ĐIỂM TIN BÁO CHÍ NGÀY 03 VÀ SÁNG NGÀY 04/4/2014
Trong ngày 03 và đầu giờ sáng ngày 04/4/2014, một số báo đã có bài phản ánh những thông tin liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Tuổi trẻ online có bài: Cho vay có thế chấp cũng nhiều rủi ro. Bài báo phản ánh: Ngày 2-4, tại buổi tọa đàm “Vướng mắc trong xử lý tài sản bảo đảm và thi hành án dân sự” do Ngân hàng (NH) Nhà nước VN và Câu lạc bộ pháp chế NH tổ chức, nhiều ý kiến cho rằng bất động sản, động sản, kể cả sổ tiết kiệm cũng không phải là những tài sản thế chấp an toàn cho các NH hiện nay.
Ngoài ra, còn có vô số rủi ro khác trong hoạt động cho vay có thế chấp tài sản khiến NH rơi vào cảnh khó khăn, kể cả khi đưa ra tòa hay thi hành án.
Theo bà Phạm Thị Thanh Loan - phó cục trưởng Cục Thi hành án dân sự TP.HCM, tính đến tháng 3-2014, số tiền thi hành án liên quan đến NH đã lên tới con số hàng ngàn tỉ đồng, trong đó TP.HCM chiếm 1/7 số lượng án lớn cả nước và 1/2 giá trị tài sản. “Vấn đề thi hành án để thu hồi vốn gốc là câu chuyện rất nan giải hiện nay, do đó các NH cần chặt chẽ hơn trong công tác làm hồ sơ thẩm định” - bà Loan nói.
2. Báo Pháp luật online có bài: “Việt Nam sẽ phải mất hàng thập kỷ mới có bộ dữ liệu hộ tịch hoàn thiện”. Bài báo phản ánh: Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm gì từ quá trình điện tử hóa hệ thống thông tin về hộ tịch của Hung-ga-ri? Báo Pháp luật Việt Nam đã có cuộc phỏng vấn ông Krisztián Gáva - Phó Quốc vụ khanh Bộ Tư pháp và Hành chính công Hung-ga-ri về vấn đề này.
Một trăm hai mươi năm trước đây, tại Hung-ga-ri, tất cả những thông tin liên quan đến hộ tịch như khai sinh, khai tử, đăng ký kết hôn… đã được đăng ký và quản lý một cách quy củ. Hệ thống mã số định danh cá nhân cũng đã được triển khai tại Hung-ga-ri từ cách đây vài thập kỷ nhưng phải tới ngày 1/7/2014, những thông tin liên quan đến hộ tịch tại đây mới được điện tử hóa hoàn toàn.
- Từ năm 1957 Hung-ga-ri đã có Luật về thủ tục hành chính, điều chỉnh tất cả hoạt động của các cơ quan cung cấp các dịch vụ hành chính.Tất nhiên sau đó Luật này liên tục được chỉnh sửa để phù hợp với điều kiện và tình hình mới. Chính phủ Hung-ga-ri trong những năm gần đây cũng đã có những nỗ lực rất lớn để sửa đổi Luật này để nó mang tính phục vụ ngày càng cao hơn. Bên cạnh đó, việc xây dựng, bố trí lại các cơ quan chức năng liên quan cũng được tiến hành quyết liệt.
Chúng tôi được biết Việt Nam đang xây dựng các văn bản cũng như xúc tiến các công việc cần thiết để xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu phục vụ việc cấp mã số định danh cho công dân, áp dụng vào tất cả các hoạt động liên quan đến hộ tịch. Trước hết, phải khẳng định rằng cải cách là một mục tiêu đúng đắn và cần thiết. Tuy nhiên, ngay từ ban đầu, cần xác định là cải cách để làm gì, xây dựng Hệ thống cơ sở dữ liệu cá nhân cũng như cấp mã số định danh công dân sau này sẽ phục vụ cho các dịch vụ hành chính công nào?
- Tại nước tôi, từ cách đây 120 năm, tất cả những thông tin liên quan đến hộ tịch như khai sinh, khai tử, đăng ký kết hôn… đã được đăng ký và quản lý một cách quy củ. Hệ thống mã số định danh cá nhân cũng đã được triển khai từ cách đây vài thập kỷ, nhưng phải tới ngày 1/7/2014, những thông tin liên quan đến hộ tịch của chúng tôi mới được điện tử hóa hoàn toàn.
Nói thế để thấy rằng việc xây dựng Hệ thống dữ liệu công dân, cấp mã số định danh cá nhân cũng như điện tử hóa các thông tin về hộ tịch là một quá trình lâu dài chứ không phải một lúc mà có thể triển khai ngay được.
- Việc xây dựng các dữ liệu liên quan đến vấn đề hộ tịch, rất khó có thể làm ngược lại thời gian, thu thập lại thông tin, mà chỉ nên triển khai hệ thống mới từ một thời điểm trở đi. Nếu bây giờ mới bắt đầu triển khai việc thu thập dữ liệu của các cá nhân cho một đất nước 90 triệu dân như Việt Nam thì có khi phải mất hàng thập kỷ mới có được một bộ dữ liệu hộ tịch hoàn thiện của cả nước. Hệ thống cơ sở dữ liệu phục vụ cho việc cấp mã số định danh cá nhân sẽ là một hệ thống khổng lồ, tốn không ít kinh phí.
- Khó khăn của việc triển khai hệ thống điện tử nằm ở việc xây dựng một logic hoàn toàn mới. Cần phải bỏ các qui định cũ như thời làm hộ tịch trên giấy; đưa ra những qui định mới để có thể tận dụng được hết khả năng công nghệ. Khó khăn nữa là xử lí và nhập các số liệu tích tụ từ 120 năm nay vào hệ thống mới. Không thể đưa được cùng một lúc tất cả các dữ liệu vào hệ thống mới. Để giảm tải công việc, cũng như vì lí do chuyên môn, bên cạnh các sự kiện hộ tịch mới, các số liệu cũ chỉ phải cập nhật vào hệ thống mới trong những trường hợp nhất định được luật qui định. Cũng không phải số liệu nào cũng đưa vào, mà chỉ đưa những số liệu luật qui định.
- Ở Hung-ga-ri, mã số định danh cá nhân đã được cấp cho mỗi công dân từ cách đây vài thập kỷ. Nhìn vào bốn số đầu của dãy mã số, có thể biết được giới tính, ngày tháng năm sinh của một người nào đó. Bốn số cuối của dãy số không chứa dữ liệu gì.
Tuy nhiên, vào những năm 1990, Tòa án Hiến pháp Hung-ga-ri cho rằng số định danh cá nhân như vậy là vi phạm quyền về bảo mật thông tin cá nhân của công dân. Tòa tuyên bố số định danh cá nhân như là một mã số liên quan đến công tác quản lý dân cư, chỉ có thể chứa đựng các thông tin cá nhân liên quan trực tiếp với quản lí dân cư. Cơ sở dữ liệu này không được phép chứa đựng các thông tin cá nhân không phục vụ mục đích đó, ví dụ các thông tin về tình hình sức khỏe của công dân. Việc xử lí các thông tin liên quan đến công dân phải được qui định bởi pháp luật.
- Ở Hung-ga-ri có nhiều cơ sở dữ liệu với các số định danh độc lập của công dân và chỉ có những cơ quan liên quan mới có quyền truy cập dữ liệu đó. Ví dụ có cơ sở dữ liệu riêng về những người đóng thuế, hoặc về những người được hưởng bảo hiểm y tế. Các cơ quan quản lí các thông tin này chỉ có thể cung cấp thông tin cho các cơ quan khác khi cần thiết vì lí do công vụ và được luật cho phép.
- Chính phủ không có trách nhiệm phải cấp bản giấy. Nhưng nếu người dân muốn có bản giấy các giấy tờ hộ tịch có ý nghĩa để lưu giữ thì vẫn được cơ quan hành chính cấp cho bản sao, hoặc được nhận lại bản Đăng ký kết hôn đã ký trước mặt chính quyền, sau khi nhân viên nhập các dữ liệu cần thiết vào hệ thống điện tử.
- Vấn đề an toàn dữ liệu, bảo vệ tính bảo mật của các dữ liệu cá nhân là vấn đề quan tâm hàng đầu của chúng tôi. Thứ nhất, luật đã quy định rõ ràng ai, trong trường hợp nào,vì lý do gì thì được tiếp cận các thông tin ở cấp độ nào, truyền tiếp đến đâu hay là không. Thứ hai, thông qua các biện pháp kỹ thuật. Chúng tôi có một cơ quan riêng để chuyên bảo vệ hệ thống thông tin hành chính này, đảm bảo không để lộ, lọt thông tin ra ngoài.
- Việc điện tử hóa hệ thống thông tin hộ tịch giúp tiết kiệm rất nhiều chi phí hành chính, thời gian hành chính của người thụ lý hồ sơ, tiết kiệm thời gian đi lại cho người dân. Đặc biệt, ngoài lợi ích về mặt kinh tế thì điều này giúp nâng cao sự hài lòng của người dân đối với Nhà nước, tất nhiên phải khi cả hệ thống hoàn chỉnh đi vào hoạt động người dân mới cảm nhận được điều này.
- Nói về tiện ích của hệ thống dữ liệu hộ tịch điện tử, tôi xin nêu một ví dụ. Trước đây nếu tôi muốn đăng ký kết hôn thì trước hết tôi phải về quê, đến Văn phòng hộ tịch xin cấp bản sao giấy khai sinh, rồi mang bản sao đó lên Thủ đô nộp vào cơ quan hành chính để xin đăng kí kết hôn. Nay tôi chỉ cần đến cơ quan hành chính cho biết là tôi có nguyện vọng đăng ký kết hôn, cơ quan hành chính sẽ tự tra cơ sở dữ liệu của họ là có ngay thông tin, không cần nộp giấy tờ gì khác.
3. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài: Được khởi kiện khi chủ đất cũ bị kê biên. Bài báo phản ánh: Bà Nguyễn Thị Thanh, đại diện cho một số hộ dân hẻm 286 (khu phố 6, thị trấn Nhà Bè, huyện Nhà Bè, TP.HCM), phản ánh:
“Năm 2003, chúng tôi mua đất bằng giấy tay và tự cất nhà ở ổn định từ năm 2005. Sau đó, người chủ đất cũ đem giấy chứng nhận quyền sử dụng đất này thế chấp ngân hàng vay tiền. Do không trả được nợ nên cơ quan thi hành án (THA) huyện kê biên nhà đất mà chúng tôi đang ở để THA cho phía ngân hàng theo bản án của tòa. Giờ chúng tôi phải làm sao đây?”.
Ông Phạm Thế Hùng, Phó Chi cục trưởng Chi cục THA dân sự huyện Nhà Bè, cho biết: Theo Điều 75 Luật THA dân sự, tài sản bị cưỡng chế nếu có tranh chấp thì chấp hành viên vẫn tiến hành cưỡng chế và yêu cầu đương sự, người có tranh chấp khởi kiện tại tòa án hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền giải quyết. Chấp hành viên xử lý tài sản đã kê biên theo quyết định của tòa án, cơ quan có thẩm quyền.
Tới đây, chấp hành viên sẽ ra thông báo cho các hộ dân nói trên biết để họ khởi kiện tại tòa án hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp nhằm đảm bảo quyền lợi của mình. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được thông báo này, nếu họ không thực hiện thì tài sản được xử lý để THA theo quy định của pháp luật.
II. THÔNG TIN KHÁC
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài: Chỉ mặt đặt tên tham nhũng ngành tư pháp. Bài báo phản ánh: Nhiều chuyên gia đề xuất Việt Nam nên có luật miễn trừ thẩm phán để hạn chế tiêu cực trong ngành tòa án.
Tại hội thảo phòng, chống tiêu cực trong hoạt động tư pháp do Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp trung ương tổ chức ngày 3-4 tại TP.HCM, nhiều ý kiến đã chỉ ra các hành vi tiêu cực trong ngành tư pháp.
Đó là các quyết định được đưa ra để đổi lấy tiền bạc hoặc đặc ân, tòa cấp dưới chịu ảnh hưởng của tòa cấp trên, thẩm phán bị ép phải giải quyết trái quy tắc, thẩm phán và công tố viên dọa dẫm luật sư, lập biên bản không chính xác các lời khai của đương sự, từ chối quyền đại diện hợp pháp… Đáng chú ý, nhiều đại biểu cảnh báo nếu không có cơ chế giám sát đầy đủ thì những can thiệp kiểu “điện thoại, thư tay” nhờ vả, can thiệp vào hoạt động xét xử của tòa vẫn có thể làm nảy sinh tiêu cực.
Ông Phạm Quý Tỵ (nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp) cũng nêu lên những khía cạnh tham nhũng của ngành tư pháp hiện nay như thẩm phán đưa ra phán quyết không đúng pháp luật để lấy tiền hoặc lợi ích vật chất khác, luật sư tiếp tay cho việc hối lộ những người tiến hành tố tụng, tòa án bị thao túng bởi cơ quan hành pháp…
Chuyên gia James Anderson (Ngân hàng Thế giới) cho biết qua khảo sát 1.000 người dân tại Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng (kể cả ý kiến của luật sư và các chuyên gia pháp lý) cho thấy tham nhũng trong ngành tòa án/tư pháp tại Việt Nam tệ hơn so với các nước trong khu vực. Chẳng hạn, 58,2% doanh nghiệp phản hồi phải trả tiền cho an ninh…
Bà Lê Thị Thu Ba (Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp trung ương) nhận xét tiêu cực, tham nhũng trong các ngành tư pháp đang là căn bệnh nan y, cản trở phát triển kinh tế-xã hội. Các biểu hiện nhũng nhiễu, vòi vĩnh, chạy án, vì lợi ích riêng mà bẻ cong công lý… của một số cán bộ ngành khiến người dân mất niềm tin, ảnh hưởng xấu đến tính nghiêm minh của pháp luật. “Cần minh bạch hóa công tác tư pháp bằng các cơ chế giám sát, nhận diện hành vi tiêu cực, tham nhũng trong lĩnh vực này” - bà Thu Ba nhấn mạnh.
Theo ông Nguyễn Đình Quyền (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội), để hạn chế tối đa tiêu cực và oan sai thì không thể chỉ trông chờ vào lòng tốt, tính tự giác của cá nhân những người tiến hành tố tụng mà cần có chế tài chặt chẽ, nghiêm khắc.
Còn theo ông Phạm Quý Tỵ, nước ta đề ra nhiều biện pháp để phòng, chống tham nhũng như xây dựng các chính sách pháp luật, công khai, minh bạch trong hoạt động giải quyết công việc của thẩm phán, cán bộ tòa… nhưng văn hóa ứng xử trong các cơ quan tư pháp chưa được chú trọng. Hiện kết quả lao động của thẩm phán chỉ thể hiện qua chất lượng án nên quả thật là rất khó đánh giá. Việc ứng xử của thẩm phán với người dân và người tham gia tố tụng phải thể hiện được tính văn hóa.
Hiện nay, một số nước trên thế giới quy định thẩm phán có quyền miễn trừ nhằm tạo điều kiện để thẩm phán đưa ra phán quyết độc lập, khách quan, vô tư, tránh bị áp lực. Cụ thể, việc xem xét hành vi sai phạm, tiêu cực của thẩm phán để xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự chỉ được thực hiện bằng một hội đồng độc lập với thành phần đặc biệt và thủ tục chặt chẽ. Việc khởi tố, bắt tạm giam, truy tố, xét xử đối với thẩm phán phải được phê chuẩn bởi Tòa án Hiến pháp...
Bà Luba Beardsley (Cố vấn cao cấp thuộc Ngân hàng Thế giới) cho rằng tham nhũng hoặc những hoạt động sai trái trong ngành tòa án đa số được thực hiện bởi các thẩm phán. Vì vậy Việt Nam nên luật hóa quyền miễn trừ thẩm phán để ngăn chặn các tiêu cực trong ngành.
Đồng tình, ông Shervin Majlessi (chuyên gia khu vực quản lý công, cơ quan của Ngân hàng Thế giới tại Hà Nội) phân tích: Nếu có luật này thì thẩm phán mới thực sự minh bạch trong hoạt động nghề nghiệp và chú ý trong các phán quyết của mình. Hơn nữa, trách nhiệm giải trình của thẩm phán và cán bộ tòa sẽ được thực thi vì có ảnh hưởng đến các quyết định bổ nhiệm hoặc miễn trừ, miễn nhiệm của cơ quan có thẩm quyền.
“Nếu đã nhận diện được hậu quả của tiêu cực trong ngành tòa án như làm chia rẽ lòng tin của người dân, gây ra khiếu nại, tố cáo… thì Việt Nam nên bắt tay vào cải cách thực sự. Chúng ta không thể rập khuôn mô hình này, mô hình khác mà phải xem xét các mô hình ấy có phù hợp với Việt Nam hay không” - ông Shervin Majlessi góp ý.
Ông Phạm Quý Tỵ (nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp) thì cho rằng nếu nước ta xây dựng và áp dụng chế định quyền miễn trừ đối với thẩm phán, công tố viên thì cần chú ý đến chi tiết. Chẳng hạn, các nội hàm cụ thể của quyền này là gì, quyền này được quy định trong Hiến pháp, luật hay quy tắc nghề nghiệp…
2. Báo Nhân dân có bài: Gỡ vướng cho các dự án nhà ở xã hội. Bài báo phản ánh: Những vướng mắc trong việc chuyển đổi dự án nhà ở thương mại sang nhà ở xã hội cũng như tiến độ giải ngân gói hỗ trợ 30 nghìn tỷ đồng sẽ được cải thiện trong thời gian tới, khi đại diện các cơ quan quản lý nhà nước đã xuống cơ sở để đưa ra giải pháp tháo gỡ cụ thể...
Suốt ba tháng nay, anh Nguyễn Văn Sáu, hiện đang công tác tại TP Hồ Chí Minh, chạy đôn chạy đáo lùng sục các dự án trên địa bàn thành phố nhưng vẫn không thể nào mua được một căn hộ trong gói 30 nghìn tỷ đồng. Nguyên nhân là vì các sản phẩm nhà ở xã hội quá ít. Khi tìm được các dự án nhà ở thương mại đủ điều kiện thì ngân hàng lại không giải ngân cho vay. "Cuối cùng, tôi phải chọn mua một căn hộ vay theo lãi suất thông thường nhưng cũng rất khó khăn", anh Sáu ngao ngán cho hay như vậy.
Phó Giám đốc Công ty bất động sản Hưng Thịnh Land Lê Nam Hiền cho biết, công ty ông đang hợp tác xây dựng một dự án tại quận Tân Phú, dù dự án có đầy đủ điều kiện để vay gói tín dụng 30 nghìn tỷ đồng như: diện tích dưới 70 m 2 , giá bán dưới 15 triệu đồng/m 2 , nhưng khách hàng cũng không được vay từ gói tín dụng này.
Không chỉ khách hàng, những chủ đầu tư thuộc diện được vay gói tín dụng để xây dựng nhà ở xã hội cũng gặp khó khăn về vốn như dự án nhà ở xã hội HQC Plaza (do Công ty Cổ phần TV - TM -DV địa ốc Hoàng Quân làm chủ đầu tư). Đây là dự án nhà ở thương mại đầu tiên được chấp thuận cho chuyển đổi làm nhà ở xã hội. Dự án gồm bốn block chung cư cao 24 tầng với 1.735 căn hộ, tổng mức đầu tư khoảng 1.500 tỷ đồng. Hiện, dự án đã xây đến tầng thứ ba, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần tư vấn thương mại dịch vụ địa ốc Hoàng Quân Trương Anh Tuấn cho biết, vì thiếu vốn nên dự án gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình triển khai. Cụ thể, dù trong cam kết, Ngân hàng Nhà nước hứa tái cấp vốn cho dự án khoảng 540 tỷ đồng từ gói tín dụng 30 nghìn tỷ đồng, nhưng đến nay công ty chỉ mới được giải ngân 186 tỷ đồng. Với số tiền này, chủ đầu tư không đủ vốn để hoàn thành việc thi công xây dựng và đưa dự án vào sử dụng đúng tiến độ...
Theo nhiều doanh nghiệp tại TP Hồ Chí Minh, khó khăn lớn nhất của các chủ đầu tư khi chuyển dự án từ nhà thương mại sang nhà ở xã hội là chi phí vốn ban đầu và nguồn tiền tài trợ từ ngân hàng. Đơn cử như dự án nhà ở xã hội HQC Plaza, chủ đầu tư đã bỏ ra chi phí vốn ban đầu là 350 tỷ đồng để thực hiện tiền thuế sử dụng đất, tiền tái định cư. Đó là chưa kể, khi đã xây dựng được dự án, nhưng chậm giải ngân cho khách hàng cũng là yếu tố làm khách hàng chưa tiếp cận được với dự án nhà giá thấp. Cụ thể, ngoài việc khách hàng phải được địa phương, cơ quan xác nhận chưa có nhà, thì còn gặp rắc rối lớn hơn là phải chứng minh thu nhập với ngân hàng để được hỗ trợ vay mua nhà. Khi đã chứng minh thu nhập, khách hàng tiếp tục phải chứng minh là sau khi trừ đi chi phí sinh hoạt vẫn còn đủ khả năng trả cả gốc và lãi thì mới được giải ngân...
Trước những vướng mắc này, Bộ trưởng Xây dựng Trịnh Đình Dũng, cho biết, sau buổi khảo sát thực tế các dự án nhà ở tại TP Hồ Chí Minh, bộ đã và đang kiểm tra, tập hợp những vướng mắc mà doanh nghiệp phản ánh để có phương án xử lý thích hợp, theo kiểu vừa động viên các doanh nghiệp vừa cùng các địa phương tháo gỡ. Trong những ngày tới sẽ có một nghị định về nhà ở xã hội được ban hành, trong đó có nhiều chính sách cởi mở, thông thoáng hơn.
Trước đó, UBND thành phố Hồ Chí Minh đã kiến nghị Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản gỡ vướng nhiều chính sách trong việc thuê, thuê mua nhà ở xã hội và thuê, mua nhà ở thương mại có giá bán dưới 15 triệu đồng/m 2 . Theo đó, TP Hồ Chí Minh kiến nghị cần ổn định lãi suất cho vay hỗ trợ nhà ở với mức 3%/năm với thời gian cho vay 15 năm cho người mua nhà; giảm thuế VAT đối với người mua nhà lần đầu; sớm thành lập Quỹ tiết kiệm nhà ở để tạo nguồn tài chính cho các đối tượng ưu đãi vay để thuê, thuê mua, mua nhà ở hoặc cải tạo, sửa chữa nhà ở.
Cùng với đó, tiếp tục kéo dài việc cho phép điều chỉnh cơ cấu căn hộ tại các dự án nhà ở thương mại, dự án đầu tư xây dựng khu đô thị và chuyển đổi dự án nhà ở thương mại sang nhà ở xã hội hoặc công trình dịch vụ đến hết tháng 12-2015; giãn thời hạn thực hiện giải ngân gói tín dụng 30 nghìn tỷ đồng lên đến 60 tháng thay vì 36 tháng như quy định hiện hành...