Mối quan hệ hợp tác toàn diện, hữu nghị truyền thống và đặc biệt giữa hai Đảng, hai Nhà nước và nhân dân hai nước Việt Nam – Lào là một tài sản vô cùng quý báu mà thế hệ chúng ta hôm nay cũng như thế hệ mai sau có trách nhiệm gìn giữ, bồi đắp và phát triển hơn nữa. Đây cũng là cơ sở vững chắc cho sự hợp tác tư pháp giữa hai nước Việt Nam - Lào nói chung và hợp tác tư pháp giữa hai tỉnh có chung đường biên Việt Nam - Lào: Thanh Hóa và Hủa Phăn nói riêng.
Thiết lập mối quan hệ hợp tác tư pháp
Thực hiện Kết luận Hội nghị tư pháp các tỉnh đường biên Việt Nam - Lào lần thứ nhất được tổ chức tại Thị xã Sầm Sơn ngày 27,28/6/2011 và Thỏa thuận hợp tác kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh giữa tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Hủa Phăn giai đoạn 2011-2015, nhằm thiết lập mối quan hệ hợp tác tư pháp giữa hai tỉnh Thanh Hóa - Hủa Phăn, Đoàn đại biểu Sở Tư pháp Thanh Hóa đã đến thăm và làm việc với Sở Tư pháp tỉnh Hủa Phăn vào các ngày 26-30/9/2011. Tại hội đàm này, hai Sở Tư pháp đã ký kết Biên bản ghi nhớ về việc hợp tác, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau và đây cũng là một trong những Biên bản ghi nhớ đầu tiên được ký kết giữa hai tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam - Lào. Trong đó tập trung vào việc tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, nhân dân ở các vùng biên giới Việt - Lào; tập huấn công tác chuyên môn cho cán bộ tư pháp hai tỉnh; tăng cường công tác quản lý về quốc tịch, hộ tịch; tăng cường công tác trao đổi, học hỏi kinh nghiệm và thăm hỏi lẫn nhau của cán bộ hai Sở Tư pháp.
Trong hai năm qua, những nội dung của Biên bản ghi nhớ được cụ thể hóa và tiến hành thực hiện, bước đầu đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, cụ thể:
Về công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật: tại 05 huyện Mường Lát, Quan Sơn, Quan Hóa, Thường Xuân, Lang Chánh tỉnh Thanh Hóa có chung đường biên giới với tỉnh Hủa Phăn - Lào, Sở Tư pháp đã triển khai công tác tuyên truyền pháp luật theo các đề án của Chính phủ và của tỉnh: đã tổ chức 09 buổi tuyên truyền pháp luật cho nhân dân vùng biên; trang bị hơn 5000 tài liệu tuyên truyền pháp luật; cấp phát 5.000 tờ gấp; hướng dẫn cho các huyện vùng biên kiện toàn Báo cáo viên pháp luật cấp huyện, kiện toàn các tổ hòa giải ở cơ sở. Qua đó tăng cường hiểu biết của người dân đối với pháp luật, giúp cho họ có cách hành xử đúng pháp luật.
Về vấn đề Hộ tịch: Hiện nay trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa có gần 300 trường hợp kết hôn mà một trong hai bên là công dân Lào. Trong đó 252 trường hợp đã sang Lào sinh sống, còn 42 trường hợp đang sinh sống tại Việt Nam. Sở Tư pháp Thanh Hóa đã có văn bản đề nghị UBND các huyện có chung đường biên giới Việt - Lào triển khai thực hiện Chỉ thị 31/2008/CT-TTg ngày 20/10/2008 của Thủ tướng Chính phủ về việc giải quyết tình trạng di cư tự do, vượt biên trái phép và nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng nhưng chưa đăng ký kết hôn ở khu vực biên giới Việt Nam - Lào và rà soát triển khai thực hiện đăng ký hộ tịch cho các trường hợp này cũng như con cái của họ. Đa số các trường hợp nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng đang sinh sống tại Việt Nam vẫn chưa làm thủ tục đăng ký kết hôn theo pháp luật Việt Nam.
Về vấn đề Quốc tịch: Sở Tư pháp đã chỉ đạo Phòng Tư pháp các huyện vùng biên hướng dẫn, chỉ đạo UBND các xã có công dân Lào đang cư trú, tuyên truyền phổ biến Luật Quốc tịch, hướng dẫn và động viên, khuyến khích những người có nguyện vọng nhập Quốc tịch Việt Nam, tuy nhiên đến nay Sở Tư pháp chưa nhận được hồ sơ nào xin nhập quốc tịch Việt Nam của công dân Lào. Hiện tại đã có 09 công dân Việt nam ở vùng biên giới nhập quốc tịch Lào.
Tăng cường và phát triển hợp tác tư pháp
Trong năm 2013, Sở Tư pháp Thanh Hóa xác định chương trình hợp tác tư pháp giữa hai tỉnh Thanh Hóa và tỉnh Hủa Phăn với những nội dung sau:
Thứ nhất, Hội nghị tư pháp giữa hai tỉnh Thanh Hóa và Hủa Phăn sẽ được tổ chức tại tỉnh Thanh Hóa, theo hình thức 2 năm một lần luân phiên. Hội nghị sẽ tập trung chuyên sâu và nội dung liên quan đến vấn đề Quốc tịch, Hộ tịch, các điều kiện pháp lý phục vụ việc làm ăn, sinh sống của đồng bào sống ở khu vực biên giới hai nước.
Thứ hai, Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, trợ giúp pháp lý để người dân khu vực biên giới Việt - Lào hiểu được pháp luật của hai nước, giúp họ có cách hành xử đúng pháp luật. Tiến hành đăng ký kết hôn cho những cặp vợ chồng Lào - Việt hiện đang sinh sống tại tỉnh Thanh Hóa.
Thứ ba, Thống nhất thực hiện công tác quản lý về quốc tịch, hộ tịch và các vấn đề khác thuộc chức năng nhiệm vụ của hai Sở Tư pháp và được giải quyết theo đúng pháp luật của mỗi nước.
Lê Ngọc Minh