Trong buổi sáng ngày 06/7/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Đại đoàn kết phản ánh: chiều ngày 04/7/2009, tại Hà Nội, Hội nghị toàn thể lần thứ mười BCH TƯ Đảng (khoá X) đã thành công tốt đẹp. Phát biểu bế mạc Hội nghị, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh khẳng định: “Những nội dung thảo luận và quyết định tại Hội nghị Trung ương lần này có ý nghĩa hết sức quan trọng, là một bước rất cơ bản chuẩn bị cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, đáp ứng những đòi hỏi của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta”.
Tại Hội nghị, các đại biểu đã tập trung thảo luận sôi nổi, thẳng thắn, dân chủ, đóng góp nhiều ý kiến phong phú và sâu sắc cho các dự thảo đề án. Hội nghị đồng tình với các nội dung tiếp thu và giải trình của Bộ Chính trị về Đề cương chi tiết Báo cáo tổng kết, bổ sung và phát triển Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Cương lĩnh năm 1991); Đề cương chi tiết Báo cáo tổng kết thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2001 - 2010 và xây dựng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2011 - 2020; thông qua định hướng chuẩn bị Đại hội XI của Đảng và đại hội đảng các cấp.
Hội nghị đã thảo luận và thông qua định hướng đại hội đảng các cấp tiến tới Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng, trong đó làm rõ bối cảnh, mục tiêu, yêu cầu, chủ đề, nội dung Đại hội, quyết định thành lập các tiểu ban chuẩn bị cho Đại hội.
Hội nghị đã cho ý kiến về định hướng chủ đề Đại hội XI và các vấn đề trọng tâm cần đề cập trong các văn kiện, nhất là trong Báo cáo chính trị : Tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, gắn với việc thực hiện có chiều sâu Cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.
Hội nghị đã quyết định các văn kiện sẽ trình Đại hội XI và thành lập các tiểu ban chuẩn bị Đại hội toàn quốc của Đảng. Để tiếp tục chuẩn bị nội dung và tổ chức Đại hội toàn quốc, Hội nghị Trung ương lần này đã quyết định thành lập tiếp 3 tiểu ban: Tiểu ban Nhân sự; Tiểu ban Tổng kết việc thực hiện Điều lệ Đảng và bổ sung, sửa đổi Điều lệ Đảng; Tiểu ban Tổ chức phục vụ Đại hội XI.
Theo chủ trương đã được Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thông qua, ngay sau Đại hội lần thứ XI của Đảng kết thúc, chúng ta sẽ tổ chức bầu cử hội đồng nhân dân, uỷ ban nhân dân các cấp và bầu cử đại biểu Quốc hội khoá XIII. Để tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuẩn bị bầu cử các cơ quan nhà nước, Hội nghị Trung ương nhất trí tổ chức Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng vào nửa đầu tháng 1-2011.
Phát biểu bế mạc Hội nghị, Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh khẳng định: “Những nội dung thảo luận và quyết định tại Hội nghị Trung ương lần này có ý nghĩa hết sức quan trọng, là một bước rất cơ bản chuẩn bị cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, đáp ứng những đòi hỏi của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta”. Trên cơ sở góp ý kiến của Trung ương, sau Hội nghị này, Bộ Chính trị sẽ ra Chỉ thị về đại hội đảng các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng.
Tổng Bí thư chỉ rõ, từ nay đến Đại hội XI, tình hình còn nhiều diễn biến phức tạp, nhất là diễn biến của cuộc khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế thế giới sẽ còn tác động nhiều mặt đến nước ta, đến quá trình chuẩn bị đại hội các cấp. Thời gian từ nay đến Đại hội XI của Đảng chỉ còn hơn một năm, trong đó những công việc tập trung nhất đều dồn vào cuối năm 2009 và năm 2010. Đây là thời gian cuối thực hiện những nhiệm vụ của Đại hội X, thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010, cũng là thời gian Đảng ta tiến hành đại hội đảng các cấp đồng thời chuẩn bị tiến tới Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng, năm có nhiều ngày kỷ niệm lớn của đất nước. Tổng Bí thư nhấn mạnh: Quá trình chuẩn bị đại hội đảng các cấp và chuẩn bị Đại hội XI của Đảng phải kết hợp chặt chẽ với quá trình thực hiện các nhiệm vụ của Đại hội X, coi việc hoàn thành các nhiệm vụ của Đại hội X và nhiệm vụ của kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010 là nội dung quan trọng nhất, chỉ có làm tốt điều đó thì chúng ta mới có thể tổ chức tốt đại hội đảng các cấp, hoàn thành nhiệm vụ đề ra.
2. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Chủ tịch nước vừa ký quyết định thành lập ban chỉ đạo tổ chức Hội nghị Chánh án các nước châu Á-Thái Bình Dương lần thứ 13 do Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng làm trưởng ban.
Hội nghị lần này dự kiến diễn ra từ ngày 9 đến 12-11 tại TP.HCM. Đây là sự kiện chính trị quan trọng đối với ngành tư pháp nước ta, là dịp tốt để ngành tòa án trao đổi, tìm hiểu, học hỏi kinh nghiệm, củng cố và tăng cường quan hệ hợp tác với tòa án các nước trong khu vực.
3. Báo Thanh niên phản ánh: Cơ quan Liên Hiệp Quốc tại Việt Nam vừa cho biết, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đã phê chuẩn Công ước LHQ về phòng chống tham nhũng (UNCAC).
UNCAC bắt đầu có hiệu lực từ năm 2005 và là hiệp ước toàn cầu đưa ra các chuẩn mực và khuyến nghị rõ ràng về cách thức đấu tranh chống tham nhũng có hiệu quả ở các quốc gia. Về sự kiện này, Điều phối viên thường trú LHQ John Hendra nói: “Việc phê chuẩn công ước sẽ tạo thuận lợi cho công tác điều phối quốc gia và hợp tác quốc tế về vấn đề hết sức quan trọng này cũng như tạo cơ hội tốt hơn cho việc nâng cao năng lực và áp dụng các chuẩn mực quốc tế liên quan tới chính sách phòng chống tham nhũng”. Đồng thời về lâu dài, UNCAC sẽ bổ sung và hỗ trợ khung pháp lý cũng như chiến lược phòng chống tham nhũng hiện nay ở VN.
Tính đến nay, đã có hơn 140 nước ký UNCAC và coi đó là nghĩa vụ quốc gia. Ngoài việc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế, các nước này còn không ngừng tăng cường hợp tác với nhau. Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã có 10 nước phê chuẩn UNCAC, trong đó có các nước láng giềng của VN là Trung Quốc và Campuchia.
4. Báo Tiền phong phản ánh: Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Thế Thảo vừa có quyết định số 84, yêu cầu tất cả các cơ quan quản lý hành chính nhà nước thuộc thành phố phải thực hiện cơ chế một cửa khi giải quyết công việc của tổ chức, cá nhân (từ ngày 10/7/2009).
Theo đó, bộ phận tiếp nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính được thành lập ở tất cả các cơ quan hành chính thuộc TP Hà Nội. Giám đốc các sở, ban, ngành, chủ tịch UBND cấp huyện, cấp xã có trách nhiệm thông báo, niêm yết công khai các nội dung, quy trình thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa, cơ chế một cửa liên thông cho dân biết; phải thông báo công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng; niêm yết thời gian làm việc, thời gian tiếp nhận và trả kết quả, danh mục các thủ tục hành chính, mức thu phí, lệ phí, thời gian giải quyết, số điện thoại đường dây nóng.
5. Báo Sài gòn giải phóng phản ánh: từ ngày 06/7/2009, Đoàn công tác của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về việc thực hiện nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tham nhũng và phát hiện, xử lý hành vi tham nhũng của các cơ quan có thẩm quyền trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng sẽ triển khai kế hoạch giám sát trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa và thành phố Đà Nẵng.
Đoàn sẽ tập trung trao đổi về việc tổ chức, thực hiện công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng; việc phát hiện và xử lý các hành vi tham nhũng trong các cơ quan thanh tra, điều tra, Viện Kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân trên địa bàn Khánh Hòa và Đà Nẵng.
Bà Lê Thị Thu Ba, Ủy viên UBTVQH, Trưởng đoàn công tác cho biết, sẽ yêu cầu cơ quan chức năng hai địa phương đánh giá về số vụ việc tham nhũng được phát hiện thông qua công tác thanh tra; việc chấp hành các quy định pháp luật về thẩm quyền, thời hạn, trình tự, thủ tục, nhất là thời hạn chuyển các vụ việc có dấu hiệu tội phạm tham nhũng sang cơ quan điều tra để khởi tố vụ án, bị can; trách nhiệm của Thanh tra trong việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng...
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Vietnamnet có bài: "Dân có quyền kiện nếu không được cung cấp thông tin". Theo báo, Bí thư thứ nhất, Ban Hợp tác phát triển luật pháp và nhân quyền Đại sứ quán Thụy Điển tại Hà Nội Elsa Hastad cho hay, ở Thụy Điển, nếu không thể tiếp cận được thông tin theo đúng quyền lợi mà luật quy định, người dân có thể kiện lên tòa án.
Bà Elsa Hastad lưu ý việc khoanh vùng, xác định những dạng thông tin được cho là "mật".
Có những dạng thông tin tất yếu là mật và được luật quy định không thể tiếp cận như thông tin liên quan đến an ninh quốc gia. Khi khoanh vùng những lĩnh vực, khía cạnh thông tin mật phải có căn cứ xác định tính chất mật của nó.
Thu nhập cá nhân cần được công khai
- Nếu thực sự muốn mọi công dân, nhà báo có quyền tiếp cận thông tin theo quy định pháp luật thì có nghĩa cơ quan quản lý nhà nước phải nỗ lực tìm mọi cách để đảm bảo sự công khai, minh bạch.
Luật của Thụy Điển cũng có những quy định về một số điều được coi là bí mật, không thể tiếp cận về mặt thông tin như vấn đề an ninh quốc gia. Nhưng về căn bản, để mở rộng quyền tiếp cận thông tin của công chúng, cần hạn chế tối đa thông tin mật hay dạng ngoại lệ. Mọi thứ nên được công khai, minh bạch.
- Ở Thụy Điển, chúng tôi có luật về đời tư riêng. Đối với điều được cho là bí mật kinh doanh, có những thứ không thể công khai, nhưng có những thông tin vẫn có thể tiếp cận. Ví dụ vấn đề về thuế, thu nhập cá nhân... Những dạng thông tin như vậy thường được công khai, minh bạch.
Dân có quyền kiện
Người dân, báo chí có thể thực hiện vai trò giám sát luật và hãy đặt câu hỏi làm thế nào tôi có thể tiếp cận thông tin nếu có nhu cầu. Về cơ bản, mọi việc phải đảm bảo đơn giản, quy định tối thiểu nhất để mọi người dân, báo chí có thể tiếp cận được.
Những công chức như tôi làm ở Đại sứ quán phải làm thế nào thiết lập một hệ thống thông tin trong ổ dữ liệu của mình và đăng ký để nó trở thành dạng tài liệu của công chức. Khi nó đã được đăng ký thì mọi người có thể tiếp cận, được chia sẻ thông tin.
Vì thế, tôi muốn nhấn mạnh thái độ thực sự mà Việt Nam muốn người dân có thể tiếp cận thông tin và công khai, minh bạch đối với những thông tin có thể cung cấp. Không chỉ báo chí mà các tổ chức phi chính phủ hoạt động vì quyền lợi của xã hội dân sự cũng có thể tham gia giám sát việc thực hiện luật. Nếu luật áp dụng không phát huy hiệu quả, báo chí có quyền phản ánh.
- Ở Thụy Điển, nếu không thể tiếp cận được thông tin theo đúng quyền lợi mà luật quy định, bạn có thể kiện lên tòa án. Và ngay khi bạn khởi kiện, bạn sẽ rất nhanh chóng nhận được phản hồi. Tòa án sẽ tiến hành xem xét xử lý rất nhanh, không quá vài ngày, thậm chí chỉ trong 24 giờ.
- Tôi nghĩ vai trò người phát ngôn cần thiết như một phương tiện dành cho báo chí. Nếu báo chí muốn có thông tin chính thống từ cơ quan, bộ, ngành nào đó, người phát ngôn sẽ phát đi thông điệp, thông tin về vấn đề do bộ, ngành đó quản lý.
Nhưng không nên ngăn cản nhà báo tiếp cận thông tin ngoài những thông báo từ người phát ngôn. Bởi vì nếu người phát ngôn không cung cấp cho báo chí thông tin hoặc họ nghĩ rằng những thông tin họ cung cấp là đủ rồi, thì nhà báo vẫn có thể tiếp cận thông tin từ các công chức khác.
2. Trang thông tin Địa ốc Online phản ánh: Lãnh đạo một số phòng công chứng cho biết có nhiều kiểu làm giả giấy chủ quyền nhà đất và so với trước đây giấy giả có kỹ thuật rất tinh vi, người bình thường khó phân biệt đâu là thật, đâu là giả.
Nhiều trường hợp làm giả giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở được các cơ quan chức năng phát hiện khi người dân đến công chứng. Đặc biệt, có trường hợp giấy chủ quyền giả đã lọt qua cửa công chứng, chỉ khi đến đăng ký giao dịch đảm bảo mới bị chặn lại.
Gần đây nhất vào đầu tháng 6, Phòng công chứng số 7 phát hiện một vụ việc nghi ngờ có liên quan đến giấy chủ quyền nhà đất giả khi công chứng mua bán nhà đất tại xã Bình Trị Đông, huyện Bình Chánh (nay là phường Bình Trị Đông B, Q.Bình Tân, TP.HCM).
Xem bản lưu trước đó và giấy chủ quyền mới của khách hàng đem đến công chứng, người bình thường rất khó nhận ra bởi hai bản đều giống nhau đến từng chi tiết, kể cả chữ ký của lãnh đạo UBND TP. Tuy nhiên ông Hoàng Mạnh Thắng, phó Phòng công chứng số 7, cho rằng nếu cán bộ có kinh nghiệm vẫn có thể nhận ra qua một số chi tiết khác thường giữa mẫu giấy thật và mẫu giấy nghi ngờ là giả.
Còn Phòng công chứng số 3 gặp một tình huống khác: toàn bộ giấy tờ liên quan như giấy xác nhận tình trạng độc thân, xác nhận tình trạng nhà, hộ khẩu, giấy chủ quyền nhà... đều bị làm giả. Cách nay hơn hai tháng, một người dân đến đề nghị công chứng hợp đồng thế chấp căn nhà diện tích hơn 200m2 tại Q.3, đi cùng là nhân viên một ngân hàng. Ngay khi kiểm tra giấy CMND của người thế chấp nhà, cán bộ Phòng công chứng số 3 thấy có biểu hiện bị làm giả và nói hồ sơ không thế chấp được. Có tật giật mình, người này nhanh chân bỏ chạy, để lại toàn bộ hồ sơ. Vụ việc được bàn giao cho cơ quan chức năng, qua kiểm tra xác định không có giấy nào là thật.
Không chỉ làm giả giấy chủ quyền, các giấy tờ liên quan mà gần đây còn xuất hiện cả hợp đồng công chứng mua bán nhà đất giả. Trưởng Phòng công chứng số 3 Trần Anh Tuấn cho biết cách nay không lâu cơ quan điều tra đem đến cho ông xem một hợp đồng công chứng mua bán nhà đất. Cả ba bản đặt trước mặt ông Tuấn đều có chữ ký y hệt chữ ký của ông. Một cán bộ hỏi: “Anh xem chữ ký nào là của anh?”. Sau một lúc săm soi, ông Tuấn khẳng định chỉ có một trong ba chữ ký trên là của mình. Nhưng cán bộ điều tra nói cả ba chữ ký đều là giả, không do chính ông Tuấn ký khiến ông Tuấn rất bất ngờ.
Theo các phòng công chứng, thường khi mua nhà đất bên mua phải đặt tiền cọc trước cho người bán để làm tin, sau đó mới ra công chứng mua bán, đăng ký thế chấp. Nếu gặp phải giấy chủ quyền giả thì người mua có thể mất hoặc đòi lại tiền cọc rất khó khăn. Để đảm bảo an toàn, người mua nên cẩn thận mượn giấy tờ tham khảo cơ quan chức năng trước khi đặt cọc hoặc làm hợp đồng mua bán, tránh trường hợp tiền mất tật mang.
Theo quyết định 54 của UBND TP về cấp giấy chủ quyền nhà đất trên địa bàn TP, người dân làm mất giấy chủ quyền được cấp lại giấy mới và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc mất giấy này. Tuy nhiên theo cán bộ một phòng TN-MT, không loại trừ khả năng một số trường hợp lợi dụng quy định này để được cấp thêm giấy chủ quyền khác trong khi giấy chủ quyền cũ vẫn còn nhằm mục đích gian dối.
Ngoài ra, trước đây có quy định giấy chủ quyền nhà đất của cá nhân do UBND TP cấp thì khi mua bán, thế chấp đăng ký giao dịch bảo đảm tại Trung tâm Thông tin TN-MT và đăng ký nhà đất TP (thuộc Sở TN-MT TP), còn giấy chủ quyền do UBND quận huyện cấp đăng ký tại văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất (hoặc phòng TN-MT) quận huyện. Việc này phát sinh trường hợp người dân có giấy chủ quyền do TP cấp làm cớ mất sau đó xin quận huyện cấp lại giấy mới nhưng thực tế giấy cũ vẫn còn.
Do hai hệ thống đăng ký của TP và quận huyện không “nối mạng” thông tin với nhau nên khó kiểm soát được giao dịch của người dân. Rất may là các thông tin liên quan đến giấy chủ quyền cá nhân đã được TP chuyển về quận huyện nên việc kiểm tra dễ dàng hơn.
Ông Trần Quốc Tuấn, trưởng Phòng TN-MT Q.Tân Bình, cho rằng trường hợp người dân làm cớ mất giấy chủ quyền để được cấp thêm nhằm mục đích gian dối chủ yếu sử dụng cho các trường hợp giao dịch, thế chấp được thực hiện bên ngoài, không qua đăng ký giao dịch đảm bảo. Ông Tuấn khuyên không chỉ các giao dịch, thế chấp với các tổ chức mà cả giao dịch thế chấp giữa cá nhân với nhau cũng không nên làm hợp đồng tay mà cần công chứng, đăng ký giao dịch đảm bảo theo quy định. Một mặt để kiểm tra tính pháp lý của hồ sơ, giấy chủ quyền, mặt khác người đăng ký giao dịch đảm bảo sẽ được ưu tiên thanh toán khi phát mãi tài sản.
3. Báo Kinh tế & Đô thị có bài: "Văn bản quy phạm pháp luật: Đọc hoài… vẫn không hiểu!". Theo báo, “Nếu nghiêm túc chấm điểm cho các văn bản quy phạm pháp luật đang soạn thảo và đã ban hành ở nước ta hiện nay thì chắc chắn sẽ có một nửa, thậm chí 2/3 số văn bản bị “điểm liệt” (tức dưới 3 điểm)” - TS Nguyễn Đình Cung, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ - CIEM nói.
Từng được giao trọng trách soạn thảo, thẩm định văn bản pháp luật tới thi hành luật, nhưng bà Dương Thu Hương - Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cũng cảm thấy “rối tinh rối mù” mỗi khi đọc các văn bản pháp luật của Việt Nam. Mới đây, Hiệp hội Ngân hàng đã phải thuê cả luật sư riêng chỉ để… giải quyết một đơn xin thôi việc vì đọc bộ luật lao động bà thấy quá mơ hồ, không biết phải xử lý đơn như thế nào cho hợp tình, hợp… luật! Trải qua chuyện này, bà Hương mới hiểu vì sao các vị lãnh đạo ở những doanh nghiệp Nhà nước thường xuyên phàn nàn về các văn bản quy phạm pháp luật. “Luật không rõ ràng, không minh bạch, chưa kể đằng sau mỗi điều luật là hàng loạt các văn bản kèm theo làm doanh nghiệp hoa mắt chóng mặt không biết phải làm gì, được làm gì, không được làm gì” - bà Hương bức xúc.
Là chuyên gia kinh tế của CIEM, đồng thời là thành viên của Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, vậy mà khi đọc các văn bản luật của nước nhà, ông Cung cũng phải lắc đầu thừa nhận… quá khó hiểu. Khi rà soát thí điểm 11 bộ luật và luật, ông rút ra nhận xét: Các văn bản đều có điểm chung là không cụ thể, không rõ ràng, không minh bạch, không nhất quán, không hợp lý, không tiên liệu trước được, không hiệu quả và không hiệu lực.
Chưa cần nhìn xa ngay trong ngắn hạn, thực trạng “8 Không” đang làm phương hại tới cả số lượng và chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế. Ông Scott Jacobs - Chuyên gia tư vấn quốc tế, thành viên Đề án 30 về Cải cách thủ tục hành chính của Chính phủ cảnh báo, Việt Nam có thể mất 25% GDP vì các văn bản, quy định rườm rà không cần thiết, trong khi chi phí trung bình ở các nước chỉ khoảng 5-15% GDP. Vậy nên cũng không ngoa khi vị chuyên gia này gọi “Việt Nam là thiên đường của các thủ tục hành chính”.
Viện dẫn lại câu chuyện cải cách diễn ra rất thành công ở Hàn Quốc cách đây hơn 10 năm, ông Scott cho rằng, đây là tấm gương mà Việt Nam nên học tập. Năm 1997, khủng hoảng kinh tế Châu Á đã làm mất 13% GDP của Hàn Quốc, tận dụng thời gian này, Chính phủ Hàn Quốc đã tiến hành cải cách rút bỏ 6000 quy định phát luật chỉ trong vòng một năm làm thông thoáng cơ chế thủ tục hành chính của nước này. Nhờ đó mà Hàn Quốc đã có thể phát triển rất nhanh sau thời kỳ khủng hoảng. Với cuộc khủng hoảng toàn cầu lần này, Hàn Quốc cũng sẽ tung ra đợt cải cách sâu rộng lần thứ hai để vực dậy nền kinh tế.
Ý tưởng quyết liệt này là của CIEM nhằm tiến hành rà soát và đánh giá chất lượng toàn bộ các văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành và đang soạn thảo. Việc chấm điểm sẽ được xây dựng dưới hình thức một tập hợp gồm 8 câu hỏi được áp dụng chung cho tất cả các văn bản quy phạm pháp luật và 4 phụ lục có các câu hỏi để áp dụng cho các văn bản có nội dung chuyên biệt.
8 câu hỏi được xây dựng trên các tiêu chí sau: Mức độ rõ ràng, cụ thể của tên điều/khoản, phạm vi áp dụng, đối tượng áp dụng, ngôn ngữ sử dụng, tính có thể tiên liệu trước được, trùng lắp và chồng chéo, tính tương thích, thẩm quyền giải quyết. Phần lớn các câu hỏi đều được cho điểm theo thang điểm từ 1 đến 5. Điểm 1 để đánh giá quy định có chất lượng thấp nhất, 5 điểm là có chất lượng cao nhất, dưới 3 điểm là không đạt (điểm liệt) sẽ bị đề nghị bãi bỏ hoặc soạn lại.
Nếu căn cứ vào cách chấm điểm này thì phần lớn các bộ luật, luật ở Việt Nam đều không đạt - pass, chỉ một số ít luật có điểm xấp xỉ như Luật Chứng khoán: 3,1đ, Luật Dạy nghề: 2,4đ… Điều này có nghĩa là nếu áp dụng cách tính này vào quá trình thẩm định thì Quốc hội khó lòng thông qua được quy định pháp luật nào.
Do đó, không ít người lo ngại công cụ này sẽ làm… phật lòng một số cơ quan soạn thảo và thẩm định. Tuy nhiên theo TS Nguyễn Đình Cung, muốn làm luật tốt thì phải dũng cảm tiếp nhận mọi phản biện, nếu phản biện đúng thì phải dũng cảm theo. Ông tin tưởng, công cụ chấm điểm mới sẽ hóa giải được 5/8 các khiếm khuyết của quá trình xây dựng, soạn thảo và thi hành các quy định pháp luật hiện nay. Vẫn còn 3 khiếm khuyết (chưa rà soát được tính hiệu quả, hiệu lực, hợp lý của văn bản) nhưng các tiêu chí mà công cụ chấm điểm đưa ra có thể góp phần hữu ích vào tiến trình hình thành văn hóa xây dựng văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam.
Người cổ súy cho sáng kiến của CIEM, TS Đặng Đức Đạm - nguyên Phó Ban nghiên cứu của Thủ tướng đề nghị công cụ chấm điểm này cần được áp dụng vào quá trình xây dựng Đề án 30 của Chính phủ. Các Ủy ban của Quốc hội, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tư pháp nên sớm tiếp nhận và đưa vào quá trình soạn thảo, thẩm định, tham vấn.
4. Báo Thanh niên phản ánh: Luật Thi hành án dân sự (THADS) có hiệu lực từ ngày 1.7 nhưng đến nay các nghị định, thông tư hướng dẫn vẫn chưa có, khiến thi hành án các địa phương đang “rối” vì không biết vận dụng ra sao.
Trao đổi với Phóng viên BáoThanh Niên, nhiều chấp hành viên cho biết họ chưa được tập huấn triển khai chi tiết về Luật THADS. Theo kế hoạch thì THADS các tỉnh phía Nam (từ Bình Thuận trở vào) sẽ được Bộ Tư pháp và Cục THADS tổ chức tập huấn Luật THADS trong 3 ngày, từ 6 - 8.7 tới đây; các tỉnh, thành khác cũng chỉ vừa được tập huấn vào những ngày cuối tháng 6 vừa qua.
Trong khi chưa được tập huấn, những ngày qua tại địa bàn TP.HCM việc vận dụng Luật THADS mới chủ yếu do chấp hành viên tự tìm hiểu là chính và phương pháp “an toàn” nhất là kéo dài thời gian thi hành án (THA), chờ đến khi có hướng dẫn cụ thể. Tại một số THADS các quận huyện trên địa bàn TP.HCM, khi người dân đến nộp yêu cầu THA đều được tiếp nhận bình thường. Nhưng thực tế việc tổ chức THA cho những trường hợp nộp đơn từ 1.7 lại đang diễn ra một cách rất chậm chạp. Một chấp hành viên nói thẳng: “Luật THADS có nhiều quy định khá mới mẻ so với pháp lệnh. Trong đó, một số điều khoản của luật cần phải có hướng dẫn chi tiết mới có thể triển khai, ngay cả cơ cấu tổ chức, mô hình hoạt động, con dấu của THA tách ra từ Sở Tư pháp như thế nào vẫn chưa rõ nên chúng tôi đang rất lúng túng. Vận dụng cái cũ thì không thể, áp dụng cái mới thì chưa đầy đủ để triển khai”.
Với thực tế nêu trên, chịu thiệt vẫn là những người có đơn yêu cầu THA, vì thời gian kéo dài, người bị THA có thể tẩu tán tài sản hoặc đến lúc nhận được tài sản thì giá trị không còn bao nhiêu.
Được biết, ngày 1.7 THADS TP.HCM có văn bản gửi trưởng THADS 24 quận, huyện trên địa bàn thông báo một số nguyên tắc thực hiện vào thời điểm giao thời giữa luật mới và luật cũ để việc áp dụng được thống nhất. Theo đó, đối với việc THA đã được thi hành xong theo quy định của Pháp lệnh THA năm 2004 trước thời điểm luật này có hiệu lực mà có khiếu nại thì áp dụng quy định của Pháp lệnh THADS năm 2004 để giải quyết; đến thời điểm luật này có hiệu lực mà việc THA chưa được thi hành hoặc chưa thi hành xong thì áp dụng các quy định của Luật THADS, các thủ tục đã áp dụng theo quy định của Pháp lệnh THADS 2004 có giá trị thi hành. Nhưng áp dụng theo Luật THADS ra sao thì văn bản này cho biết “kế hoạch tập huấn THADS cho chấp hành viên, cán bộ THA sẽ được tổ chức vào cuối tháng 7, đầu tháng 8!”.
“Luật THADS có 13 điều cần phải có hướng dẫn, chủ yếu nằm vào những vấn đề quan trọng nhất, liên quan đến tài sản phải THA như những trường hợp đặc biệt không được tổ chức cưỡng chế THA, mức phí THA, tài sản kê biên có giá trị nhỏ do chấp hành viên xác định giá, xác minh điều kiện THA, chi phí cưỡng chế, định giá tài sản kê biên... Luật THA đã có hiệu lực từ 1.7 không áp dụng không được, anh nào cứ vận dụng quy định cũ người dân kiện chết, nhưng áp dụng theo cái mới chưa rõ, sau này bị kiện cũng chết”, một chấp hành viên THA Q.11 (TP.HCM) than.
Theo Luật THADS, thời hiệu yêu cầu thi hành án được nâng lên 5 năm thay vì 3 năm như pháp lệnh cũ. Như vậy, những việc đã hết thời hiệu yêu cầu THA theo quy định cũ có quyền làm đơn yêu cầu THA theo Luật THADS? Một số chấp hành viên cho rằng áp dụng theo nguyên tắc có lợi cho người dân thì vẫn thụ lý, một số lại trả lời không thể vì thời hiệu 5 năm chỉ được tính cho những việc THA từ ngày 1.7 trở về sau. Bên cạnh đó, việc xác minh điều kiện THA cũng đang có nhiều tranh cãi. Theo Luật THADS, đơn yêu cầu THA phải có nội dung chính “thông tin về tài sản hoặc điều kiện THA của người phải THA”. Vậy nếu đơn không có nội dung này có tiếp nhận? Ngoài ra, muốn chấp hành viên xác minh điều kiện THA của người phải THA thì đương sự phải chứng minh đã xác minh nhưng không có kết quả. “Làm sao người dân có thể tự đi xác minh tài sản được mà yêu cầu chứng minh? Người dân đến ngân hàng yêu cầu xác minh tài khoản, ai cung cấp? Đến trung tâm thông tin nhà đất xin thông tin liệu có được?... Tất cả những vấn đề vướng này đang trông chờ vào những quy định dưới luật”, một chấp hành viên nói.
Về mức phí THA, Trưởng THA Q.1, TP.HCM Nguyễn Văn Vân cho biết vẫn áp dụng theo Thông tư số 68/2008/TTLT-BTC-BTP ngày 21.7.2008. Theo thông tư này, mức thu phí THA được tính bằng 2,5% trên số tiền hoặc giá trị tài sản thực nhận nhưng tối đa không quá 100 triệu đồng/đơn yêu cầu THA. “Nếu sắp tới thông tư quy định mức phí cao hơn, THA cũng không thu thêm”, ông Vân nói và cho biết thêm: “Theo luật thì người được THA phải nộp phí THA, còn quy định trước đây chỉ người có đơn yêu cầu mới phải nộp phí THA”.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 06/7/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng./.