Trong buổi sáng ngày 24/3/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Ngày 23-3, Bộ VH-TT-DL cho biết bắt đầu từ năm 2009, nghi lễ tưởng niệm các vua Hùng trong ngày giỗ Tổ Hùng Vương 10-3 Âm lịch hàng năm sẽ được thống nhất trên toàn quốc.
Theo đó, lễ phẩm trong ngày giỗ Tổ Hùng Vương 10-3 Âm lịch sẽ gồm 18 chiếc bánh chưng bọc lá dong tươi, buộc lạt màu đỏ cùng 18 chiếc bánh dày có dán chữ phúc và hương hoa, trầu cau, rượu nước và ngũ quả. Bắt đầu từ năm 2009, 1.417 di tích thờ vua Hùng và các nhân vật thời đại Hùng Vương trong cả nước sẽ có chung nghi thức tưởng niệm. Trang phục và đĩa nhạc được sử dụng theo lễ phục và đĩa nhạc giỗ Tổ Hùng Vương của Bộ VH-TT nay là Bộ VH-TT-DL đã duyệt thống nhất sử dụng.
Phần hội được tiến hành tùy theo điều kiện của địa phương trên tinh thần văn minh, lịch sự, lành mạnh.
2. Báo Hà Nội mới phản ánh: Ngày 23-3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã cho ý kiến về dự án Luật Tần số vô tuyến điện.
Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp cho biết, hiện tại hệ thống thông tin vô tuyến điện đang phát triển hết sức nhanh chóng và được ứng dụng rộng rãi trong mọi mặt của đời sống xã hội. Chỉ lấy ví dụ ở lĩnh vực điện thoại di động, tính đến tháng 5-2008, số lượng thuê bao điện thoại di động của Việt Nam đã lên tới con số 40 triệu. Số lượng các tuyến vi ba truyền dẫn dùng cho các mạng viễn thông đã gấp 10 lần so với năm 2004. Đến quý I - 2008, số lượng các đài phát thanh - truyền hình được cấp phép sử dụng tần số là hơn 2.200 đài, gấp 3 lần so với năm 2000. Do đó, dự án Luật Tần số vô tuyến điện đặt vấn đề phải thu phí sử dụng tần số vô tuyến điện.
Hôm qua, Thường trực Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội tán đồng với quy định này của dự luật. Thế nhưng, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển thì cho rằng thu phí hay lệ phí đối với sử dụng tần số vô tuyến điện đều không đúng, tần số vô tuyến điện là một loại tài nguyên, vì thế phải thu thuế tài nguyên.
3. Báo Công an thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vừa ký Nghị định số 27/2009/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2004/NĐ-CP quy định số lượng phó chủ tịch và cơ cấu thành viên UBND các cấp.
Theo đó, UBND huyện nơi thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND có 7 thành viên gồm 1 chủ tịch, 3 phó chủ tịch và 3 ủy viên. Căn cứ vào năng lực cán bộ, địa bàn quản lý và điều kiện thực tế của địa phương, chủ tịch UBND huyện phân công nhiệm vụ đối với từng phó cChủ tịch và ủy viên UBND. Nghị định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-4-2009 đến khi kết thúc việc thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Sài Gòn giải phóng có bài "Bộ Tư pháp “thổi còi” công văn yêu cầu kiểm soát nguyên liệu thức ăn chăn nuôi nhiễm melamine". Bài báo phản ánh: Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) vừa có công văn gửi Bộ NN-PTNT đề nghị kiểm tra lại tính chính xác của công văn số 1492/CN-TACN ban hành ngày 31-12-2008 về việc kiểm tra melamine trong nguyên liệu thức ăn chăn nuôi cũng như thức ăn chăn nuôi nhập khẩu mà Bộ NN-PTNT đã gửi Tổng cục Hải quan.
Trước đó, do tình hình nhập khẩu nguyên liệu cũng như thức ăn chăn nuôi bị ách tắc ở cảng vì còn phải chờ để làm thủ tục kiểm tra melamine, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu cũng như thức ăn chăn nuôi, vào ngày 31-12-2008, Cục Chăn nuôi (Bộ NN-PTNT) đã có công văn gửi Tổng cục Hải quan và các phòng phân tích melamine trong nguyên liệu và thức ăn chăn nuôi trong cả nước, đề nghị lấy mẫu xác suất kiểm tra melamine của các loại nguyên liệu và thức ăn chăn nuôi nhập khẩu thuộc nhóm có nguy cơ nhiễm melamine như gluten các loại, bột cá, bột thịt, bột thịt xương, bột trứng, bột máu, sữa và các sản phẩm có chứa sữa từ 15% trở lên. Trong khi chờ kết quả phân tích, cho phép doanh nghiệp được làm thủ tục thông quan và niêm phong các lô hàng nhập khẩu.
Tuy nhiên sau đó, Tổng cục Hải quan lại cho rằng công văn 1492 của Bộ NN-PTNT “còn nhiều điểm trái với quy định của các văn bản hiện hành, do đó không thể thực hiện được”. Lý do là Luật Hải quan quy định công chức hải quan chỉ lấy mẫu để phục vụ quản lý hải quan chứ không có nhiệm vụ lấy mẫu để kiểm tra melamine của các loại nguyên liệu và thức ăn chăn nuôi nhập khẩu.
2. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Bộ Tư pháp vừa họp về việc hướng dẫn đăng ký thế chấp bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất. Theo dự thảo thông tư mới của Bộ Tư pháp, nếu có hợp đồng thuê đất được ban quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao xác nhận thì được đăng ký thế chấp tài sản của chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất thuê.
Được biết, theo quy định hiện hành, việc thế chấp tài sản gắn liền với đất thuê trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao chỉ thừa nhận hình thức công chứng, chứng thực mà không thừa nhận hình thức xác nhận của ban quản lý đối với hợp đồng thuê đất. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp đã bị từ chối đăng ký thế chấp tài sản gắn liền với đất, không được vay vốn ngân hàng.
Báo cũng có bài "Công nhận con nuôi thực tế, sao không". Bài báo phản ánh: Gần đây, các cơ quan công chứng tại TP.HCM rất “khó xử” khi tiếp nhận các yêu cầu công chứng văn bản khai nhận di sản thừa kế do cha mẹ nuôi chết để lại. Đó là những trường hợp đã được nhận làm con nuôi từ trước giải phóng nhưng không lập thủ tục nhận con nuôi.
Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Thanh Sang thuộc một trong số các trường hợp éo le trên. Trước đây, ông được bà X. nhận làm con nuôi. Năm 2002, bà X. mua một căn nhà tại khu Văn Thánh Bắc (phường 25, quận Bình Thạnh) và đến năm 2007 thì bà qua đời. Sinh thời, bà X. sống độc thân, không chồng con, không anh chị em và chỉ có nghệ sĩ Thanh Sang là người thân duy nhất. Khi nghệ sĩ nộp hồ sơ khai nhận di sản thừa kế, phòng công chứng nọ đã không biết giải quyết sao vì trước đây bà X. không làm thủ tục nhận ông làm con nuôi.
Nghệ sĩ Thanh Sang đã phải xuất trình các bản hộ khẩu có được từ năm 1989 đến thời điểm mẹ nuôi mất, trong đó ghi rõ hai bên là mẹ - con nuôi. Tháng 4-2008, nhiều nghệ sĩ cải lương tài danh (như NSND Thanh Tòng, các NSƯT Thanh Điền, Minh Vương, Lệ Thủy, Thanh Kim Huệ...) cùng ký giấy xác nhận bà X. là mẹ nuôi của nghệ sĩ Thanh Sang từ trước giải phóng. Tiếp đó, Sở Văn hóa và Thông tin TP.HCM, UBND phường 25 (quận Bình Thạnh) cũng đóng dấu xác nhận quan hệ mẹ - con nuôi giữa bà X. và nghệ sĩ Thanh Sang. Ấy vậy, hồ sơ khai nhận nêu trên cũng phải mất hơn một năm trời “loanh quanh” mới được công chứng. Cách đây chừng một tháng, nghệ sĩ Thanh Sang mới có thể thở phào nhẹ nhõm khi được UBND quận Bình Thạnh cấp “giấy hồng” cho căn nhà được thừa kế nêu trên.
Tương tự, ông Phan M. (phường 17, quận Phú Nhuận) cũng được mẹ nuôi để lại một căn nhà thừa kế. Người mẹ nuôi ấy đã nhận ông làm con nuôi từ năm 1962 nhưng không làm giấy tờ gì. Quan hệ mẹ nuôi - con nuôi của họ chỉ được thể hiện trong sổ hộ khẩu và được bà con chòm xóm ký xác nhận. Nếu việc thừa kế nhà của nghệ sĩ Thanh Sang gặp khó ở giai đoạn đầu (công chứng) thì ông M. lại bị “mắc kẹt” ở giai đoạn sau (cấp “giấy hồng”). Tháng 5-2008, căn cứ vào các giấy tờ nêu trên, Phòng Công chứng số 1 đã giải quyết cho ông M. được khai nhận di sản thừa kế. Chừng mang hồ sơ qua UBND quận Phú Nhuận thì ông liên tục nhận được những cái lắc đầu. Thì ra trước đây ông M. từng xin cấp giấy chứng nhận nhưng bị quận từ chối vì không có cơ sở chứng minh ông là con nuôi của người chủ sở hữu đã chết. Nay khi nhìn thấy văn bản khai nhận di sản của ông được Phòng Công chứng số 1 chứng nhận, Phòng Tài nguyên và Môi trường quận Phú Nhuận đã đề nghị Sở Tư pháp và Sở Xây dựng TP.HCM thẩm định xem việc công chứng như thế có đúng không...
Tháng 8-2008, nhắc lại quan điểm đã nêu từ đầu năm 2008, Sở Xây dựng cho rằng nếu ông M. không có giấy tờ hộ tịch chứng minh là con nuôi hợp pháp của người chết thì cơ quan thẩm quyền không thể cấp “giấy hồng” cho ông. Bấy giờ, do không có người thừa kế nên căn nhà sẽ thuộc về nhà nước. Tuy nhiên, ý kiến này đã không được Sở Tư pháp tán thành vì “Phòng Công chứng số 1 đã làm đúng quy định của Nghị quyết 01 năm 1988 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao”. Cụ thể, theo nghị quyết này, mặc dù việc nuôi con nuôi chưa ghi vào sổ hộ tịch nhưng đã được mọi người công nhận, cha mẹ nuôi đã thực hiện nghĩa vụ với con nuôi thì vẫn phát sinh hậu quả pháp lý. Sau cùng, UBND quận Phú Nhuận cũng đồng ý cấp “giấy hồng” cho ông M.
Luật Hôn nhân và gia đình trước nay đều quy định việc nhận nuôi con nuôi phải được cơ quan hành chính công nhận (hoặc đăng ký) và ghi vào sổ hộ tịch. Nhưng vì không hiểu biết pháp luật kèm theo suy nghĩ đơn giản “miễn thực sự thương yêu và có trách nhiệm với nhau là đủ rồi”, nhiều người cứ nhận nuôi con nuôi mà không thực hiện các thủ tục luật định. Trừ những trường hợp mới phát sinh sau này nên có thể dễ dàng hợp lý hóa thì đối với những quan hệ đã được thiết lập từ trước giải phóng phải xử lý sao để cả cha mẹ nuôi lẫn con nuôi đều không bị thiệt vì không được hưởng di sản của nhau theo luật định?
Đối với những trường hợp nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn trước ngày 1-1-1987, Nghị quyết 35 năm 2000 của Quốc hội cũng đã chính thức thừa nhận các bên là vợ chồng, nói cách khác là có quan hệ hôn nhân thực tế. Vậy tại sao pháp luật không chính thức thừa nhận quan hệ con nuôi thực tế?
Được biết, riêng đối với vấn đề nuôi con nuôi thực tế, tức là nuôi con nuôi chưa đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, Quốc hội sẽ ban hành nghị quyết riêng. Trên cơ sở đó, Chính phủ sẽ ban hành nghị định hướng dẫn thi hành.
Báo cũng có bài "Lĩnh vực hành nghề y, dược tư nhân: Quá nhiều văn bản pháp luật điều chỉnh". Bài báo phản ánh: Đó là một trong những tồn tại nổi bật trong công tác cải cách hành chính quý I-2009 mà Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Quốc Triệu vừa báo cáo Bộ Nội vụ.
Theo Bộ Y tế, trong cùng một vấn đề nhưng quá nhiều văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh lĩnh vực hành nghề y, dược tư nhân, dẫn đến việc triển khai gặp rất nhiều khó khăn. Ngoài Pháp lệnh Hành nghề y, dược tư nhân, người hành nghề còn phải thực hiện các luật, pháp lệnh khác như Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, Luật Khuyến khích đầu tư trong nước, Luật Thương mại, Luật Doanh nghiệp... Nhiều khi một vấn đề nhưng phải tra cứu nhiều văn bản pháp luật khác nhau để thực hiện. Ngoài ra, Bộ Y tế cũng cho rằng các văn bản quy phạm pháp luật về y tế được ban hành ngày càng nhiều nhưng hệ thống thông tin trong quản lý chưa được đầu tư thích đáng. Chưa có CD ROM, website riêng về pháp luật y tế nên dẫn đến các đối tượng thi hành pháp luật về y tế khó có điều kiện cập nhật và việc thực hiện trên thực tế kém hiệu quả.
3. Báo Tuổi trẻ có bài "13 năm đi kiện". Bài báo phản ánh: Một phụ nữ bị khởi tố, bắt giam, ngôi nhà bị cưỡng chế thi hành án. Khi được thả ra, bà đi kêu kiện 13 năm trời đến ngày có được một phần kết quả. Tuy vậy, vẫn chưa biết khi nào bà mới thật sự được giải oan. Người phụ nữ ấy là Lê Thị Thăng, 52 tuổi, ở khối 7, thị trấn Đô Lương, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
Năm 1994-1995 bà Thăng bị cuốn vào cơn lốc hụi. Bà đã vay tiền của 74 người với hơn 1,2 tỉ đồng, sau đó cho người khác vay lại để hưởng chênh lệch. Khi vỡ hụi, có 11 người cho vay dài hạn đã rút đơn kiện, đồng ý để bà vay lâu dài với số tiền 255 triệu đồng. Bà Thăng chỉ còn phải giải quyết số nợ trên 954 triệu đồng với 63 người. Ngày 29-10-1996 bà Thăng bị Công an huyện Đô Lương bắt tạm giam về tội “lạm dụng tín nhiệm, chiếm đoạt tài sản công dân”. Sau bảy tháng điều tra, ngày 29-5-1997 Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) huyện Đô Lương đã ra quyết định đình chỉ vụ án và quyết định hủy bỏ việc tạm giam đối với bà Thăng. Lý do: hành vi vay tiền của bà Lê Thị Thăng chỉ chịu trách nhiệm về dân sự, không cấu thành tội.
Oan ức, bà Thăng viết đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại cả về tinh thần, danh dự. Có ngày bà đi bộ hơn 100 cây số để tìm người tư vấn cho hai từ “tố tụng”. Về nhà, bà nhờ con đi tìm mua sách pháp luật để tìm hiểu thêm. Bà kể: “Tôi đi hàng ngàn chuyến. Có tuần đi ba lần từ Đô Lương ra Hà Nội, đi về một lần 600 cây số. Còn từ Đô Lương xuống TP Vinh (để đến VKSND tỉnh) chỉ 70 cây số nên sáng đi tối về. Sở dĩ phải liên tục đi về như thế vì phải về nắm những diễn biến mới để phản ảnh cho các cơ quan”. Đến thủ đô, nhiều người cùng cảnh bà Thăng đi xe buýt hoặc xe ôm, còn bà không tiền nên đi bộ, đi không kịp thì chạy. Có hôm bà đi, chạy 20 cây số. Tối đến ăn tạm miếng lương khô, ngồi ngủ bên gốc cây mới biết hai bàn chân sưng vù. Đó là những đêm “đầu óc tôi luôn bồn chồn vì lo lắng cho tương lai của con cái”.
Hai vợ chồng và năm đứa con nhưng chỉ có 20.000 đồng chi tiêu mỗi ngày nên bà tiết kiệm bằng cách dùng bút mực viết nháp đơn lên vỏ hộp thuốc lá, sau đó viết vào bản chính. Tài xế tuyến xe khách Đô Lương - Vinh, Đô Lương - Hà Nội thấy hoàn cảnh bà Thăng nên không thu tiền vé. Đây cũng là thời gian bà thuộc, hiểu những điều khoản luật, tự đánh vi tính, sử dụng thành thạo mạng Internet để tham khảo những thông tin liên quan. Kêu kiện tại VKSND tỉnh không thấu, bà Thăng gửi đơn ra VKSND tối cao. Ngày 4-4-2002 VKSND tối cao có văn bản trả lời bà Thăng: “VKSND tối cao đã hướng dẫn VKSND tỉnh Nghệ An và VKSND huyện Đô Lương đình chỉ vụ án và đình chỉ bị can đối với bà để giải quyết vụ án theo thủ tục tố tụng dân sự.
Việc áp dụng tố tụng hình sự sai của VKSND huyện Đô Lương và VKSND tỉnh Nghệ An sẽ được VKSND tối cao chỉ đạo kiểm điểm, rút kinh nghiệm”. Về việc bồi thường, công văn nói trên có đoạn: “Nghị định 47/CP của Chính phủ chưa được cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn cụ thể. Khi nào có hướng dẫn giải quyết, VKSND tối cao sẽ yêu cầu địa phương thực hiện”. Trong thời gian kêu kiện đầy thăng trầm, đây là lần đầu tiên bà Thăng thấy tín hiệu vui. Nhưng từ đó mọi việc vẫn im lìm.
Năm 2003 nghị quyết 388 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (khóa XI) ra đời, bà Thăng có thêm hi vọng. Bà đọc: “Người bị khởi tố bắt tạm giam nhưng có quyết định của cơ quan thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự hủy bỏ việc tạm giam và đình chỉ vụ án theo khoản 2, điều 89 Bộ luật tố tụng hình sự thì được bồi thường thiệt hại”. Thế nhưng, viện trưởng VKSND Nghệ An vẫn khẳng định bà Thăng không thuộc diện được bồi thường. Bà Thăng lại ra “gõ cửa” VKSND tối cao. Ngày 25-8-2008 VKSND tối cao có công văn gửi VKSND Nghệ An nêu rõ: “Có căn cứ để áp dụng nghị quyết 388 để giải quyết bồi thường cho bà Lê Thị Thăng”. Nhưng đến nay bà Thăng vẫn chưa được bồi thường.
Bà Thăng quả quyết: “Tôi hiểu cái giá của sự thăng trầm nên 13 năm rồi tôi vẫn tự tin đi kêu kiện đến nay”. Mỗi lần nói, bà Thăng đưa hai bàn tay lên vuốt khuôn mặt buồn rầu, bởi mỗi khi phải nhớ chính xác ngày tháng để kể lại sự tình câu chuyện 13 năm đằng đẵng này, bà thường cảm thấy đầu đau nhức, buốt lạnh nửa mặt, mắt như mờ đi.
Khi bà Thăng ra khỏi trại tạm giam 16 tháng, ngôi nhà của hai vợ chồng bà bị niêm phong. Bà ngậm ngùi: “Đội thi hành án (THA) huyện đột ngột đến niêm phong mà trước đó không có một thông báo gì về kê biên tài sản ngôi nhà. Sau khi đọc lệnh, họ đuổi toàn bộ gia đình tôi ra khỏi nhà trong cảnh trời mưa. Thương nhất là con gái Mai Anh đang làm hồ sơ thi lên THPT nhưng bằng tiểu học bị kê biên trong nhà. Vợ chồng tôi xin mãi họ cũng không giải quyết”. “Rồi ngôi nhà, lô đất cũng được bán thông qua bỏ phiếu kín chứ không công khai như pháp luật quy định, giá thấp hơn giá sàn của hội đồng, gây thiệt hại cho gia đình tôi. Biết sai nhưng họ vẫn làm. Thậm chí Cục Quản lý THA dân sự có công văn yêu cầu phòng THA tỉnh chỉ đạo đội THA huyện giải quyết hậu quả nhưng họ vẫn phớt lờ” - bà Thăng nói.
4. Báo An ninh thủ đô có bài Hủy bỏ văn bản hết hiệu lực trước 25-5-2009. Bài báo phản ánh: Đó là một trong những nội dung chính của Chỉ thị số 09/CT-UBND vừa được Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Thế Thảo ký ban hành. Chủ tịch UBND TP yêu cầu các sở, ban, ngành khẩn trương rà soát, gửi văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế chính sách của UBND TP đã hết hiệu lực, phải hủy bỏ về Sở Tư pháp trước 30-4-2009. Sở Tư pháp rà soát, tổng hợp dự thảo trình thành phố xem xét, ký ban hành quyết định hủy bỏ.
Theo UBND TP, sau khi Hà Nội mở rộng, thành phố đã chỉ đạo rà soát, xây dựng mới các văn bản chính sách pháp luật để áp dụng thống nhất trên toàn địa bàn. Tuy nhiên, đến nay, mới có 24 văn bản được ban hành. Có tới 49 văn bản khác rất cần hợp nhất để ban hành ngay nhưng các cơ quan liên quan lại chậm trễ, không trình thành phố phê duyệt. Chủ tịch UBND TP yêu cầu các cơ quan này rút kinh nghiệm về thái độ chưa nghiêm túc khi thực hiện chỉ đạo của thành phố.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 24/3/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.