ty vải nội thất Hoàng Anh, đến công chứng giấy ủy quyền mua hóa đơn thuế tại VPCC Hà Nội, nói.
Còn chị Nguyễn Thu Trang, ngụ tại phố Yết Kiêu, thì khẳng định sẽ tiếp tục nhờ VPCC Thăng Long xác nhận giấy thừa kế của mình trong thời gian tới vì: "Tôi thấy họ làm việc chuyên nghiệp và có tâm, hồ sơ còn thiếu sót điều gì đều tư vấn kỹ cho khách chứ không lợi dụng hoạnh họe hoặc vòi tiền".
Hầu hết các trưởng VPCC đều tỏ ra lạc quan về tương lai của loại hình dịch vụ này. Ông Lê Quốc Hùng - Trưởng VPCC Hà Nội cho biết ông không ngờ mới khai trương mà lượng khách đến giao dịch lại đông như vậy. Ông Đào Nguyên Khải, Trưởng VPCC Đào và đồng nghiệp, thì tin tưởng công chứng "tư" sẽ ngày càng phát triển vì "với cùng một mức phí, người dân sẽ chọn nơi nào có dịch vụ chăm sóc tốt hơn".
Tuy nhiên, hiện nay các VPCC "tư" vẫn đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, bất cập, trong đó vấn đề khiến họ lo lắng nhất là biểu phí công chứng hiện hành đã lạc hậu nhiều so với thời giá. "Chúng tôi hoạt động theo mô hình doanh nghiệp tư nhân, không được sự hỗ trợ của Nhà nước nên phải quan tâm đến lợi nhuận" - ông Trần Công Trục, Trưởng VPCC Thăng Long chia sẻ. "Nếu vẫn sử dụng biểu phí từ năm 2002 thì chúng tôi sẽ rất khó khăn để duy trì hoạt động, cũng như đem đến những dịch vụ tốt nhất cho khách hàng".
Ngoài ra, các VPCC cũng mong muốn được các cơ quan công quyền đối xử bình đẳng như công chứng Nhà nước, được Bộ Tư pháp hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ nhân viên, được chia sẻ thông tin, trao đổi kinh nghiệm với khối công chứng Nhà nước. Riêng ông Trần Công Trục còn đề nghị cần thành lập một tổ chức xã hội - nghề nghiệp (như hội, đoàn) để tạo mối liên kết, bảo vệ quyền lợi giữa các VPCC trong cả nước.
4. Báo Tiền phong có bài "TP.HCM cấp phép thành lập 8 văn phòng công chứng tư". Bài báo phản ánh: UBND TP.HCM đã quyết định cấp phép thành lập 8 văn phòng công chứng tư tại các quận 1, 3, 4, 5, Bình Thạnh, Tân Bình, Gò Vấp. Ttrưởng VPCC Nguyễn Thị Tạc sẽ hoàn thành các thủ tục để có thể khai trương vào đầu tháng 9 tới.
Công chứng viên Nguyễn Thị Tạc - nguyên trưởng Phòng công chứng số 4, đã nghỉ hưu - trưởng VPCC Nguyễn Thị Tạc, quận Gò Vấp, cho biết ngay sau khi nhận được quyết định của UBND TP, bà sẽ tiến hành các thủ tục xin cấp phép kinh doanh, nộp tiền ký quỹ, đăng ký mã số thuế, con dấu... để có thể khai trương vào đầu tháng chín.
Các văn phòng công chứng (VPCC) tư nói họ quan tâm nhất là việc chưa có những thông tin ngăn chặn giao dịch về nhà đất như tại các phòng công chứng nhà nước. Mặc dù theo Luật công chứng, người yêu cầu công chứng phải chịu trách nhiệm về tính hợp pháp của tài sản, nhưng nếu các VPCC được sử dụng hệ thống thông tin ngăn chặn như các phòng công chứng nhà nước hiện nay thì sẽ tạo ra sự an toàn pháp lý cho các văn phòng. Các VPCC sẵn sàng trả phí để được truy cập hệ thống thông tin ngăn chặn này.
Tuy nhiên, theo người phát ngôn của Sở Tư pháp TP.HCM, chuyện các VPCC tư có được sử dụng hệ thống thông tin ngăn chặn này hay không thuộc thẩm quyền của Bộ Tư pháp.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 25/8/2008, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng Bộ.