Ngày 26/12 tại TP Hồ Chí Minh, Bộ Tư pháp tổ chức Tọa đàm “Góp ý dự thảo các chính sách trong phổ biến, giáo dục pháp luật (sửa đổi)”. Tới dự và chỉ đạo có đồng chí Nguyễn Thanh Ngọc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp.
Buổi Tọa đàm tập trung làm rõ bối cảnh, sự cần thiết sửa đổi luật, nhận diện các vướng mắc trong thực tiễn và đề xuất các nhóm chính sách trọng tâm, hướng tới hoàn thiện thể chế, nâng cao hiệu quả phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) trong giai đoạn chuyển đổi số và tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.
Cần phân định rõ trách nhiệm và đổi mới phương thức tuyên truyền
Một trong những nội dung then chốt của dự thảo Luật PBGDPL (sửa đổi) là phân định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quản lý và thực hiện PBGDPL. Thực tiễn cho thấy, khi trách nhiệm chưa rõ ràng, công tác PBGDPL dễ rơi vào tình trạng chồng chéo, đùn đẩy, thiếu đầu mối chịu trách nhiệm cuối cùng.
Việc xác lập nguyên tắc “cơ quan nào xây dựng, ban hành hoặc tham mưu ban hành văn bản thì phải có trách nhiệm PBGDPL về văn bản đó” không chỉ góp phần nâng cao chất lượng truyền thông pháp luật, mà còn gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Đây là bước chuyển quan trọng từ tư duy “quản lý” sang “kiến tạo”, từ phổ biến mang tính hành chính sang phục vụ nhu cầu thực tiễn của người dân, doanh nghiệp.
Điểm nhấn nổi bật của dự thảo Luật sửa đổi là việc đổi mới mạnh mẽ phương thức PBGDPL thông qua ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Trong thời đại số, mạng xã hội, nền tảng trực tuyến, trợ lý ảo, học tập trực tuyến đã trở thành kênh tiếp cận thông tin chủ yếu của người dân. Nếu PBGDPL không hiện diện mạnh mẽ trên các không gian này, pháp luật sẽ khó “chạm” tới cuộc sống.
Buổi Tọa đàm thu hút đông đảo đại biểu tham gia.
Việc luật hóa các hình thức PBGDPL trên nền tảng số như Cổng Pháp luật quốc gia, cơ sở dữ liệu pháp luật điện tử, nền tảng học pháp luật trực tuyến, truyền thông pháp luật qua mạng xã hội (Zalo, Facebook, TikTok…) không chỉ giúp mở rộng phạm vi tiếp cận, mà còn tạo điều kiện để cá nhân hóa nội dung pháp luật theo từng nhóm đối tượng. Đây là hướng đi tất yếu để nâng cao hiệu quả, tính kịp thời và tính tương tác của công tác PBGDPL.
Đặc biệt, gắn kết truyền thông chính sách với PBGDPL ngay từ giai đoạn xây dựng pháp luật là một bước tiến quan trọng. Khi người dân được tiếp cận sớm với dự thảo chính sách, được giải thích, phản hồi và tham gia góp ý, pháp luật sẽ nhận được sự đồng thuận cao hơn, hạn chế “độ trễ” trong tổ chức thi hành.
Đại diện Sở Tư pháp TP Hồ Chí Minh phát biểu ý kiến tại buổi Tọa đàm.
Huy động nguồn lực sẵn có để "không ai bị bỏ lại phía sau"
Tại buổi Tọa đàm, nhiều đại biểu đã hiến kế về cách tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật hiệu quả sao cho phù hợp với từng đối tượng, từng địa phương, trong đó nhiều đại biểu nhấn mạnh, phải huy động được sâu rộng đội ngũ luật sư, luật gia, tư vấn viên pháp luật, trợ giúp viên pháp lý tham gia công tác PBGDPL. Đây là lực lượng có kiến thức chuyên sâu, kỹ năng thực tiễn và khả năng truyền đạt pháp luật sinh động, dễ hiểu.
Thay vì duy trì các mô hình tuyên truyền viên mang tính hình thức, dự thảo Luật hướng tới phát huy trách nhiệm xã hội của giới luật gia, đồng thời thiết kế các cơ chế khuyến khích phù hợp như thù lao theo cơ chế chuyên gia, tôn vinh, khen thưởng, miễn giảm thuế đối với hoạt động PBGDPL. Cách tiếp cận này không chỉ nâng cao chất lượng PBGDPL, mà còn góp phần xã hội hóa nguồn lực, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước.
Các đại biểu tham gia Tọa đàm chụp ảnh lưu niệm.
Đặc biệt, việc huy động luật sư tham gia PBGDPL cho các nhóm đối tượng yếu thế, vùng sâu, vùng xa, đối tượng vi phạm pháp luật tái phạm sẽ góp phần bảo đảm công bằng trong tiếp cận pháp luật, đúng với tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau”.
Bên cạnh đó, nhiều đại biểu cũng nhấn mạnh tới vấn đề kinh phí để phục vụ cho công tác tuyên truyền, PBGDPL vì thực tế hiện nay có nơi đầu tư, có nơi không quan tâm nên hiệu quả không cao, mang tính hình thức, nhiều cuộc họp tham dự không đúng thành phần... Chính vì vậy, cần phải đầu tư ngân sách đúng mức để công tác PBGDPL đi vào hoạt động thực chất hiệu quả.
Phát biểu chỉ đạo tại buổi Tọa đàm, đồng chí Nguyễn Thanh Ngọc, Thứ trưởng Bộ Tư pháp đã đánh giá cao những ý kiến đóng góp rất thiết thực của các đại biểu. Đồng chí Thứ trưởng nhấn mạnh, trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, công tác PBGDPL giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là “cầu nối” đưa pháp luật vào đời sống xã hội, mà còn là nền tảng để hình thành văn hóa thượng tôn pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, công chức, người dân và doanh nghiệp.
Tuy nhiên, trước những biến đổi nhanh chóng của đời sống kinh tế - xã hội, đặc biệt là yêu cầu chuyển đổi số quốc gia, Luật PBGDPL năm 2012 đã bộc lộ những hạn chế. Thực tiễn cho thấy không ít hoạt động PBGDPL còn mang tính hình thức, nặng về truyền đạt một chiều, chưa thực sự lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm. Phương thức tuyên truyền chậm đổi mới. Việc ứng dụng công nghệ thông tin còn phân tán, thiếu đồng bộ. Nguồn lực xã hội, nhất là đội ngũ luật sư, luật gia, chưa được huy động hiệu quả…
Chính vì vậy, việc sửa đổi Luật PBGDPL là hết sức cần thiết, nhất là trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền, chuyển đổi số toàn diện, yêu cầu “đưa pháp luật đến gần hơn với người dân” không thể tiếp tục được thực hiện bằng những cách làm cũ. Pháp luật không chỉ cần đúng, đủ mà còn phải dễ hiểu, dễ tiếp cận, dễ áp dụng. Do vậy, việc sửa đổi Luật PBGDPL không đơn thuần là điều chỉnh kỹ thuật pháp lý, mà là đổi mới tư duy, cách tiếp cận và phương thức tổ chức thực hiện công tác PBGDPL một cách thiết thực, hiệu quả nhất đến từng đối tượng cụ thể.
Hoàng Quý