Trong buổi sáng ngày 11/02/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Thanh niên phản ánh: Hôm qua 10.2, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai đã có buổi làm việc với lãnh đạo và các sở, ban, ngành TP.HCM về tình hình thực hiện pháp luật lao động trên địa bàn.
Tại buổi làm việc, nhiều ý kiến đề nghị Quốc hội, Chính phủ nghiên cứu ban hành luật về tiền lương, các quy định có giá trị pháp lý trong việc thực hiện cơ chế đối thoại định kỳ giữa người sử dụng lao động và người lao động tại nơi làm việc. Đồng thời tiếp tục nghiên cứu sửa đổi bổ sung Luật Lao động cho phù hợp, trước mắt cần sửa đổi bổ sung mức xử phạt hành chính về hành vi vi phạm pháp luật lao động, đặc biệt là xử phạt hành vi chiếm dụng bảo hiểm xã hội của doanh nghiệp...
Bà Trương Thị Mai lưu ý với những nơi cơ sở công đoàn còn yếu, công đoàn cấp trên cần phải có biện pháp hỗ trợ thiết thực để công đoàn đủ mạnh, thực hiện vai trò đại diện quyền lợi của người lao động. Đối với những nơi chưa có tổ chức công đoàn, công đoàn cấp trên tiến hành khảo sát, thành lập và chỉ định chủ tịch công đoàn lâm thời, kịp thời giải quyết tranh chấp ngay từ lúc phát sinh.
Báo cũng phản ánh: Từ tháng 9.2008 tại đập chính ngăn sông Đà của công trình thủy điện Sơn La đã xuất hiện vết nứt ở thân đập. Mới đây các đơn vị thi công lại phát hiện thêm 2 vết nứt nữa. Cả 3 vết nứt chạy dọc thân đập, vết dài nhất là 31,5m, chỗ sâu nhất hơn 6m, rộng khoảng 1 mm.
Ông Nguyễn Kim Tới, Giám đốc Ban điều hành dự án xây dựng thủy điện Sơn La đã xác nhận thông tin về các vết nứt trên thân đập và nói phía tư vấn giải thích nguyên nhân nứt có thể do sốc nhiệt (ví dụ khối bê tông đang phát triển cường độ, đang nóng, bất ngờ có trận mưa thì bề mặt lạnh đột ngột có thể gây nứt). Ông Tới giải thích thêm: "Vết nứt sâu 6m so với khối bê tông bình thường là lớn nhưng nếu so với khối bê tông ở thủy điện Sơn La (thân đập khoảng 80m) thì lại không lớn. Chúng tôi đã đặt một lớp thép phi 20 trên bề mặt để cô lập vết nứt". Ông Tới nói dạng vết nứt này không nguy hiểm, thường xảy ra ở một số đập thủy điện khác trên thế giới, và khẳng định "theo đánh giá của đơn vị thiết kế, các vết nứt như ở Sơn La không có vấn đề gì. Về nguy cơ gây thấm nước, các vết nứt đều nằm ở phía hạ lưu nên cũng không đáng lo". Trao đổi với PV Thanh Niên, một vị lãnh đạo Bộ Xây dựng cho biết bộ đang yêu cầu các đơn vị liên quan báo cáo, ngoài ra cũng giao các chuyên gia đầu ngành nghiên cứu và đánh giá tác động từ các vết nứt đối với an toàn của đập.
2. Báo điện tử Đài tiếng nói Việt Nam phản ánh: Chiều 9/2, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho biết, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có chỉ đạo yêu cầu các địa phương cho kiểm tra lại chặt chẽ, nếu phát hiện ra các trường hợp vi phạm trong việc chi tiền hỗ trợ Tết của Chính phủ cho người nghèo thì phải xử lý nghiêm theo qui định của pháp luật.
Trong khi đó, Thứ trưởng thường trực Bộ Tài chính Nguyễn Công Nghiệp cũng nhấn mạnh: Việc hỗ trợ cho người nghèo không phải là mới, các địa phương cũng hiểu rõ, nắm chắc hết rồi, còn các sai phạm đó là do chủ quan của đơn vị, cá nhân ở địa phương. Vi phạm thì phải xử lý nghiêm để răn đe. Cá nhân làm sai thì cá nhân phải chịu trách nhiệm. Trước mắt các địa phương phải tự kiểm tra, rà soát. Trên cơ sở báo cáo của địa phương, Bộ Tài chính sẽ tổ chức các đoàn đi kiểm tra để nắm tình hình rồi báo cáo về cách xử lý.
3. Báo Người lao động phản ánh: Ngày 10-2, Hội Nông dân tỉnh Đồng Nai đã có báo cáo gửi Tỉnh ủy, UBND tỉnh về việc người dân khiếu nại Công ty Vedan VN xả nước thải gây ô nhiễm nguồn nước sông Thị Vải, làm thiệt hại việc nuôi trồng thủy sản và hoa màu.
Theo thống kê, có tổng cộng 3.945 lá đơn của các hộ nông dân 4 xã: Phước Thái, Long Phước (huyện Long Thành), Phước An, Long Thọ (huyện Nhơn Trạch) gửi đến các ngành và tòa án khởi kiện, yêu cầu Công ty Vedan VN phải bồi thường thiệt hại. Đặc biệt, trong đó có 168 cán bộ đứng đơn khiếu nại Công ty Vedan VN. Toàn bộ số đơn trên đã được người dân gởi đến ban giám đốc Công ty Vedan VN, TAND huyện Long Thành, Cục Cảnh sát Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường... nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết.
Kết quả xác minh bước đầu của hội nông dân các xã cho thấy tổng diện tích hoa màu và nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại là 1.438,5 ha. Trong đó, xã Long Thọ: 221 ha; Phước An: 950 ha; Long Phước: 163 ha và Phước Thái: 149,5 ha. Ngoài ra, còn có 29,5 ha là diện tích sản xuất nông nghiệp cũng bị thiệt hại.
Cùng ngày, ông Nguyễn Văn Phụng, Phó Chủ tịch Hội Nông dân TPHCM, cho biết Hội Nông dân huyện Cần Giờ đã tiếp nhận 1.824 đơn và giấy ủy quyền cho Hội Nông dân TP khiếu nại Công ty Vedan VN xả nước thải gây ô nhiễm môi trường, thiệt hại sản xuất của người dân nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản sử dụng nguồn nước sông Thị Vải. Tuy nhiên, quá trình thống kê thiệt hại đến nay vẫn chưa có kết quả. Ông Phụng cho biết sắp tới, Hội Nông dân TP sẽ làm việc trực tiếp với UBND và Hội Nông dân huyện Cần Giờ liên quan đến việc khiếu nại của người dân bảo đảm thời gian khiếu nại theo quy định.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài "Cá nhân không được ngăn chặn công chứng". Bài báo phản ánh: Gửi thư đến Báo Pháp Luật TP.HCM, bà TH hỏi: “Tôi có cho A. vay một số tiền. Mới đây, tôi nghe đồn A. muốn bán nhà để khỏi trả nợ. Tôi có thể phát đơn đề nghị các cơ quan công chứng không chứng nhận cho A. bán nhà cho đến khi A. trả nợ xong?”. Lo lắng của bà H. là chính đáng nhưng đâu là cách giải quyết hợp lý?
Như Báo Pháp Luật TP.HCM từng thông tin, bà R. (Mỹ Tho, Tiền Giang) đã kiện đòi Phòng Công chứng số 1 tỉnh Tiền Giang bồi thường hơn 1,4 tỷ đồng vì đã bỏ qua yêu cầu ngăn chặn của bà. Số là vào cuối năm 2006, ngay khi phát hiện con nợ của mình mang nhà đi thế chấp thì bà R. đã nộp đơn xin ngăn chặn. Vậy mà sau đó con nợ vẫn “tỉnh queo” làm được hợp đồng bán nhà có dấu công chứng hẳn hoi. Vụ việc trên gây ra nhiều thắc mắc trong dư luận: “Cá nhân người dân có quyền gửi đơn ngăn chặn công chứng?”, “TP.HCM xử lý sao khi gặp trường hợp tương tự như Tiền Giang?”...
Bà Huỳnh Thị Ngọc Yến, Trưởng phòng Công chứng số 6 TP.HCM, khẳng định: “Tại TP.HCM, cá nhân không có quyền yêu cầu ngăn chặn công chứng. Khi cần ngăn chặn để quyền lợi của mình được đảm bảo, người dân phải gửi đơn đến cơ quan có thẩm quyền. Mặc dù đã có quy định rõ ràng nhưng đến nay nhiều người vẫn còn ngộ nhận về việc này. Trong năm 2008, Sở Tư pháp TP.HCM tiếp nhận gần 2.700 văn bản yêu cầu ngăn chặn công chứng giao dịch về tài sản. Trong đó, đơn ngăn chặn do người dân gửi nhầm địa chỉ chiếm đến 5%”.
Văn phòng công chứng Nguyễn Thị Tạc (quận Gò Vấp, TP.HCM) cũng nhận được khá nhiều đơn đề nghị ngăn chặn công chứng của cá nhân với đủ lý do như việc chia thừa kế còn vướng mắc, để bảo đảm thi hành án, bảo toàn tài sản vì sợ người nhận ủy quyền bán nhà qua mặt mình... Giống như các phòng công chứng, văn phòng của bà cũng hoàn lại cho người dân các đơn này vì “không có cơ sở để giải quyết”.
Trước đây, Công văn số 771 ngày 3-10-1995 của liên sở Tư pháp - Nhà đất - Địa chính - Kiến trúc sư trưởng TP.HCM đã lưu ý: “Chỉ những cơ quan tiến hành tố tụng sau đây mới có thẩm quyền ngăn chặn việc mua bán, chuyển dịch nhà: tòa án, cơ quan thi hành án, cơ quan điều tra, viện kiểm sát. Ngoài ra, không một cá nhân nào có quyền can thiệp vào quá trình chứng nhận hợp đồng chuyển nhượng nhà của các cơ quan công chứng”. Gần đây, Quyết định 358 ngày 28-8-2007 của Sở Tư pháp TP.HCM quy định: “Chỉ những cơ quan có thẩm quyền (tòa án, viện kiểm sát, cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan điều tra, UBND TP và các cơ quan có thẩm quyền cấp “giấy hồng”, “giấy đỏ”) mới được yêu cầu ngăn chặn công chứng hợp đồng, giao dịch về tài sản”.
Theo bà Nguyễn Thị Tạc, việc từ chối yêu cầu ngăn chặn của cá nhân là đúng và cần thiết nhằm đề phòng tình trạng nộp đơn ngăn chặn tràn lan vì mâu thuẫn cá nhân. Hơn nữa, công chứng viên chấp nhận ngăn chặn sai còn phải chịu trách nhiệm bồi thường nếu gây ra thiệt hại cho người có tài sản.
Ông Hoàng Mạnh Thắng, Phó phòng Công chứng số 7, hướng dẫn: “Cách tốt nhất là người dân phải gõ cửa đúng cơ quan có thẩm quyền. Chẳng hạn, người dân có thể khởi kiện và yêu cầu tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời như kê biên tài sản tranh chấp, cấm chuyển dịch quyền về tài sản... Bởi lẽ nếu được tự ý yêu cầu ngăn chặn công chứng, nhiều cá nhân sẽ lợi dụng việc này để gây khó cho người mà mình thù ghét hoặc không ưa. Khi đó, quyền lợi chính đáng của người có tài sản sẽ bị thiệt”. Phân tích yêu cầu khởi kiện của bà R. đối với Phòng Công chứng số 1 tỉnh Tiền Giang, ông Hoàng Mạnh Thắng cho biết yêu cầu này khó thể chấp nhận. Vì như đã nói, công chứng viên không có nghĩa vụ thỏa mãn yêu cầu ngăn chặn công chứng của cá nhân.
Nguyên tắc là vậy nhưng trên thực tế, yêu cầu ngăn chặn trong vài trường hợp như bỏ sót thừa kế vẫn được một số đơn vị công chứng linh động xử lý. Trưởng Văn phòng công chứng Nguyễn Thị Tạc cho biết văn phòng sẽ cập nhật thông tin ngăn chặn, tạm thời chưa ký giao dịch để chờ đương sự khai nhận thừa kế bổ sung. Việc ngăn chặn này sẽ hạn chế tình trạng chuyển dịch tài sản vi phạm quyền lợi của đồng thừa kế bị bỏ sót.
Ông Nguyễn Quang Thắng, Trưởng phòng Công chứng số 1, thông tin thêm ngoài trường hợp bỏ sót thừa kế, phòng cũng linh động xử lý nếu vụ việc có căn cứ rõ ràng. Chẳng hạn như nguyên đơn đã đóng xong án phí, vụ án đã được thụ lý và tài sản tranh chấp sắp bị chuyển dịch nhằm tẩu tán. Theo ông Nguyễn Quang Thắng, trong điều kiện xóa bỏ địa hạt công chứng hiện nay thì nếu bị phòng công chứng này từ chối, đương sự có thể chạy ngay đến phòng công chứng khác. Do vậy, việc chậm đưa thông tin lên mạng ngăn chặn sẽ để lại hậu quả nguy hiểm. Tuy nhiên, trưởng phòng Công chứng số 1 khẳng định đây chỉ là ngăn chặn lưu ý, tức chỉ tạm thời dừng việc công chứng. Tùy nội dung vụ việc, phòng sẽ hướng dẫn người dân liên hệ đúng cơ quan hữu quan để đề xuất yêu cầu ngăn chặn. Văn bản yêu cầu của những cơ quan này mới là cơ sở chính thống để ngăn chặn công chứng.
Báo cũng có bài "Chợ Gạo, Tiền Giang: Xử án... siêu tốc?". Bài báo phản ánh: Thi hành án dân sự huyện Chợ Gạo (Tiền Giang) đang lúng túng khi tổ chức thực thi một quyết định công nhận hòa giải thành của TAND huyện này, phải xin ý kiến của Thi hành án dân sự tỉnh để giải quyết.Theo hồ sơ, người phải thi hành án là vợ chồng bà Võ Thị Kim Phụng, ngụ khu II, thị trấn Chợ Gạo. Theo quyết định công nhận hòa giải thành của TAND huyện Chợ Gạo, vợ chồng bà Phụng có trách nhiệm liên đới trả khoản nợ 165 triệu đồng.
Làm việc với cơ quan thi hành án, vợ chồng bà Phụng trình bày: Trước đây vợ chồng bà bị chủ nợ khởi kiện ra TAND huyện yêu cầu phải trả 165 triệu đồng. Từ đó đến nay, vợ chồng bà Phụng không hề nhận được thông báo thụ lý vụ kiện cũng như giấy triệu tập đương sự từ TAND huyện. Chỉ mỗi một lần vào ngày 12-1, chủ nợ đã kêu bà Phụng cùng đến TAND huyện để giải quyết. Tại đây, bà Phụng được một cán bộ tên T. hỏi: “Bà thiếu nợ rồi tính sao?”. Bà Phụng bảo chồng đang bị bệnh nên xin về nhà đưa chồng đi bệnh viện. Chiều đó, chủ nợ đến nhà đưa cho bà Phụng một tờ tự khai kêu ký tên vào. Mấy ngày sau thì TAND huyện tống đạt cho vợ chồng bà Phụng quyết định hòa giải thành trên.
Ngoài việc không gửi thông báo thụ lý, không triệu tập bị đơn, không tổ chức hòa giải, việc giải quyết án của tòa còn có nhiều điểm “lạ” như ngày tòa thụ lý cũng là ngày tòa hòa giải (12-1), từ khi thụ lý đến khi ra quyết định (19-1) vỏn vẹn chỉ có... bảy ngày! Ra quyết định xong, dù quyết định chưa có hiệu lực pháp luật nhưng tòa vẫn vội vàng tống đạt tới cơ quan thi hành án.
Chánh án TAND huyện Chợ Gạo Nguyễn Hữu Trí cho biết sẽ xem xét lại vụ án kỳ lạ này để có hướng giải quyết đúng đắn.
2. Báo Hà Nội mới có bài Vụ án tranh chấp kinh tế giữa Cty CP Vạn Niên và Cty Ciri: Có hay không việc “chạy án”?. Bài báo phản ánh: Như Hà Nội Mới Điện tử đã đưa tin về vụ án tranh chấp kinh tế giữa Cty CP Vạn Niên và Cty Ciri, kếtcục đã dẫn tới sự vào cuộc “nhanh khó hiểu” của cơ quan thi hành án quận Đống Đa với một màn cưỡng chế được trù tính trước, nhưng lại bất thành. Sự việc đã được đẩy lên cấp cao hơn, và mới đây, ngày 29/12/2008 Tòa án Tối cao đã chính thức ra văn bản kháng nghị.
Tranh cãi về vụ tranh chấp này ngày càng trở nên phức tạp bắt đầu từ bản án số 03/2008/KDTM-ST của Tòa án nhân dân quận Đống Đa, tiếp theo đó là sự vào cuộc gấp gáp của lực lượng THA quận. Đơn kêu cứu được gửi đi các nơi và ngày 18/8/2008, Phó Thủ tướng Trương Vĩnh Trọng, Phó Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đã chính thức có ý kiến đề nghị xem xét lại bản án này.
Qua xem xét, phân tích, đánh giá về trình tự, nội dung việc tranh chấp kinh tế, cũng như quá trình xét xử, tổ chức thi hành án của quận Đống Đa, ngày 29/12/2008 TAND Tối cao đã ra quyết định:- Kháng nghị quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án kinh doanh, thương mại số 10/2008/QĐ-PT, ngày 19/5/2008 của TAND TP Hà Nội. Đề nghị Tòa Kinh tế Tòa án nhân dân Tối cao xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm theo hướng hủy quyết định đình chỉ xét xử phúc thẩm vụ án kinh doanh, thương mại số 10/2008/QĐ-PT, ngày 19/5/2008 của TAND TP Hà Nội; Giao hồ sơ vụ án cho TANDTP Hà Nội xét xử phúc thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.
- Tạm đình chỉ THA bản án kinh doanh, thương mại sơ thẩm số 03/2008/KDTM – ST, ngày 13 và 18/3/2008 của TAND quận Đống Đa, Tp. Hà Nội đến khi có quyết định giám đốc thẩm.
Như vậy, cuối cùng thì mọi cố gắng THA bằng được của một số người đã bị chặn lại kịp thời, khi nội dung vụ án kinh tế này còn khá nhiều vấn đề không bình thường (như HNMO đã nêu). Việc căn cứ vào các hình thức tố tụng để cố tình thực hiện THA có thể đã và đang che lấp một phần bản chất của vụ án, bởi ai cũng biết rằng, bản chất nằm ở nội dung vụ án, còn hình thức tố tụng chỉ là các thủ tục để giải quyết theo trình tự quy định của pháp luật. Từ việc giải quyết vụ án kinh tế, thương mại kéo dài gần 1 năm này một vấn đề được đặt ra là: Trong bối cảnh hành lang pháp lý còn thiếu đồng bộ như hiện nay rất cần những cán bộ pháp lý có trình độ và năng lực để “cầm cân nảy mực” , giải quyết vấn đề một cách công bằng và khách quan. Rõ ràng những cán bộ pháp lý có trình độ, năng lực chuyên môn cao trong nước (nhất lại là ở Thủ đô) không phải thiếu, nhưng tại sao lại để việc thực thi pháp luật phát sinh nhiều mâu thuẫn, bất cập như vậy? Nếu không phải do sự yếu kém về năng lực và trình độ của một số cán bộ pháp lý Hà Nội, thì phải chăng ở đây có điều gì đó chưa trong sáng đang “âm thầm” điều hành, vận dụng những kẽ hở của luật pháp để nắn chỉnh vấn đề theo “con đường riêng” của mình, phục vụ cho những toan tính tiêu cực của một nhóm người (!?). Dư luận có quyền đặt câu hỏi, có hay không việc “chạy án” trong vụ án kinh tế này?
3. Báo điện tử Vnexpress có bài Hà Nội nhận sai khi ra lệnh cấm xe máy chở gia súc. Bài báo phản ánh: Ba ngày sau khi Bộ Tư pháp có công văn phản bác, UBND Hà Nội đã họp bàn và quyết định tiếp tục cho phép người dân dùng xe máy để chở gia súc, gia cầm.
Trao đổi với VnExpress.net sáng nay, ông Lưu Tiến Long, Giám đốc Sở Công thương Hà Nội cho rằng, quyết định 51 về quản lý hoạt động giết mổ, vận chuyển, chế biến, buôn bán gia súc, gia cầm có những câu chữ "chưa chuẩn". Do đó, thành phố sẽ ban hành một quyết định mới thay thế theo hướng làm rõ và bổ sung một số điều khoản. Ông Long cũng thừa nhận, hiện chưa thể ngăn cấm người dân chở lợn, gà bằng xe máy bởi nhiều gia đình đang mưu sinh bằng việc giết mổ, sau đó tự vận chuyển gia súc gia cầm đi bán. Do vậy, trước mắt, thành phố tiếp tục cho phép người dân sử dụng xe máy để chở mặt hàng này.
Theo ông Long, việc cấm vận chuyển sẽ thực hiện theo lộ trình, khi thành phố có cơ chế hỗ trợ người dân chuyển đổi phương tiện và phương pháp giết mổ. Mục tiêu hiện nay là tập trung kiểm soát đầu vào, đầu ra tại các lò mổ tập trung, các điểm này sẽ sử dụng xe lớn để đưa gia súc, gia cầm ra vào thành phố.
4. Báo Tuổi trẻ có bài Soạn thảo Luật tiếp cận thông tin: Bảo đảm quyền được biết của người dân. Bài báo phản ánh: Ban soạn thảo Luật tiếp cận thông tin do Bộ Tư pháp chủ trì vừa có cuộc họp đầu tiên để khởi động các công việc liên quan đến đạo luật này. Trả lời phỏng vấn của Tuổi Trẻ, tổ trưởng tổ biên tập Luật tiếp cận thông tin Nguyễn Quốc Việt (vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính, Bộ Tư pháp) cho biết:
- Trong tháng hai này ban soạn thảo luật sẽ có cuộc họp thứ hai để lên đề cương chi tiết về những nội dung của luật. Tôi nghĩ rằng luật này phải giải quyết được ba vấn đề: loại thông tin nào công dân được tiếp cận, cơ chế tiếp cận và cách thức tiếp cận. Lâu nay rải rác trong các văn bản quy phạm pháp luật khác nhau cũng đã có những quy định về tiếp cận thông tin, luật này phải hệ thống lại, nhưng điều quan trọng hơn là khi có luật thì việc tiếp cận thông tin phải khác trước. Khác theo hướng tiếp cận thông tin dễ dàng hơn.
* Thưa ông, những loại thông tin nào thì người dân được tiếp cận?
- Việc tạo ra một môi trường thông tin mở nhằm đảm bảo tính hiệu quả cạnh tranh và phát triển là điều hết sức cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Đương nhiên nhiều ý kiến cho rằng sẽ có các trường hợp không được công khai thông tin, bao gồm: vì lý do an ninh quốc gia và ngoại giao, liên quan đến thông tin cá nhân và bí mật đời tư, thông tin thương mại và bí mật kinh doanh, quá trình điều tra hình sự, các thiết chế tài chính... Có thể thông tin thuộc loại mật thì công chúng không thể tiếp cận được, nhưng người chịu sự tác động của văn bản mật đó chắc chắn phải biết ở mức độ nhất định để còn giám sát xem người thực hiện văn bản đó có đúng không.
* Sau khi giám sát thi hành Luật báo chí, đại biểu Quốc hội Nguyễn Minh Thuyết cho biết một trong những khó khăn đối với các nhà báo khi tiếp cận thông tin là tình trạng đóng dấu “mật” tràn lan trên tài liệu của các cơ quan để tránh bị báo chí khai thác, khiến phóng viên tác nghiệp gặp rất nhiều khó khăn?
- Luật được xây dựng trên quan điểm bảo vệ và tạo điều kiện cho các cơ quan, cá nhân được quyền tiếp cận thông tin (trừ những thông tin thuộc bí mật nhà nước). Sẽ có những quy định cụ thể loại thông tin, tài liệu nào cần được công khai, loại thông tin, tài liệu nào là mật. Nghĩa là không phải bất cứ thông tin nào mà anh không muốn cho người khác biết thì anh cũng có thể đóng dấu “mật”. Báo chí là một kênh để người dân tiếp cận thông tin. Bảo vệ quyền tiếp cận thông tin của báo chí cũng là bảo vệ quyền tiếp cận thông tin của công chúng. Đó là mục đích của dự luật này.
* Khi bàn về dự thảo Luật quy hoạch đô thị, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng vừa qua nhiều thông tin về quy hoạch đất đai, dự án... thường không được công bố đầy đủ, kịp thời khiến người dân bất bình?
- Rõ ràng với những thông tin không mật, ví dụ một dự án quy hoạch nào đó, thì phải công bố sao cho người dân, nhất là những người có liên quan, được tiếp cận sớm, có thể là qua báo chí, ở trụ sở UBND, ở những nơi công cộng, trên Internet... Luật sẽ xây dựng cơ chế để người dân tiếp cận thông tin, điều chỉnh các quy định pháp luật và hệ thống thiết chế nhà nước cần thiết cho việc thực thi quyền tự do thông tin (ví dụ như: quy trình cung cấp thông tin, tiếp cận và khai thác thông tin, các quy định về thời hạn, quy định chi phí do việc khai thác thông tin, quy định trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc cung cấp thông tin...).
Thông tin không mật có hai loại. Thứ nhất là văn bản quy phạm pháp luật. Đối với loại này thì Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật mà Quốc hội mới ban hành đã quy định rõ việc công khai như thế nào. Thứ hai, với những thông tin khác, nếu người dân có yêu cầu chính đáng thì cơ quan quản lý thông tin đó phải cung cấp cho người dân. Luật sẽ được soạn thảo theo hướng là cơ quan, tổ chức quản lý thông tin không được từ chối cung cấp thông tin hoặc gây khó khăn trong quá trình cung cấp, và sẽ có chế tài cho vấn đề này. Vấn đề ở đây là bảo đảm quyền được biết của người dân.
* Nhiều nước trên thế giới từ lâu đã có Luật tiếp cận thông tin. Liệu việc soạn thảo một đạo luật về vấn đề này ở nước ta có đặc thù gì khác?
- Có thể góc nhìn của một số nước về vấn đề này khác ta, nhưng cũng không nên nói đặc thù vì đây là những giá trị chung của nhân loại, mình nên tiếp thu.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 11/02/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.