Giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn trong hoạt động giám định tư phápNhiều ý kiến tán thành sự cần thiết phải sửa đổi Luật Giám định tư pháp, bởi thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử vẫn còn nhiều vụ việc kéo dài do kết luận giám định chậm, thiếu thống nhất hoặc bị nghi ngờ về khách quan. Trong đó, cần xử lý 3 vấn đề, gồm tính độc lập, chuẩn năng lực và cơ chế tranh tụng, để giải quyết “điểm nghẽn” trong hoạt động giám định tư pháp.Hoàn thiện hơn nữa chuẩn năng lực của người làm công tác giám định
Dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) đã sửa đổi, bổ sung quy định về tiêu chuẩn giám định viên tư pháp theo hướng người đề nghị bổ nhiệm giám định viên tư pháp phải qua khóa bồi dưỡng kiến thức pháp luật và nghiệp vụ GĐTP; quy định rõ các trường hợp miễn nhiệm giám định viên tư pháp; thủ tục công nhận người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc, điều kiện công nhận tổ chức GĐTP theo vụ việc đảm bảo giám định viên tư pháp, người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc có năng lực, kinh nghiệm chuyên môn trong việc thực hiện GĐTP.
Tuy nhiên, theo Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng Nguyễn Thị Việt Nga, dự thảo Luật hiện mới quy định tiêu chuẩn bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên, nhưng chưa yêu cầu đào tạo lại định kỳ, chưa có cơ chế gia hạn thẻ hành nghề. Trong khi giám định y khoa, kỹ thuật số, tài chính, ngân hàng… thay đổi rất nhanh. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị bổ sung quy định giám định viên phải được đào tạo, cập nhật kiến thức định kỳ và gia hạn thẻ hành nghề sau mỗi 3 - 5 năm.
Đồng thời, để hoàn thiện hơn nữa chuẩn năng lực, đạo đức và trách nhiệm nghề nghiệp của giám định viên, tổ chức giám định, cần bổ sung yêu cầu tổ chức giám định phải đáp ứng chuẩn cơ sở vật chất, thiết bị, kiểm chuẩn phòng thí nghiệm cũng như bổ sung quy định về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bắt buộc và nghĩa vụ bồi hoàn để bảo vệ người dân khi xảy ra sai sót.
Bảo đảm tính độc lập trong hoạt động giám định
Cùng với chuẩn năng lực, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện dự thảo Luật về tính độc lập trong hoạt động giám định và cơ chế tranh tụng. Đại biểu quan niệm đây là 3 vấn đề cần quy định ngay trong Luật để tháo gỡ “điểm nghẽn” lớn nhất trong hoạt động giám định tư pháp.
Liên quan đến bảo đảm tính độc lập và tránh xung đột lợi ích trong hoạt động giám định, khoản 3 Điều 19 dự thảo Luật quy định Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND tỉnh chỉ thực hiện giám định khi “tổ chức giám định theo vụ việc từ chối hoặc không thực hiện được”. Quy định này nhằm thu hẹp phạm vi tự thực hiện giám định của các cơ quan quản lý nhà nước.
Tuy nhiên, dự thảo Luật chưa quy định cơ chế lựa chọn tổ chức, cá nhân giám định theo nguyên tắc ngẫu nhiên, khách quan, độc lập. Việc để cơ quan trưng cầu tự lựa chọn dễ dẫn tới “chọn đúng người thân hữu”, thậm chí tác động kết quả.
Vì vậy, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị bổ sung cơ chế lựa chọn giám định viên theo danh sách công khai, có thể bốc thăm điện tử, tránh việc “chọn gửi, chọn nhận”. Đồng thời, sửa Điều 31 và Điều 38 dự thảo Luật để quy định rõ giám định viên phải từ chối giám định nếu có xung đột lợi ích (là người thân thích, là người đang công tác tại cơ quan tố tụng, có lợi ích liên quan đến kết quả…). Ngoài ra, cần bổ sung điều cấm mọi hành vi tác động, gây áp lực lên giám định viên, kèm cơ chế bảo vệ người giám định khi bị can thiệp.
Về cơ chế tranh tụng, phản biện và quyền tiếp cận hồ sơ giám định, Điều 28 dự thảo Luật quy định về trưng cầu giám định; Điều 32 quy định giám định bổ sung, giám định lại; Điều 34 quy định kết luận giám định là căn cứ trong tố tụng. Tuy nhiên, các quy định trong dự thảo Luật hiện không nói rõ quyền của luật sư và đương sự được tiếp cận hồ sơ giám định, dữ liệu gốc, phương pháp chuyên môn; chưa có chế định “đối giám định” (peer review) - tức giám định song song độc lập, rất phổ biến trong tố tụng nhiều nước; không xác lập nghĩa vụ giám định viên phải tham gia tranh luận tại tòa.
Qua phân tích trên, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga kiến nghị bổ sung vào Điều 28 quyền của luật sư, người bị buộc tội được tiếp cận hồ sơ, trừ phần bí mật điều tra; sửa Điều 32 cho phép đối giám định độc lập khi có căn cứ nghi ngờ khách quan của kết luận. Cùng với đó, bổ sung vào Điều 34 trách nhiệm giám định viên phải tham gia phiên tòa để trả lời chất vấn, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng.
Giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn trong hoạt động giám định tư pháp
05/11/2025
Nhiều ý kiến tán thành sự cần thiết phải sửa đổi Luật Giám định tư pháp, bởi thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử vẫn còn nhiều vụ việc kéo dài do kết luận giám định chậm, thiếu thống nhất hoặc bị nghi ngờ về khách quan. Trong đó, cần xử lý 3 vấn đề, gồm tính độc lập, chuẩn năng lực và cơ chế tranh tụng, để giải quyết “điểm nghẽn” trong hoạt động giám định tư pháp.
Hoàn thiện hơn nữa chuẩn năng lực của người làm công tác giám định
Dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) đã sửa đổi, bổ sung quy định về tiêu chuẩn giám định viên tư pháp theo hướng người đề nghị bổ nhiệm giám định viên tư pháp phải qua khóa bồi dưỡng kiến thức pháp luật và nghiệp vụ GĐTP; quy định rõ các trường hợp miễn nhiệm giám định viên tư pháp; thủ tục công nhận người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc, điều kiện công nhận tổ chức GĐTP theo vụ việc đảm bảo giám định viên tư pháp, người GĐTP theo vụ việc, tổ chức GĐTP theo vụ việc có năng lực, kinh nghiệm chuyên môn trong việc thực hiện GĐTP.
Tuy nhiên, theo Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hải Phòng Nguyễn Thị Việt Nga, dự thảo Luật hiện mới quy định tiêu chuẩn bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên, nhưng chưa yêu cầu đào tạo lại định kỳ, chưa có cơ chế gia hạn thẻ hành nghề. Trong khi giám định y khoa, kỹ thuật số, tài chính, ngân hàng… thay đổi rất nhanh. Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị bổ sung quy định giám định viên phải được đào tạo, cập nhật kiến thức định kỳ và gia hạn thẻ hành nghề sau mỗi 3 - 5 năm.
Đồng thời, để hoàn thiện hơn nữa chuẩn năng lực, đạo đức và trách nhiệm nghề nghiệp của giám định viên, tổ chức giám định, cần bổ sung yêu cầu tổ chức giám định phải đáp ứng chuẩn cơ sở vật chất, thiết bị, kiểm chuẩn phòng thí nghiệm cũng như bổ sung quy định về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp bắt buộc và nghĩa vụ bồi hoàn để bảo vệ người dân khi xảy ra sai sót.
Bảo đảm tính độc lập trong hoạt động giám định
Cùng với chuẩn năng lực, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện dự thảo Luật về tính độc lập trong hoạt động giám định và cơ chế tranh tụng. Đại biểu quan niệm đây là 3 vấn đề cần quy định ngay trong Luật để tháo gỡ “điểm nghẽn” lớn nhất trong hoạt động giám định tư pháp.
Liên quan đến bảo đảm tính độc lập và tránh xung đột lợi ích trong hoạt động giám định, khoản 3 Điều 19 dự thảo Luật quy định Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND tỉnh chỉ thực hiện giám định khi “tổ chức giám định theo vụ việc từ chối hoặc không thực hiện được”. Quy định này nhằm thu hẹp phạm vi tự thực hiện giám định của các cơ quan quản lý nhà nước.
Tuy nhiên, dự thảo Luật chưa quy định cơ chế lựa chọn tổ chức, cá nhân giám định theo nguyên tắc ngẫu nhiên, khách quan, độc lập. Việc để cơ quan trưng cầu tự lựa chọn dễ dẫn tới “chọn đúng người thân hữu”, thậm chí tác động kết quả.
Vì vậy, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị bổ sung cơ chế lựa chọn giám định viên theo danh sách công khai, có thể bốc thăm điện tử, tránh việc “chọn gửi, chọn nhận”. Đồng thời, sửa Điều 31 và Điều 38 dự thảo Luật để quy định rõ giám định viên phải từ chối giám định nếu có xung đột lợi ích (là người thân thích, là người đang công tác tại cơ quan tố tụng, có lợi ích liên quan đến kết quả…). Ngoài ra, cần bổ sung điều cấm mọi hành vi tác động, gây áp lực lên giám định viên, kèm cơ chế bảo vệ người giám định khi bị can thiệp.
Về cơ chế tranh tụng, phản biện và quyền tiếp cận hồ sơ giám định, Điều 28 dự thảo Luật quy định về trưng cầu giám định; Điều 32 quy định giám định bổ sung, giám định lại; Điều 34 quy định kết luận giám định là căn cứ trong tố tụng. Tuy nhiên, các quy định trong dự thảo Luật hiện không nói rõ quyền của luật sư và đương sự được tiếp cận hồ sơ giám định, dữ liệu gốc, phương pháp chuyên môn; chưa có chế định “đối giám định” (peer review) - tức giám định song song độc lập, rất phổ biến trong tố tụng nhiều nước; không xác lập nghĩa vụ giám định viên phải tham gia tranh luận tại tòa.
Qua phân tích trên, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga kiến nghị bổ sung vào Điều 28 quyền của luật sư, người bị buộc tội được tiếp cận hồ sơ, trừ phần bí mật điều tra; sửa Điều 32 cho phép đối giám định độc lập khi có căn cứ nghi ngờ khách quan của kết luận. Cùng với đó, bổ sung vào Điều 34 trách nhiệm giám định viên phải tham gia phiên tòa để trả lời chất vấn, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng.