Ngày 25/12, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đã chủ trì cuộc họp Tổ soạn thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế phối hợp, chính sách đặc thù nâng cao hiệu quả phòng ngừa và giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế.
Phát biểu gợi mở cuộc họp, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nhấn mạnh, việc xây dựng chính sách đặc thù nâng cao hiệu quả phòng ngừa và giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế phải gắn với mô hình triển khai cụ thể, có tham chiếu các chính sách đặc thù đã được áp dụng thời gian qua trong các lĩnh vực như công nghệ, đầu tư công hay thu hút doanh nghiệp đầu tư nước ngoài.
Theo Thứ trưởng, các chính sách đặc thù cần xuất phát từ mô hình quản lý phù hợp như hiện nay, qua đó làm rõ hiện trạng, đối tượng tác động và các “điểm nghẽn” phát sinh trong thực tiễn. Trên cơ sở đó, các chính sách phải được xây dựng đúng, trúng các vướng mắc cốt lõi cần tháo gỡ.
Theo báo cáo của Vụ Pháp luật quốc tế, việc triển khai Quyết định số 14/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về ban hành Quy chế phối hợp giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế thời gian qua đã đạt được một số kết quả tích cực như: nhận thức của các Bộ, ngành, địa phương về công tác phòng ngừa và giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế từng bước được nâng lên; nhiều cơ quan chủ động hơn trong phối hợp xử lý vướng mắc của nhà đầu tư nước ngoài. Một số Bộ, ngành đã ban hành quy chế riêng về phối hợp giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế; công tác phòng ngừa tranh chấp cũng được chú trọng hơn…
Tuy nhiên, quá trình thực hiện Quyết định 14 vẫn bộc lộ nhiều khó khăn, vướng mắc. Trước hết là khó khăn trong xác định phạm vi và đối tượng điều chỉnh. Không ít cơ quan, đặc biệt ở địa phương, lúng túng trong việc xác định một tranh chấp cụ thể có thuộc phạm vi áp dụng của Quyết định 14 hay không. Bên cạnh đó, nguyên tắc xác định cơ quan chủ trì và cơ quan đại diện pháp lý còn chưa thực sự rõ nét; cơ chế phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức có liên quan chưa thực sự hiệu quả; chưa có nhiều quy định cụ thể về đảm bảo tài chính và nhân lực cho công tác giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế…
Toàn cảnh cuộc họp.
Trên cơ sở đánh giá thực tiễn, dự thảo Nghị quyết tập trung vào 04 nhóm nội dung lớn, gồm: các quy định chung; cơ chế phối hợp trong phòng ngừa tranh chấp; cơ chế phối hợp trong giải quyết tranh chấp; và các quy định về cơ chế đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả thực thi.
Theo đó, dự thảo dự kiến bổ sung quy định chung các nguyên tắc trong phòng ngừa và giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế, trách nhiệm của người đứng đầu trong trường hợp quyết định gây phát sinh tranh chấp được xác định rõ, đi kèm cơ chế miễn, giảm trách nhiệm và khen thưởng đối với cán bộ hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Đối với cơ chế phòng ngừa tranh chấp, dự thảo đề xuất giao Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp xây dựng cơ chế cảnh báo sớm và giải quyết sớm khiếu nại của nhà đầu tư, tham khảo mô hình cơ chế ứng phó tranh chấp đầu tư của một số quốc gia. Đồng thời, tăng cường sàng lọc nhà đầu tư ngay từ giai đoạn thực hiện thủ tục đầu tư ban đầu; định kỳ rà soát các cam kết quốc tế để kịp thời có giải pháp phù hợp; quy định rõ việc thương lượng, hòa giải ngay từ giai đoạn tham vấn.
Về giải quyết tranh chấp, dự thảo xác định nguyên tắc cơ quan chủ trì là cơ quan có biện pháp bị đe dọa khởi kiện hoặc bị khởi kiện. Trường hợp có nhiều cơ quan liên quan, việc thống nhất cơ quan chủ trì phải được thực hiện trong thời hạn 5 ngày. Cơ quan chủ trì có trách nhiệm chủ động cập nhật thông tin, triển khai phương án hòa giải, lựa chọn và quản lý hợp đồng luật sư, đồng thời bảo đảm nhân sự, trang thiết bị phục vụ quá trình giải quyết tranh chấp.
Đáng chú ý, dự thảo Nghị quyết đề xuất một số cơ chế đặc thù cho Trung tâm phòng ngừa và giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế. Theo đó, ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên cho Trung tâm, đồng thời cho phép thu phí từ hoạt động tư vấn pháp lý cho doanh nghiệp. Trung tâm được áp dụng cơ chế mua sắm trực tiếp cơ sở dữ liệu và thiết bị công nghệ phục vụ tố tụng; người lao động được hưởng phụ cấp tăng thêm, ưu tiên đào tạo chuyên sâu trong và ngoài nước.
Kết luận tại cuộc họp Tổ soạn thảo, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh chỉ đạo đơn vị chủ trì cần đánh giá thêm cơ sở thực tiễn, báo cáo các vấn đề một cách tổng quan để đưa ra các giải pháp hiệu quả, bảo vệ cho lợi ích quốc gia và dân tộc. Đồng thời, lưu ý xây dựng cơ chế đánh giá dựa trên rủi ro trong phòng ngừa tranh chấp đầu tư quốc tế, xây dựng cơ chế liên ngành trong giải quyết tranh chấp theo hướng đột phá, đổi mới tư duy, đảm bảo nguyên tắc phân cấp phân quyền và xây dựng cơ chế đặc thù phù hợp với từng đối tượng liên quan.
Châu Dương