Sáng 30/7, Bộ Tư pháp tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc với 63 điểm cầu tại các tỉnh, thành phố trên cả nước sơ kết thi hành Luật Hôn nhân và gia đình (HNGĐ) năm 2014.
Hoàn thiện chuẩn mực pháp lý theo hướng nhân văn hơn
Khai mạc Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu nêu rõ: Luật HNGĐ được Quốc hội thông qua năm 2014, có hiệu lực từ ngày 1/1/2015. Đạo luật quan trọng này được ban hành và tổ chức thực hiện trong bối cảnh triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013, trong đó nhấn mạnh việc công nhận, tôn trọng, bảo đảm quyền con người, quyền, nghĩa vụ của công dân.
.jpg)
Theo Thứ trưởng Phan Chí Hiếu, Luật ra đời đã góp phần hoàn thiện chế độ HNGĐ Việt Nam, tiếp tục hoàn thiện chuẩn mực pháp lý theo hướng nhân văn hơn, cải cách ứng xử giữa các thành viên trong quan hệ HNGĐ, nâng cao nhận thức, cách tiếp cận mới về tôn trọng, thực hiện, bảo vệ quyền con người, quyền công dân… Nhận thức được ý nghĩa quan trọng này, ngay sau khi Luật được ban hành, Bộ Tư pháp, các bộ, cơ quan ngang bộ, các ban, ngành, địa phương đã tích cực, triển khai đồng bộ, toàn diện các hoạt động thi hành Luật cả về thể chế, thực hiện quản lý nhà nước… Hội nghị là dịp để các đại biểu đánh giá toàn diện, cụ thể về những kết quả đã đạt được sau hơn 3 năm thi hành Luật, nêu lên khó khăn trong quá trình thực thi, trao đổi làm rõ nguyên nhân từ đó đưa ra giải pháp để tháo gỡ kịp thời vướng mắc, đảm bảo quy định của Luật đi vào cuộc sống.
Báo cáo sơ kết 3 năm thi hành Luật, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp) Nguyễn Hồng Hải cho biết, về cơ bản, những chính sách lớn của Luật về các quyền nhân thân, tài sản trong quan hệ HNGĐ đã được thể chế hóa tương đối đầy đủ. Việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền trong công nhận, bảo vệ quyền về HNGĐ của người dân đã hiệu quả hơn, đồng bộ, thống nhất với pháp luật về hộ tịch, tố tụng và pháp luật khác có liên quan.
.jpg) |
.jpg) |
Tuy nhiên, theo ông Hải, một số nội dung của Luật vẫn còn thiếu tính khả thi như trong áp dụng tập quán, trong hoàn thiện cơ chế đồng bộ, thống nhất, minh bạch trong đăng ký tài sản chung, tài sản riêng của vợ chồng và giao dịch liên quan… Một số quy định có tính tiến bộ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội nhưng do còn chịu ảnh hưởng bởi yếu tố tập quán, văn hóa truyền thống nên còn có nhận thức khác nhau trong triển khai thi hành như mang thai hộ vì mục đích nhân đạo, chế độ tài sản theo thỏa thuận, thanh toán tài sản dựa trên cơ sở lỗi khi ly hôn...
Bảo đảm khả năng thích nghi với sự phát triển của kinh tế - xã hội
Thảo luận tại Hội nghị, bên cạnh những kết quả đạt được, nhiều đại biểu đã chỉ rõ các tồn tại, hạn chế trong quá trình thực thi Luật. Các đại biểu cho rằng, hệ thống pháp luật liên quan đến HNGĐ rất đa dạng, phức tạp, sửa đổi, bổ sung thường xuyên. Ngoài ra, một số vấn đề phát sinh trong thực tiễn chưa được đưa vào Luật dẫn tới có những khoảng trống pháp lý nhất định.
Qua thực tiễn giải quyết các vụ việc về HNGĐ, đại diện TANDTC – ông Nguyễn Văn Vụ cho biết, các vụ việc về HNGĐ ngày càng tăng về số lượng cũng như mức độ phức tạp, gay gắt. Các vụ việc ly hôn có xu hướng diễn ra ở các cặp vợ chồng trẻ (độ tuổi từ 28-35), thời gian kết hôn ngắn. Tính chất gay gắt, phức tạp chủ yếu liên quan đến các tranh chấp về tài sản chung – riêng như bất động sản, cổ phần, cổ phiếu trong các công ty… hoặc về con chung, mức độ cấp dưỡng. Các tranh chấp về HNGĐ có nguyên nhân chủ yếu do bất đồng về quan điểm, lối sống, khó khăn về kinh tế hoặc vì lý do một bên ngoại tình, không quan tâm chăm sóc bên còn lại hoặc con cái…
.jpg) |
.jpg) |
Dẫn chứng về nguyên tắc giải quyết tài sản của vợ chồng khi ly hôn (Điều 59 Luật HNGĐ), ông Vụ nhận xét, Luật chưa có quy định cụ thể về hoàn cảnh của mỗi bên, tỷ lệ chia tài sản theo công sức đóng góp dẫn đến việc giải quyết vụ án gặp khó khăn. Theo đó, Luật quy định tài sản của vợ chồng được chia đôi nhưng có tính đến các yếu tố như “lỗi của mỗi bên trong phạm vi quyền, nghĩa vụ của vợ chồng”. Điều luật này được hiểu nếu bên nào “có lỗi” thì khi ly hôn tài sản được chia sẽ ít hơn nhưng thực tế, quy định này khó áp dụng.
Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam Bùi Thị Hòa chỉ rõ, phụ nữ gặp nhiều khó khăn trong quá trình ly hôn, đặc biệt những vụ việc mà phụ nữ là nạn nhân của bạo lực gia đình. Cụ thể, Luật quy định “bạo lực gia đình” hoặc "vi phạm nghiêm trọng quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng" là căn cứ để giải quyết cho ly hôn nếu nó làm cho hôn nhân lâm vào “tình trạng trầm trọng, đời sống chung không thể kéo dài, mục đích của hôn nhân không đạt được”. Đây đều là các quy định mang tính khái quát cao, nếu không có hướng dẫn sẽ rất khó áp dụng đúng, chính xác và thống nhất khi giải quyết ly hôn...
.jpg) |
.jpg) |
Từ thực tế này, bà Hòa đề nghị, Hội đồng Thẩm phán TANDTC ban hành Nghị quyết hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật Hôn nhân và gia đình 2014. Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC, Bộ Tư pháp cần ban hành Thông tư liên tich hướng dẫn thi hành một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, trong đó quy định một quy trình đặc biệt để giải quyết các vụ ly hôn do bạo lực gia đình nghiêm trọng, với thời hạn rút ngắn, có sự tham gia của cơ quan quản lý nhà nước về gia đình, cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam.
Kết luận Hội nghị, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu đánh giá, công tác tổ chức sơ kết 3 năm thi hành Luật HNGĐ được các bộ, ban, ngành Trung ương, địa phương thực hiện nghiêm túc. Qua theo dõi cho thấy nhiều địa phương xây dựng, ban hành kế hoạch tổ chức các hoạt động sơ kết, Bộ Tư pháp đã nhận được 8/10 báo cáo của các bộ, ngành Trung ương, 61/63 báo cáo của các địa phương, thành phần tham dự Hội nghị tại các điểm cầu rất đông, các tham luận, phát biểu hết sức trách nhiệm, sâu sắc, chỉ rõ những kết quả đạt được, những khó khăn, vướng mắc bất cập trong quá trình triển khai thực hiện Luật, đồng thời đề xuất nhiều kiến nghị nhằm tiếp tục thực thi hiệu quả đạo luật quan trọng này cũng như tiếp tục hoàn thiện một số quy định pháp luật về HNGĐ trong thời gian tới.
Đánh giá kết quả hơn 3 năm triển khai thi hành Luật, Thứ trưởng khẳng định đã đạt được nhiều kết quả. Nổi bật là công tác triển khai thi hành Luật được các bộ, ngành Trung ương, chính quyền địa phương quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, hiệu quả, rất nhiều địa phương ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Luật, công tác kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn được chú trọng; các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật được ban hành cơ bản đầy đủ, kịp thời, tiếp tục cụ thể hoá một số quy định quan trọng và mới của Luật HNGĐ về quyền nhân thân, quyền tài sản trong quan hệ HNGĐ; công tác quán triệt, phổ biến Luật HNGĐ được thực hiện nghiêm túc với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, thiết thực, sát với đối tượng; công tác phối hợp thi hành Luật của các cơ quan Trung ương, địa phương khá chặt chẽ, hiệu quả.
Qua báo cáo, tham luận của các bộ, ngành, địa phương, Thứ trưởng nhận thấy còn một số hạn chế, khó khăn, vướng mắc, bất cập trong thi hành Luật, xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau và trân trọng ghi nhận nhiều đề xuất giải pháp có giá trị của các đại biểu.
.jpg) |
.jpg) |
Đối với công việc cần tiến hành trong thời gian tới, Thứ trưởng đề nghị các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức tín dụng tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ. Theo đó, tiếp tục quán triệt, phổ biến, nâng cao nhận thức về Luật HNGĐ, đảm bảo các cơ quan từ Trung ương đến địa phương thống nhất cách hiểu, từ đó áp dụng thống nhất trong thực hiện; cần tiếp tục xem xét nội dung các chính sách, quy định đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất giữa Luật HNGĐ với các văn bản pháp luật điều chỉnh các lĩnh vực kinh tế - xã hội cụ thể, góp phần đảm bảo tính khả thi của các quy định trong đời sống kinh tế - xã hội; tiếp tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật liên quan điều chỉnh các quan hệ HNGĐ trong từng lĩnh vực cụ thể, không chỉ góp phần khắc phục những khiếm khuyết của Luật HNGĐ mà còn bảo đảm sự phù hợp với các đặc thù của từng quan hệ pháp luật chuyên ngành, tính linh hoạt, khả năng thích nghi với sự thay đổi, phát triển của kinh tế - xã hội, đặc biệt là những phong tục tập quán tốt đẹp của các địa phương..
Thứ trưởng cũng đề nghị TANDTC nghiên cứu kịp thời ban hành những văn bản hướng dẫn áp dụng hoặc công bố án lệ đã được thống nhất xem xét áp dụng trong ngành Toà án; các ban, bộ, ngành, địa phương cần tăng cường phối hợp hơn nữa nhằm kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong thực thi các quy định của Luật, để giúp những quy định của Luật phát huy hiệu quả trong thực tế.
Hoàng Thư - An Như