Những năm trở lại đây, hoạt động trợ giúp pháp lý (TGPL) miễn phí ở Ninh Bình đã từng bứơc khẳng định được vị trí, vai trò chức năng và ý nghĩa xã hội của mình trong đời sống pháp luật của cộng đồng dân cư. Sự chỉ đạo từ tỉnh đến các huyện thị, xã phường, sự phối hợp giữa các ban ngành đoàn thể đối với công tác trợ giúp pháp lý từng bước đã có những chuyển biến tích cực, niềm tin của người dân đối với cán bộ làm công tác trợ giúp pháp lý ngày càng được khẳng định. Cán bộ làm công tác trợ giúp pháp lý dường như đã trở thành địa chỉ tin cậy của người dân qua những đợt trợ giúp thực sự mang lại quyền lợi ích hợp pháp, chính đáng cho các đối tượng.
Năm 2006: Cùng với các tỉnh Điện Biên, Quảng Trị, Thừa thiên Huế, Bình Định, Bình Dương… Ninh Bình cũng được chọn là đơn vị thực hiện Dự án hỗ trợ hệ thống trợ giúp pháp lý giai đoan 2005- 2009 thêm một lần nữa khẳng định vai trò, sự cần thiết và tầm quan trọng của công tác trợ giúp pháp lý miễn phí tại Ninh Bình trong chương trình nâng cao nh ận thức, ý thức pháp luật trong cộng đồng dân cư, góp phần vào việc xây dựng nhà nước pháp quyền x ã hội chủ nghĩa.
Ngay sau khi tiếp nhận những nội dung, yêu cầu cầu của Dự án, Sở Tư pháp Ninh Bình đã chủ động mở hội nghị quán triệt nội dung Dự án trong cán bộ chủ chốt của ngành (từ trưởng phó các phòng nghiệp vụ đến trưởng phó phòng tư pháp các huyện thị), tiến hành việc thông báo nội dung Dự án và ký kết quy chế phối hợp với 4 cơ quan tiến hành tố tụng (Toà án, Viện Kiểm sát, Công an, Luật sư) trong việc “Bào chữa miễn phí” để bảo vệ quyền và lợi ích của người được trợ giúp pháp lý, Phối hợp với 5 đoàn thể trong tỉnh (Hội Nông dân, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Mặt trận tổ quốc, Đoàn thanh niên) về công tác trợ giúp pháp lý miễn phí đê thống nhất nội dung thực hiện Dự án. Bên cạnh đó Trung tâm TGPL đã ký kết hợp đồng thông tin tuyên truyền về công tác trợ giúp pháp lý miễn phí với các cơ quan chức năng ở địa phương, kết quả: Đài phát thanh và truyền hình tỉnh đã thực hiện 18 buổi phát tin về nội dung hoạt động trợ giúp pháp lý trong tỉnh, Báo Ninh Bình đã thực hiện được 04 trang chuyên mục “TGPL Ninh Bình” hàng tháng để phản về hoạt động phối hợp với các ngành các cấp trong công tác trợ giúp pháp lý và giải đáp pháp luật trên báo được, phối hợp với Phòng Tuyên truyền - Sở Tư pháp giới thiệu về nội dung Dự án và đưa tin về hoạt động TGPL trên 04 bản tin Tư pháp hàng quý của tỉnh; Trung tâm đã in ấn 102 Bảng hướng dẫn về đối tượng và phương thức TGPl để niêm yết ở phòng tiếp dân của 57 xã, thị trấn thuộc huyện vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn cụ thể là 2 huyện Nho Quan và Kim Sơn, tại trụ sở của 6 Đoàn thể cấp tỉnh và nơi làm việc tại 35 cơ quan của 4 ngành từ cấp huyện đến cấp tỉnh (Văn phòng Luật sư, Công an, Viên Kiểm sát, Toà án nhân dân) để tuyên truyền, hướng dẫn cán bộ và nhân dân trong tỉnh biết thêm về chức năng nhiệm vụ của tổ chức TGPL, quyền và nghĩa vụ của đối tượng được hưởng TGPL miễn phí của Nhà nước; Thực hiện Chỉ thị 35/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc triển khai Luật TGPL, Trung tâm đã phối hợp với Phòng tuyên truyền và Chi hội Luật gia Sở Tư pháp tổ chức tuyên truyền những nội dung cơ bản của Luật TGPL đến các đối tượng trong tỉnh.
Bên canh các hình thức tuyên truyền trên các loại hình thông tin đại chúng, Hoạt động TGPL miễn phí tại Ninh Bình thời gian qua đã mang lại hiệu quả thiết thực cho các đối tượng được hưởng sự trợ giúp thông qua hoạt động tư vấn, đại diện bào chữa tại Trung tâm TGPL, các Chi nhánh TGPL, Các Câu lạc bộ TGPL và tại các phiên toà. Tại Trung tâm TGPL tỉnh đã ký hợp đồng với 02 luật sư, giúp Trung tâm trong việc tiếp nhận, giải thích và hướng dẫn kịp thời các yêu cầu TGPL của công dân. Tại Chi nhánh các huyện, thị đã cử nhiều cộng tác viên có năng lực tiếp nhận các yêu cầu TGPL của công dân. Qua 1 năm thực hiện Dự án “Hỗ trợ hệ thống trợ giúp pháp lý”, toàn tỉnh đã thụ lý 505 trường hợp có yêu cầu về TGPL trong đó 162 trường hợp do Trung tâm tỉnh thực hiện, 343 trường hợp do 8 chi nhánh TGPl huyện, thị thực hiện, tất cả các yêu cầu đều được giẩi thích hướng dẫn thấu tình đạt lý, đúng quy định của pháp luật. Đặc biệt trong 162 trường hợp tư vấn tại Trung tâm TGPL tỉnh, có nhiều vụ việc phức tạp, Trung tâm đã cử cán bộ làm việc với 17 cơ quan để xác minh và thồng nhất hướng giải quyết những vướng mắc của công dân, đã lập 16 văn bản trả lời yêu cầu TGPL với từng người dân và 13 kiến nghị với cơ quan hữu quan để xem xét và giải quyết nội dung các vụ việc của người đuợc TGPL.
Tại các cơ quan tiến hành tố tụng đã trực tiếp thông tin và hướng dẫn cho 57/82 trường hợp thuộc diện TGPL miễn phí đến Trung tâm`làm thủ tục tiếp nhận yêu cầu TGPL. Trung tâm đã cùng Đoàn Luật sư tiến hành hợp đồng với các Văn phòng luật sư để chọn và cử Luật sư tham gia hoạt động tố tụng nhằm bảo vệ quyền và lợi ịch hợp pháp cho 82 trường hợp.Ngành Công an, Viện Kiểm sát nhân dân, Toà án nhân dân các cấp đã tạo điều kiện cho Luật sư hoàn thành việc bào chữa cho 64/82 trường hợp. Hầu hết những trường hợp Luật sư tham gia bào chữa đều đạt kết quả, không có trường hợp nào vướng mắc về thủ tục hoặc đối tượng phàn nàn về thái độ và kh ả năng b ào chữa của Luật sư.
Với phương châm TGPL đảm bảo “đúng địa bàn, đúng diện đối tượng, đúng nội dung sự việc và phục vụ yêu cầu nh ệm vụ chính trị của địa phương”.Trên cơ sở trách nhiệm được phân công Trung tâm TGPl tỉnh đã phối hợp với Chi nhánh TGPl tại các huyện, thị và các địa phương tiến hành khảo sát nhu cầu TGPl của công dân, tổ chức thành công việc thực hiện TGPL lưu động tại 36 xã, phường, thị trấn trong tỉnh Qua đó trực tiếp TGPL cho 522 người với các yêu cầu thuộc các lĩnh vực: đất đai, hộ tịch, thi hành án, hôn nhân gia đình, chế độ chính sách. Tại các điểm TGPL lưu động, Trung tâm TGPl tỉnh đã phối hợp với Phòng tuyên truyền thuộc Sở Tư pháp cùng phòng Tư pháp các huyện, thị tổ chức 9 buổi tuyên truyền giới thiệu nội dung các đạo luật cho 3256 công dân, cấp 7790 tờ gấp và sách tuyên truyền các loại cho những người tham dự buổi TGPL lưu động tại cơ sở. Nhiều đơn vị tham gia tích cực và chuẩn bị tốt các điều kiện phục vụ các cuộc TGPL lưu động ở cơ sở đạt kết quả cao như phòng Tư pháp huyện Yên Khánh, Phòng Tư pháp huyện Yên Mô, Phòng Tư pháp huyện Nho Quan, Phòng Tư pháp huyện Kim Sơn, Phòng Tư pháp huyện Gia Viễn.
Cùng với việc tổ chức các đợt TGPL lưu động tại cơ sở, Trung tâm TGPL tỉnh đã phối hợp với Phòng tư pháp các huyện thị tiến hành khảo sát và xúc tiến thành lập 10 các câu lạc bộ TGPL tại các đơn vị: xã Khánh Hải, Khánh Cường, Yên Nhân, Yên Mạc, Khánh Dương, Khánh Thượng, Yên lộc, thị trấn Phát Diệm, Phường Trung Sơn, xã Gia Hoà của các huyện, thị trong tỉnh. Định kỳ mỗi tháng một buổi các câu lạc bộ tổ chức sinh hoạt với nhiều loại hình phong phú. Nội dung các buổi sinh hoạt tập trung vào việc thông tin về hoạt động Tư pháp ở địa phương, giới thiệu về nội dung các đạo luật mới ban hành, trao đổi kinh nghiệm xử lý các vụ việc tại cơ sở.
Theo yêu cầu và kế hoạch của Dự án, thời gian qua Trung tâm TGPL tỉnh Ninh Bình đã phối hợp với các phòng nghiệp vụ của Sở và phòng Tư pháp các huyện, thị tổ chức 03 lớp tập huấn về kiến thức pháp luật và kỹ năng tuyên truyền pháp luật cho 178 cộng tác viên TGPL tại huyện Kim Sơn, các Chi nhánh TGPL, các đoàn thể … nội dung các đợt tập huấn đã bám sát với nhu cầu đòi hỏi cuả cán bộ cơ sở, nâng cao nhận thức, hướng dẫn kỹ năng thực hiện các hoạt động TGPL đối với đội ngũ cộng tác viên đặc biệt là hoạt động tư vấn, bào chữa, đại diện, hoà giải, kiến nghị.
Có thể nói qua 1 năm triển khai thực hiện Dự án, tỉnh Ninh Bình thực hiện và đạt kết quả cao, đặc biệt là cách thức tổ chức các buổi trợ giúp pháp lý lưu động được thực hiện nhanh và đáp ứng với yêu cầu tại cơ sở. Nội dung và phương pháp tập huấn được điều chỉnh phù hợp với điều kiện cụ thể của đội ngũ công tác viên, công tác thu thập xác minh, thẩm định và kiến nghị giải quyết vụ việc được coi trọng. Hoạt động TGPL ở Ninh Bình đã từng bước khẳng định được ý nghĩa xã hội và tính nhân văn của mình trong chương trình hành động quốc gia nâng cao nhận thức ý thức pháp luật nhân dân xã, phường thị trấn nói riêng và trong công cuộc xây dựng ý thức spống và làm việc theo pháp luật tại cộng đồng dân cư nói chung.
Năm 2007, để tổ chức tốt các nội dung cả Dự án “hỗ trợ hệ thống TGPL” tại Ninh Bình, trên cơ sở yêu cầu của Ban quản lý Dự án và chỉ đạo của Bộ Tư pháp, Hoạt động TGPL ở Ninh Bình tập trung thực hiện một số nhiệm vụ trong tâm sau: Tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền về hoạt động TGPl trên các phương tiện thông tin đại chúngở địa phương để mọi người hiểu hơn về công tác TGPl nói chung và nội dung Dự án nói riêng, đặc biệt là việc triển khai Luật TGPl và Nghị định 07/2007 NĐ_CP của Thủ tướng chính phủ quy định chi tiết thi hành và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật TGPL; Mở rộng và tăng cường phối hợp với các cơ quan Đoàn thể trong tỉnh, các cơ quan tớên hành tố tụng trong việc tổ chức các hoạt động TGPl ở từng cấp từng ngành theo Luật TGPl đã quy định, đảm bảo sự tham gia tích cực của các ngành các cấp trong tỉnh đối với các hoạt động TGPl được triển khai ở cơ sở; Củng cố và kiện toàn lại đội ngũ Cộng tác viên, đảm bảo đủ về số lượng và chất lượng, không sử dụng những cộng tác viên TGPL có hạn chế về năng lực cũng như thiếu nhiệt tình tham gia công tac TGPl. Chú trọng việc tập huấn về kỹ năng nghiệp vụ TGPl, nâng cao năng lực chuyên môn, bồi dưỡng chuyên sâu về từng lĩnh vực cho chuyên viên, cộng tác viên TGPL; Qúa trình triển khai các nội dung của Dự án cần coi trọng các đợt TGPL lưu động tại xã, phường, thị trấn, chất lượng tư ván pháp luật của Cộng tác viên ; phương thức hoạt động của Câu lạc bộ TGPL…để tạo sự đồng bộ và có hiệu quả trong việc thực hiện Dự án..
Thiều Thị Tú
(Sở Tư pháp Ninh Bình)