Trong buổi sáng ngày 13/02/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Công an nhân dân phản ánh: Sáng 11/2, tại Hà Nội, phiên họp lần thứ 2 Ban soạn thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi) đã diễn ra dưới sự chủ trì của Viện trưởng Viện KSND tối cao Trần Quốc Vượng, Trưởng ban soạn thảo. Thượng tướng Lê Thế Tiệm, Thứ trưởng Bộ Công an, thành viên Ban soạn thảo đã đến dự và góp ý vào việc sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), cũng như việc chuẩn bị tổng kết 5 năm thi hành BLTTHS năm 2003.
Phát biểu tại phiên họp, Thứ trưởng Lê Thế Tiệm cho rằng, quá trình thi hành BLTTHS trong 5 năm qua đã tạo sự chuyển biến rõ rệt về hiệu quả hoạt động của các cơ quan tư pháp, đặc biệt là hoạt động tố tụng hình sự. Thứ trưởng Lê Thế Tiệm bày tỏ sự nhất trí cao với việc cần thiết phải nghiên cứu định hướng sửa đổi những nội dung trong BLTTHS năm 2003 cho phù hợp với điều kiện, tình hình KT-XH đất nước trong những năm tới. Theo Thứ trưởng Lê Thế Tiệm, việc nghiên cứu sửa đổi, bổ sung toàn diện BLTTHS cần tập trung tháo gỡ những vấn đề bất cập vướng mắc, tạo điều kiện nâng cao hơn nữa tính khách quan, dân chủ trong hoạt động tố tụng, nhưng cũng không nên áp dụng cứng nhắc những kinh nghiệm, pháp luật của nước ngoài, mà phải xem xét trên cơ sở điều kiện, tình hình của Việt Nam, có tính dự báo trong thời gian dài. Do vậy, việc nghiên cứu, xem xét sửa đổi, bổ sung toàn diện BLTTHS không được nóng vội mà cần thận trọng với thái độ nghiêm túc để các quy định của Bộ luật có giá trị áp dụng dài lâu, không phải đưa ra sửa đổi nhiều lần…
Theo Viện trưởng Viện KSND tối cao Trần Quốc Vượng, Trưởng ban soạn thảo, BLTTHS năm 2003 về cơ bản vẫn hoàn toàn có giá trị áp dụng trong tình hình thực tế hiện nay. Việc nghiên cứu về định hướng sửa đổi toàn diện Bộ luật nhằm đáp ứng những yêu cầu về cải cách tư pháp, việc tổ chức lại bộ máy hoạt động của các cơ quan tư pháp theo hướng hiệu quả hơn và để phù hợp với tình hình KT-XH của đất nước trong những năm tới. Viện trưởng Trần Quốc Vượng và Thứ trưởng Lê Thế Tiệm cùng nhất trí cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung BLTTHS phải đảm bảo sự thống nhất, hiệu quả của hệ thống pháp luật và theo hướng vì người dân, nâng cao hơn nữa tính dân chủ trong đời sống xã hội, đảm bảo trật tự và ổn định xã hội,…
Dự kiến vào tháng 4 tới, sẽ diễn ra một Hội nghị quốc gia tổng kết thực tiễn thi hành BLTTHS năm 2003, từ đó đề xuất định hướng sửa đổi, bổ sung toàn diện các quy định của Bộ luật.
2. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Chiều 12-2, Bộ GTVT đã công bố kết quả kiểm tra đột xuất một số bến khách ngang sông trên địa bàn các tỉnh khu vực miền Trung. Kết quả cho thấy một thực trạng đáng báo động. Tại các địa phương, mới chỉ có khoảng 30% - 40% bến đò được cấp phép hoạt động, phần lớn các phương tiện chở khách không có đăng kiểm.
Ông Trần Văn Cừu, Phó Cục trưởng Cục Đường thủy nội địa thừa nhận, công tác quản lý hoạt động khai thác bến khách ngang sông của các cấp chính quyền ở các địa phương còn yếu. Nhiều nơi, chính quyền địa phương cấp xã đã cho đấu thầu khai thác bến, mang tính chất khoán trắng cho chủ bến, chủ đò. Các chủ bến, chủ đò thường lấy mục tiêu thu lợi là chính, hơn nữa do thời gian trúng thầu khai thác ngắn (khoảng 1 năm) nên việc đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, bến bãi, phương tiện và việc bảo đảm người điều khiển phương tiện có chứng chỉ chuyên môn không được chú trọng.
Một số nơi, người dân tự thành lập các bến đò ngang để phục vụ nhu cầu dân sinh mà không có sự quản lý, kiểm tra của chính quyền địa phương (như bến đò xóm 11, bến đò xóm 12, bến đò xóm 13 qua sông Ngàn Sâu thuộc địa phận xã Hương Thủy và bến đò Rộc Lội, bến đò Chợ Hôm qua sông Ngàn Sâu thuộc địa phận xã Phương Mỹ - huyện Hương Khê tỉnh Hà Tĩnh). Các bến này đều dùng phương tiện không được đăng kiểm, đăng ký, người điều khiển phương tiện không có chứng chỉ chuyên môn theo quy định (các hộ dân trong thôn, xóm tự cắt cử người luân phiên nhau chèo đò).
3. Báo Thanh niên phản ánh: Hôm qua 12.2, tại Thanh Hóa, Chính phủ đã tổ chức Hội nghị triển khai thực hiện Nghị quyết (NQ) 30a của Chính phủ về chương trình hỗ trợ 61 huyện nghèo nhất cả nước thoát nghèo nhanh và bền vững. Phó thủ tướng thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng đến dự và chỉ đạo.
Mục tiêu của NQ đặt ra là đến cuối năm 2009, không còn một hộ dân nào trong số 61 huyện này phải sinh sống trong căn nhà tranh tre, tạm bợ hoặc không có nhà ở, đồng thời phải giảm được trên 10% số hộ nghèo. Phấn đấu đến năm 2020 đời sống của đồng bào thuộc 61 huyện này tăng lên 5-6 lần so với hiện nay và bằng mức trung bình của tỉnh, của vùng; 60% số lao động được đào tạo nghề nhằm lao động tại chỗ, vào các công trường, xí nghiệp, xuất khẩu lao động. Đặc biệt, sẽ nhanh chóng đẩy mạnh việc đào tạo đội ngũ cán bộ cơ sở để có thể đáp ứng được nhiệm vụ trong tình hình mới...
Phó thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh: "Các tỉnh, các huyện thuộc chương trình phải coi đây là nhiệm vụ trọng tâm nhằm thực hiện NQ T.Ư 7 về “Tam nông”". Cũng tại hội nghị này, đại diện Ngân hàng Đầu tư và Phát triển VN (BIDV) đã ký hợp đồng cam kết hỗ trợ tài chính với 4 huyện là Sốp Cộp (Sơn La), Kỳ Sơn (Nghệ An), Thường Xuân (Thanh Hóa) và An Lão (Bình Định) với số tiền là 32 tỉ đồng/huyện.
4. Báo Hà Nội mới phản ánh: Trên địa bàn Hà Nội mở rộng hiện có quá nhiều các đồ án quy hoạch, dự án đầu tư tập trung và lĩnh vực bất động sản so với các lĩnh vực khác (chiếm 51% về số lượng các đồ án, dự án và 51,7% về tổng diện tích mặt bằng); kéo theo nguy cơ dư thừa về nhà ở, văn phòng, trung tâm thương mại trong tương lai. Đó chỉ là một trong những bất cập mà Tổ công tác của UBND TP Hà Nội đã chỉ ra trong việc thực hiện rà soát các đồ án quy hoạch và dự án đầu tư xây dựng trên địa bàn thành phố Hà Nội mới bao gồm: TP Hà Nội cũ, tỉnh Hà Tây cũ, huyện Mê Linh (Vĩnh Phúc) và 4 xã thuộc huyện Lương Sơn, tỉnh Hoà Bình.
Đáng chú ý, tại Hà Nội mở rộng hiện nay, mặc dù các đồ án quy hoạch và dự án đầu tư xây dựng được phân bố trên tất cả 29 quận, huyện và thị xã nhưng sự phân bố về số lượng, quy mô chiếm đất của các đồ án quy hoạch, dự án đầu tư, lĩnh vực đầu tư... trên các đơn vị hành chính có sự khác nhau khá lớn. Điển hình quận tại trung tâm thành phố như quận Hoàn Kiếm chỉ có 01 đồ án, dự án đầu tư với quy mô chiếm đất chỉ 0,32ha. Trong khi đó có những huyện như Quốc Oai có tới 103 đồ án, dự án đầu tư với quy mô chiếm đất tới gần 10 nghìn ha. Hoặc cùng là đơn vị hành chính cấp huyện nhưng cũng có sự khác biệt lớn về tình hình phân bố các đồ án quy hoạch, dự án đầu tư. Như tại huyện Ứng Hòa chỉ có 4 đồ án, dự án trong khi con số này tại Quốc Oai là 103, Hoài Đức là 85 đồ án, dự án.
Không những vậy, có quá nhiều các đồ án quy hoạch, dự án đầu tư tập trung và lĩnh vực bất động sản so với các lĩnh vực khác. Phần lớn các đồ án, dự án chủ yếu tập trung và các huyện ven đô, dọc các trục đường giao thông quan trọng hoặc có quỹ đất lớn, chi phí bồi thường – giải phóng mặt bằng, giá đất thấp và một số thuận lợi mang tính đặc thù khác (ví như tại 4 xã của Lương Sơn, Hòa Bình trước khi sáp nhập).
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Tuổi trẻ có bài "Để quyền tiếp cận thông tin thành hiện thực". Bài báo phản ánh: Quyền tự do thông tin là một trong những quyền tự do cơ bản. Và quyền tiếp cận thông tin là một phần cấu thành quan trọng của quyền tự do thông tin nói trên. Cố gắng xây dựng dự án Luật tiếp cận thông tin đang được Bộ Tư pháp tiến hành, vì vậy một mặt góp phần bảo đảm quyền cho người dân, mặt khác phát huy bản chất pháp quyền của Nhà nước mà chúng ta đang xây dựng.
Nhà nước pháp quyền được sinh ra để bảo vệ các quyền của người dân. Các quyền này bao gồm quyền tự do, quyền bình đẳng và quyền xã hội. Ngoại trừ quyền xã hội, các quyền tự do và quyền bình đẳng đều được coi là những quyền tự nhiên và đương nhiên. “Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc” - bản Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc trước toàn thể quốc dân đồng bào trong ngày thành lập nước VN mới hơn 60 năm về trước đã long trọng khẳng định các quyền trên.
Tuy nhiên, dự luật chỉ có thể được thiết kế mạch lạc nếu như nó thể chế hóa quyền tiếp cận thông tin của người dân, chứ không phải việc tiếp cận thông tin đơn thuần. Việc thứ nhất là việc pháp lý, việc thứ hai là việc kỹ thuật. Thế nhưng, tên dự Luật tiếp cận thông tin rất dễ dẫn dắt các nhà soạn thảo đi theo hướng thứ hai.
Nếu tiếp cận thông tin là một quyền thì các điều kiện để người dân thực thi quyền đó là quan trọng nhất. Như vậy trách nhiệm của các cơ quan công quyền trong việc tổ chức và cung cấp thông tin phải được quy định rõ. Ngoại trừ những thông tin thuộc bí mật quốc gia, mọi loại thông tin khác đều phải cung cấp cho người dân khi người dân có yêu cầu. Các cơ quan đều phải có bộ phận làm nhiệm vụ cung cấp thông tin; có địa chỉ, có địa chỉ thư điện tử, có số điện thoại để người dân có thể hỏi và được trả lời. Xây dựng mô hình chính phủ điện tử cũng là một cách hết sức hiệu quả để cung cấp thông tin cho người dân. Ngoài ra, các bộ ngành cần có người phát ngôn của mình. Các quyết định đều không chỉ được thông báo mà còn được giải trình (đặc biệt là giải trình cho các cơ quan báo chí).
Nếu tiếp cận thông tin là một quyền thì cơ chế để người dân bảo vệ quyền này của mình là rất quan trọng. Thủ tục để người dân kiện ra tòa án khi quyền này của mình bị xâm phạm phải được quy định rõ ràng và phải dễ thực hiện. Hệ thống cơ quan xét xử cũng phải được tăng cường năng lực để làm chỗ dựa cho người dân trong việc bảo vệ quyền tiếp cận thông tin.
2. Báo Sài Gòn giải phóng cho biết: Sở Tư pháp TPHCM vừa sơ kết một năm thực hiện Đề án 4 về “Phát huy vai trò của cơ quan và cán bộ tư pháp trong phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật cho cán bộ, nhân dân ở cơ sở”.
Theo đó, cơ quan tư pháp các cấp đã tổ chức 4 đợt tập huấn pháp luật cho hơn 2.000 cán bộ tư pháp ở cơ sở, thực hiện 18 chương trình thi Công dân và pháp luật với chủ đề: “Cán bộ tư pháp phường-xã-thị trấn với năm thực hiện nếp sống văn minh đô thị” với gần 3.000 người tham gia.
3. Báo điện tử Vietnamnet có bài "Mỹ muốn hợp tác minh bạch về con nuôi với Việt Nam". Bài báo phản ánh: Trao đổi với VietNamNet ngày 12/2 tại Hà Nội, tân trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Janice L.Jacobs cho hay Mỹ trông đợi việc Việt Nam sớm tham gia Công ước La Haye, làm nền tảng nối lại hoạt động hợp tác cho và nhận con nuôi giữa hai nước, vốn bị dừng lại từ tháng 9/2008.
Được ký kết năm 2005, Hiệp định hợp tác về con nuôi giữa Việt Nam và Mỹ đã dừng lại theo nguyện vọng của hai bên sau khi hết hạn 3 năm theo giao kết. Trong 3 năm đó, trong số 69 tổ chức con nuôi nước ngoài hoạt động tại Việt Nam, có 42 tổ chức thuộc Mỹ. 1.700 trẻ em Việt Nam có hoàn cảnh éo le được các gia đình Mỹ nhận nuôi. Mỹ đã trở thành nước nhận nhiều con nuôi nhất từ Việt Nam. Việt Nam đang tiến hành điều chỉnh cơ chế quản lý việc cho và nhận con nuôi quốc tế, trong đó có việc chuẩn bị tham gia Công ước La Haye, nhằm đảm bảo các chương trình hợp tác con nuôi giữa Việt Nam với quốc tế chất lượng hơn.
Bà Janice L.Jacobs khẳng định Mỹ trông đợi những bước hợp tác tích cực giữa hai nước trong vấn đề cho và nhận con nuôi khi Việt Nam chính thức tham gia Công ước La Haye, thậm chí để ngỏ khả năng ký kết một thỏa thuận hợp tác bước đệm.
Khi Hiệp định hợp tác về con nuôi giữa hai nước hết hiệu lực, các văn phòng của các tổ chức con nuôi Mỹ tại Việt Nam cũng đã dừng hoạt động. Nhu cầu thực tế nhận con nuôi từ Việt Nam của các gia đình Mỹ hiện như thế nào, thưa bà?
Việc cho và nhận con nuôi giữa các quốc gia với nhau là vấn đề được quan tâm ở Mỹ. Có nhiều tổ chức, nhóm ở Mỹ quan tâm lĩnh vực nhận con nuôi giữa các quốc gia vì đây là công việc đem lại cơ hội để trẻ em thiệt thòi được chăm sóc, yêu thương. Chúng tôi hy vọng Việt Nam sẽ sớm tham gia Công ước La Haye về cho và nhận con nuôi quốc tế, nhằm hướng tới sự minh bạch, thúc đẩy quyền lợi của trẻ em được cho và nhận làm con nuôi, cũng như của bố mẹ nuôi và bố mẹ đẻ. Mỹ quan tâm đến yếu tố minh bạch. Đây là vấn đề rất quan trọng. Chúng tôi luôn thúc giục các nước đối tác công bố bảng phí liên quan đến vấn đề con nuôi. Chúng tôi cũng muốn được biết trẻ được cho làm con nuôi có đủ điều kiện của diện cho làm con nuôi và trẻ xuất thân từ đâu.
Sau khi hai nước ký Hiệp định hợp tác, đã có mối quan tâm lớn đối với việc nhận trẻ Việt Nam làm con nuôi trong các gia đình Mỹ. Nhiều tổ chức về con nuôi của Mỹ đã mở văn phòng hoạt động ở Việt Nam. Tuy nhiên, sau khi Hiệp định hết hiệu lực, chúng tôi đã quyết định dừng không gia hạn do những sai phạm phát hiện được trong viêc cho và nhận con nuôi. Việt Nam sau đó đã giải quyết vấn đề. Đó là điều đáng khích lệ. Thủ tướng Việt Nam trong chuyến thăm Mỹ năm ngoái cho biết Việt Nam quan tâm đến việc tham gia Công ước La Haye. Chúng tôi muốn hợp tác với Việt Nam khi Việt Nam chính thức tham gia Công ước này. Tôi rất vui khi được nói rằng, không chỉ là nỗ lực riêng của Mỹ mà nhiều sứ quán khác ở Việt Nam sẵn sàng tham gia trợ giúp kỹ thuật giúp Việt Nam chuẩn bị tham gia Công ước. Giữa Mỹ và Việt Nam đã có sự hợp tác tích cực trong nhiều lĩnh vực. Tôi hy vọng giữa hai nước sẽ có nhiều bước đi tích cực trong lĩnh vực hợp tác con nuôi.
Bà đã đề cập cụ thể vấn đề này trong chương trình làm việc với các quan chức tại Việt Nam?
Tôi sẽ có các cuộc làm việc các quan chức Bộ Tư Pháp và các bộ, ngành khác. Tôi hy vọng chúng tôi có thể làm việc với nhau để tiến tới một thoả thuận hợp tác về việc giúp Việt Nam chuẩn bị đáp ứng các tiêu chuẩn của Công ước La Haye.
Việt Nam đang soạn thảo Luật nuôi con nuôi và dự kiến sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua vào tháng 5/2010. Mỹ có gợi ý hoặc tham gia trợ giúp kỹ thuật giúp Việt Nam xây dựng dự luật này?
Chúng tôi mong nhìn thấy dự luật đó. Không chỉ Mỹ mà các tổ chức khác như UNICEF và một số nước rất khác quan tâm. Mỹ sẵn sàng cung cấp hỗ trợ kỹ thuật giúp Việt Nam như đào tạo nâng cao năng lực cán bộ xây dựng luật hoặc trao đổi đoàn cán bộ học hỏi kinh nghiệm. Ngoài ra, có thể cộng tác với UNICEF hoặc văn phòng của La Haye để thiết kế các chương trình hợp tác, hỗ trợ hiệu quả.
Nếu chương trình hợp tác con nuôi giữa Việt Nam và Mỹ được nối lại, thực hiện theo các chuẩn mực của Công ước La Haye, phía Việt Nam ước tính sẽ chỉ cấp phép hoạt động cho khoảng 20 tổ chức nuôi con nuôi của Mỹ hoạt động. Mỹ có tham gia lựa chọn để đảm bảo các tổ chức hoạt động chất lượng? Bà hy vọng khi nào hai bên sẽ nối lại hợp tác về vấn đề này?
Chúng tôi cần cùng nhau trao đổi về những vấn đề liên quan. Nếu như hai bên ký một thỏa thuận hay hiệp định hợp tác mới thì đó là thỏa thuận bước đệm để tiến tới việc Việt Nam ký kết tham gia Công ước La Haye. Dù mất bao nhiêu thời gian thì chúng tôi cũng sẵn sàng. Sẽ là khôn ngoan khi hạn chế số lượng các tổ chức con nuôi hoạt động. Trong quá khứ, khi làm việc với các đối tác không tham gia Công ước La Haye, chúng tôi cũng đề nghị chỉ sử dụng những tổ chức, nhà cung cấp dịch vụ liên quan đến vấn đề con nuôi đã được xác nhận đáp ứng những tiêu chuẩn như khuôn khổ của Công ước La Haye.
4. Báo Hà Nội mới phản ánh: Bộ Xây dựng đề nghị cần khẩn trương ban hành Luật Đăng ký bất động sản theo hướng thống nhất một cơ quan quản lý và cấp một giấy chứng nhận gồm cả quyền sử dụng đất và tài sản trên đất.
Theo Bộ Xây dựng, Luật Đăng ký bất động sản đã được nghiên cứu, soạn thảo, nhưng chưa được ban hành, do vậy nhiều địa phương có tâm lý trông chờ, chưa thực hiện việc cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở, quyền sở hữu công trình xây dựng. Mặt khác, mới chỉ có khoảng hơn 20 địa phương ban hành quy trình cấp giấy. Do đó, việc cấp giấy chứng nhận sở hữu nhà ở và chứng nhận công trình xây dựng rất chậm. Qua kiểm tra và theo số liệu báo cáo của 59 tỉnh, thành phố trực thuộc TƯ (tính đến hết tháng 12-2008) đã thực hiện cấp được 1.163.769 giấy chứng nhận.
Một chuyên gia nhiều kinh nghiệm của Vụ Hành chính tư pháp (Bộ Tư pháp) cho biết do chưa có quy chuẩn phiên âm nên khi ghi nơi sinh “ngoại”, các cơ quan đăng ký hộ tịch không phải tuân theo quy tắc nào cả. Người ghi có thể chọn một trong những cách viết phổ biến như viết nguyên dạng tên thành phố và tên nước; viết theo tiếng Anh và tiếng Pháp đối với những tên riêng không dùng văn tự La tinh; dùng phiên âm (có dùng dấu ngang nối và dấu thanh hoặc không); viết theo âm Hán-Việt...
Trên đây là điểm báo sáng ngày 13/02/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.