Trao đổi với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) đánh giá cao những kết quả đạt được của công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) trong thời gian qua. Đồng thời cho rằng, cần thiết mở rộng đối tượng cũng như lĩnh vực TGPL theo hướng không hạn chế lĩnh vực “kinh doanh, thương mại”.
* Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của hoạt động TGPL đối với việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân, nhất là những nhóm đối tượng yếu thế như trẻ em, người cao tuổi, người sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi?
Đại biểu Phạm Văn Hòa: Chúng ta đều biết, TGPL là hoạt động do Nhà nước cung cấp cho người dân, như tư vấn pháp luật, giúp người dân hiểu pháp luật để không vi phạm; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL khi có việc phải tham gia ở Tòa án hoặc giúp đại diện trước các cơ quan có thẩm quyền để thực hiện những công việc nhất định.
Đặc biệt, người dân hoàn toàn không phải chi trả bất cứ một chi phí nào khi được TGPL. Chính vì vậy, đây là hoạt động có ý nghĩa nhân văn rất lớn, rất cao cả, đặc biệt là đối với những đối tượng yếu thế như người khuyết tật, người cao tuổi, trẻ em, các hộ nghèo, hộ cận nghèo, người sinh sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi…
Qua đó, góp phần bảo đảm quyền con người, quyền công dân, quyền tiếp cận công lý và hiện thực hóa chủ trương “không để ai bị bỏ lại phía sau”.
* Từ thực tiễn thi hành Luật TGPL, ông nhận thấy có những điểm bất cập, vướng mắc nào trong công tác này, thưa ông?
Đại biểu Phạm Văn Hòa: Sau khi Luật TGPL hiện hành có hiệu lực, Quốc hội đã thông qua Luật Phòng, chống mua bán người và Luật Tư pháp người chưa thành niên, trong đó có quy định một số đối tượng được TGPL nhưng chưa có trong Luật TGPL.
Bên cạnh đó, Luật TGPL hiện đang giới hạn chỉ một số nhóm người được làm cộng tác viên TGPL. Về địa bàn sử dụng cộng tác viên, Luật cũng giới hạn chỉ ký kết hợp đồng với cộng tác viên ở “vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn”.
Những quy định này chưa thu hút được người có trình độ cử nhân luật, có năng lực tham gia TGPL, không mở rộng được mạng lưới người thực hiện TGPL ở các địa bàn khác để chủ động tiếp cận và đáp ứng nhu cầu TGPL của người dân, đặc biệt trong bối cảnh nhiều địa phương đã sáp nhập, có quy mô địa bàn rộng, địa hình phức tạp, dân số đông.
Cũng liên quan đến yếu tố địa lý, có thể nói, rất nhiều người thuộc diện được TGPL sinh sống ở những địa bàn xa xôi, việc tiếp cận thông tin còn hạn chế nên đôi khi họ không biết được quyền lợi của mình, không yêu cầu TGPL khi có nhu cầu; hoặc cũng có biết và có nhu cầu nhưng khoảng cách lại quá xa nên cũng phần nào hạn chế việc thụ hưởng quyền lợi của họ.
Về lĩnh vực TGPL, Luật TGPL hiện hành quy định TGPL được thực hiện trong các lĩnh vực pháp luật, trừ lĩnh vực kinh doanh, thương mại nên những người thuộc diện TGPL mong muốn được tư vấn, TGPL để kinh doanh, làm kinh tế không được TGPL về lĩnh vực này.
Trong khi đó, Bộ Chính trị mới đây đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, trong đó có nhấn mạnh việc cung cấp miễn phí dịch vụ tư vấn pháp lý miễn phí cho doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh.
* Vậy, theo ông, có cần thiết phải mở rộng đối tượng cũng như lĩnh vực TGPL?
Đại biểu Phạm Văn Hòa: Từ những hạn chế, bất cập kể trên, tôi cho rằng khi sửa Luật TGPL hiện hành, cần thiết phải mở rộng diện được TGPL để phù hợp với Luật Phòng, chống mua bán người và Luật Tư pháp người chưa thành niên.
Đồng thời, cũng cần mở rộng sang các đối tượng như người khuyết tật, nhóm thân nhân của người có công với cách mạng gồm cha đẻ, mẹ đẻ, vợ, chồng, con của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng khi liệt sĩ còn nhỏ không cần có thêm yêu cầu “có khó khăn về tài chính” mới thuộc diện được TGPL.
Phạm vi lĩnh vực TGPL cũng cần được mở rộng theo hướng bao gồm cả lĩnh vực kinh doanh, thương mại để các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh thuộc diện TGPL, giúp họ có thêm điều kiện tốt hơn trong hoạt động kinh doanh, làm kinh tế, vươn lên thoát nghèo.
Các điều kiện và phạm vi hoạt động của cộng tác viên thực hiện TGPL cũng cần được mở rộng để tăng độ bao phủ, nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác này, đáp ứng yêu cầu tại Nghị quyết số 27-NQ/TW của Trung ương về việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.
* Ngoài ra, theo ông, cần làm gì để nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả của công tác TGPL trong thời gian tới?
Đại biểu Phạm Văn Hòa: Ngoài những yếu tố kể trên, thực tế cho thấy, các điều kiện hoạt động của Trung tâm TGPL cũng còn những khó khăn nhất định, nhất là về chế độ, chính sách. Do đó, tôi nghĩ rằng, muốn phát huy vai trò, trách nhiệm của Trung tâm TGPL của địa phương thì cần phải có chế độ, chính sách tốt hơn cho đội ngũ những người tham gia công tác này.
Cùng với đó, cần tăng cường công tác truyền thông để người dân nắm được thông tin, hiểu được đúng, đầy đủ về công tác này, qua đó có thể đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi có nhu cầu.
* Xin cảm ơn ông!
Minh Khôi