Trong thời gian vừa qua, các công ty cho thuê tài chính (sau đây viết tắt là CTTC) gặp nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc thu hồi và xử lý tài sản cho thuê. Những khó khăn, vướng mắc này phát sinh từ tình trạng nhiều người thuê không hợp tác với công ty CTTC trong việc trả lại tài sản, thiếu vắng cơ chế hỗ trợ của chính quyền địa phương đối với hoạt động thu hồi tài sản CTTC. Những khó khăn, vướng mắc trên đây đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả hoạt động kinh doanh của các công ty CTTC. Đây cũng được coi là một trong những nguyên nhân chủ yếu khiến cho hoạt động CTTC ở nước ta chưa thể phát triển nhanh và bền vững, phát huy hết vai trò và lợi ích to lớn của loại hình kinh doanh này đến sự phát triển của nền kinh tế.
Nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng măc nêu trên, trong thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Công an, Bộ Tư Pháp đã phối hợp xây dựng Thông tư liên tịch hướng dẫn việc thu hồi và xử lý tài sản cho thuê. Ngày 10 tháng 12 năm 2007, các cơ quan này đã ban hành Thông tư liên tịch số 08/2007/TTLT-NHNN-BCA-BTP hướng dẫn thu hồi và xử lý tài sản cho thuê tài chính của công ty cho thuê tài chính. Dưới đây, chúng tôi xin được giới thiệu những nội dung cơ bản của Thông tư này.
Nội dung chủ yếu của Thông tư 08/2007/TTLT-NHNN-BCA-BTP là hướng dẫn việc thu hồi và xử lý tài sản CTTC trong trường hợp các bên không có thỏa thuận hoặc có thỏa thuận nhưng không thực hiện được về vấn đề này.
1. Căn cứ thu hồi tài sản CTTC
Thông tư quy định công ty CTTC có quyền thu hồi tài sản cho thuê khi có một trong các trường hợp sau đây xảy ra:
(i). Bên thuê không trả tiền thuê theo thỏa thuận trong hợp đồng CTTC;
(ii). Bên thuê vi phạm các điều khoản của hợp đồng CTTC;
(iii). Bên thuê bị giải thể, phá sản;
(iv). Người bảo lãnh bị giải thể, phá sản và Bên cho thuê không chấp thuận đề nghị chấm dứt bảo lãnh hoặc đề nghị người bảo lãnh khác thay thế của Bên thuê.
Công ty CTTC có quyền thu hồi tài sản khi có một trong những trường hợp trên xảy ra mà không cần chờ có phán quyết của Tòa án trong trường hợp một hoặc các bên có yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp.
2. Thủ tục thu hồi tài sản CTTC
Trước khi tiến hành thu hồi tài sản, công ty CTTC phải thông báo bằng văn bản cho bên thuê biết về việc thu hồi tài sản. Nội dung văn bản phải nêu rõ lý do thu hồi, mô tả tài sản, phương thức, thời gian, địa điểm thu hồi tài sản.
Văn bản thông báo phải được gửi đến Ủy ban nhân dân, cơ quan công an cấp xã nơi có tài sản. Trong trường hợp cần thiết, văn bản thông báo cũng được gửi đến các cơ quan có thẩm quyền khác.
Trong thời hạn ba mươi (30) ngày kể từ ngày nhận được thông báo yêu cầu thu hồi tài sản, bên thuê phải giao tài sản và các giấy tờ liên quan cho công ty CTTC. Thông tư cũng đã xác định thời điểm bên thuê nhận được thông báo là một trong những thời điểm sau: (i). Thời điểm các bên thỏa thuận trong hợp đồng CTTC; (ii). Thời điểm bên thuê nhận trực tiếp yêu cầu thu hồi tài sản của bên cho thuê hoặc ký xác nhận vào thư bảo đảm; (iii). Thời điểm bên cho thuê nhận được thư bảo đảm đã gửi đúng địa chỉ của bên thuê nhưng bưu điện trả lại vì bên thuê không nhận.
Sau khi kết thúc thời hạn ba mươi (30) ngày nêu trên, nếu bên thuê không giao tài sản và các giấy tờ liên quan thì công ty CTTC có quyền trực tiếp tiếp cận và thu hồi tài sản hoặc ủy quyền cho bên thứ ba tiếp cận và thu hồi tài sản.
Việc thu hồi tài sản thuê có sự chứng kiến của bên thuê và đại diện cơ quan có thẩm quyền. Trường hợp bên thuê có mặt nhưng đại diện cơ quan có thẩm quyền vắng mặt thì phải có người chứng kiến khác thay thế. Trường hợp bên thuê vắng mặt thì công ty CTTC chỉ tiến hành thu hồi tài sản với sự có mặt của ít nhất một người đại diện của cơ quan có thẩm quyền.
Trong quá trình thu hồi tài sản, nêu bên thuê, người thứ ba có hành vi đe doạ, chống đối, cản trở, gây mất an ninh, trật tự nơi công cộng hoặc có hành vi vi phạm pháp luật khác nhằm chiếm giữ, lấy lại tài sản, hoặc xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, tài sản của nhân viên công ty CTTC và những người tham gia quá trình thu hồi tài sản cho thuê thì công ty CTTC có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền nơi tiến hành thu giữ tài sản, trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, áp dụng các biện pháp cưỡng chế theo quy định của pháp luật để giữ gìn an ninh trật tự, bảo đảm cho công ty CTTC thực hiện quyền thu giữ tài sản cho thuê.
3. Xử lý tài sản CTTC
Sau khi thu hồi tài sản CTTC, trong thời gian tối đa sáu mươi (60) ngày, công ty CTTC phải xử lý xong tài sản cho thuê theo thỏa thuận bằng văn bản giữa các bên. Trong trường hợp không có thỏa thuận hoặc không xử lý được tài sản theo thỏa thuận thì công ty CTTC được xử lý tài sản cho thuê theo một trong các hình thức sau: (i). Bán tài sản; (ii). Cho thuê lại; (iii). Công ty CTTC trực tiếp sử dụng tài sản; (iv). Tái xuất tài sản cho thuê; (v). Các hình thức khác không trái quy định pháp luật.
Tài sản cho thuê được định giá theo thỏa thuận của các bên. Trong trường hợp các bên không thỏa thuận được thì công ty CTTC sẽ thuê cơ quan, tổ chức có thẩm quyền định giá theo quy định của pháp luật hiện hành. Riêng đối với tài sản là máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác có thể xác định được giá cụ thể, rõ ràng trên thị trường thì công ty CTTC được bán theo giá thị trường mà không phải định giá theo thỏa thuận hoặc thuê cơ quan, tổ chức có thẩm quyền định giá.
Việc xử lý số tiền thu được từ việc xử lý tài sản cho thuê được thực hiện như sau:
- Công ty CTTC quản lý toàn bộ số tiền thu được từ việc xử lý tài sản.
- Sau khi trừ chi phí bảo quản, sửa chữa và các chi phí hợp lý phát sinh trong quá trình thu hồi, xử lý tài sản cho thuê, số tiền thu được từ việc xử lý tài sản được dùng để thanh toán các khoản tiền còn thiếu của bên thuê theo thứ tự: tiền gốc, lãi trong hạn, lãi quá hạn. Nếu số tiền thu được không đủ thanh toán, bên thuê, bên bảo lãnh (nếu có) có trách nhiệm thanh toán số tiền còn thiếu. Nếu số tiền thu được vượt quá số tiền thuê phải trả theo hợp đồng và các chi phí hợp lý phát sinh trong quá trình thu hồi tài sản thì công ty CTTC phải hoàn trả cho bên thuê số tiền vượt quá./.
Trần Quang Minh