Ngày 13 và 14/5/2013, Bộ Tư pháp đã phối hợp với Viện KAS tổ chức Hội thảo Đề án thí điểm cơ chế kiểm soát hoạt động xây dựng và ban hành Thông tư trong một số lĩnh vực liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức. Hội thảo được tổ chức tại thị trấn Tam Đảo, Vĩnh Phúc đã thu hút sự tham gia đông đảo của hơn 100 chuyên gia, nhà khoa học đến từ các Bộ, ngành, Sở Tư pháp….
Trong thời gian qua, việc ban hành văn bản quy định chi tiết, trong đó có Thông tư, Thông tư liên tịch vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Nhiều Thông tư, Thông tư liên tịch không được ban hành đúng quy định về thời gian dẫn đến giảm hiệu lực quản lý nhà nước, làm cho luật, pháp lệnh chậm đi vào cuộc sống. Nội dung nhiều Thông tư còn chưa bảo đảm tính thống nhất, tính khả thi, thậm chí còn trái với quy định của Luật, Pháp lệnh, Nghị định, làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Những hạn chế nêu trên là xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, tập trung vào hai nhóm nguyên nhân chính là do quá trình tổ chức thực hiện và do khiếm khuyết của các quy định của pháp luật về ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Các đại biểu tham dự Hội thảo đã tập trung phân tích những bất cập của pháp luật hiện hành, chẳng hạn như quy trình xây dựng và ban hành Thông tư chưa được quy định chặt chẽ, còn mang tính chất “khép kín” trong nội bộ các cơ quan; thiếu các quy định về kiểm soát chất lượng đầu vào như khâu phân tích chính sách, ban hành văn bản; việc thu hút, huy động sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, cơ quan, tổ chức, cá nhân còn mang tính chất tùy nghi; quy định về việc thẩm định dự thảo văn bản còn thiếu và mang nặng tính hình thức; cơ chế kiểm tra, đôn đốc việc xây dựng Thông tư còn chưa minh bạch, rõ ràng; cơ chế kiểm soát chất lượng và xử lý Thông tư ban hành có dấu hiệu sai trái còn nhiều bất cập…
Xuất phát từ thực trạng nêu trên, Hội thảo đã tập trung thảo luận và đưa ra những kiến nghị đề xuất liên quan đến việc kiểm soát hoạt động xây dựng và ban hành Thông tư liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức. Chẳng hạn như quy định cơ chế kiểm soát trước và sau khi ban hành Thông tư theo hướng giao cơ quan thống nhất kiểm soát ở tất cả các giai đoạn xây dựng, ban hành Thông tư (bao gồm cả phân tích, hoạch định chính sách, thẩm định, kiểm tra…); quy định giá trị pháp lý bắt buộc của ý kiến thẩm định; xây dựng cơ chế thẩm định Thông tư bảo đảm tính khách quan, minh bạch theo hướng giao một cơ quan thực hiện việc thẩm định đối với Thông tư của tất cả các Bộ, ngành; quy định rõ hơn trách nhiệm của tổ chức pháp chế Bộ, ngành trong việc tham gia đầy đủ vào các giai đoạn của quá trình ban hành Thông tư; tăng cường kiểm tra, giám sát đối với công tác xây dựng VBQPPL gắn với thẩm quyền giám sát văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền… Hội thảo đã cung cấp những thông tin để phục vụ cho việc xây dựng dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (hợp nhất).