Sáng nay 24/6, tại Hà Nội diễn ra phiên khai mạc và các phiên thảo luận của Hội thảo khoa học cấp quốc gia “Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và những vấn đề pháp lý đặt ra cho việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam” do Bộ Tư pháp chủ trì tổ chức, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu dự và phát biểu khai mạc Hội thảo.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu cho biết, CMCN 4.0 đã ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội của các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Nhà nước ta đã có nhiều chính sách quan trọng, đồng thời dành nhiều ưu tiên, nguồn lực cho phát triển khoa học – công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tập trung thúc đẩy phát triển khoa học – công nghệ, tạo bứt phá về cơ sở hạ tầng ứng dụng và nhân lực công nghệ thông tin, truyền thông, phát triển hạ tầng kỹ thuật số, bảo đảm an toàn, an ninh mạng, tạo lập môi trường kinh doanh, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhanh chóng hấp thu các công nghệ sản xuất mới, khẩn trương xây dựng Chính phủ điện tử, xây dựng chiến lược chuyển đổi số, xây dựng nền quản trị thông minh, thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia.
Để khai thác những thành tựu của CMCN 4.0 mang lại, Thứ trưởng cho rằng, chúng ta đang đứng trước nhiều thách thức và một trong số đó là hệ thống pháp luật hiện hành đã bộc lộ nhiều bất cập, nhất là trong những lĩnh vực liên quan đến quyền tài sản, quyền sở hữu trí tuệ, đầu tư mạo hiểm, Fintech, tài sản mã hóa, quản lý thuế, bảo hộ dữ liệu cá nhân, chữ ký số và giải quyết tranh chấp trực tuyến.
Vì vậy, Hội thảo này nhằm nhận diện những vấn đề pháp lý đặt ra của cuộc CMCN 4.0 và tác động của nó đến hệ thống pháp luật Việt Nam. Trên cơ sở đó xác định hướng tiếp cận, các định hướng và giải pháp lớn nhằm từng bước xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý thuận lợi, đổi mới sáng tạo, ứng dụng thành tựu của CMCN 4.0, đồng thời phát triển khoa học – công nghệ, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp, kiểm soát rủi ro, vi phạm pháp luật một cách hiệu quả.
Phiên thảo luận 1: Cách mạng công nghiệp 4.0 và yêu cầu hoàn thiện pháp luật về dân sự, kinh tế
Tại Phiên thảo luận 1, các diễn giả tập trung vào các nội dung liên quan đến yêu cầu và định hướng trong một số lĩnh vực như: Tài sản, sở hữu trí tuệ, hợp đồng; Tài chính, ngân hàng, thuế; Khởi nghiệp sáng tạo; Lao động, việc làm, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Tú, Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế chủ trì.
Theo bà Thạch Lê Anh, Giám đốc Vietnam Sillicon Valley rủi ro trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, cộng đồng Start up sẽ gặp nhiều rủi ro trong việc đăng ký giấy tờ, rủi ro khi đi gọi vốn đồng thời cũng đem lại không ít rủi ro cho nhà đầu tư. Một trong những nguyên nhân là do hiện chưa có hướng dẫn cụ thể thu hút vốn tư nhân, nếu làm tốt việc này không chỉ tốt cho start up giai đoạn đầu mà còn tạo cầu nối giữa nhà đầu tư trong nước, tạo điều kiện và sự yên tâm cho các quỹ đầu tư nước ngoài hoặc cá nhân nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. Vì vậy cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để hạn chế các rủi ro.
Ông Lê Huy Hòa, Chuyên gia chính sách công nghệ thông tin nhận định cuộc CMCN lần thứ tư làm thay đổi nội hàm khái niệm cốt lõi trong pháp luật dân sự kinh tế đó là “tài sản". Khi giao dịch trên mạng, sẽ có nhiều vấn đề đặt ra như: giới hạn trách nhiệm của người mua bán đến đâu nếu liên quan đến rửa tiền, việc nộp thuế như thế nào? Làm thế nào để tận dụng các phương thức khởi nghiệp? Muốn bán sản phẩm trước khi sản xuất thì áp dụng cách thức nào? Cơ chế nào để trở thành nhà đầu tư hiệu quả mà không phụ thuộc vào quy mô vốn, tài sản? Làm thế nào để thoái vốn hợp pháp mà không vi phạm? Ngoài ra, cũng đặt ra nhiều vấn đề đối với cơ quan quản lý đó là vấn đề an ninh mạng, quản lý dòng tiền, thu thuế, chống gian lận, lừa đảo…
Còn ông Hà Đình Bốn, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Lao động thương binh và xã hội nhấn mạnh tới vai trò cực kỳ quan trọng của nguồn lực lao động. Bên cạnh thuận lợi mà thời kỳ công nghệ số đem lại như tạo ra thị trường lao động, tạo việc làm, năng suất, tiền lương, bảo hiểm… đồng thời cũng đặt ra nhiều khó khăn thách thức đó là thiếu hụt nguồn lao động có chất lượng cao, dư thừa nguồn lao động thủ công, có tay nghề chưa qua đào tạo. Mặt khác, việc đào tạo và nâng cao năng lực nguồn lao động hiện chưa kịp thời; các quy định hiện hành về việc làm, lao động, cơ chế quản trị nguồn nhân lực chưa có sự chuyển dịch phù hợp đáp ứng yêu cầu 4.0 nên cũng đặt ra nhiều bài toán cần giải quyết. Do vậy, cần hoàn thiện khung pháp lý nói chung và pháp luật lao động nói riêng để có chính sách lao động và chính sách an sinh phù hợp, hạn chế sự phân hóa giàu nghèo mạnh mẽ.
Theo ông Lê Ngọc Lâm, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học công nghệ, việc sáng chế là do con người tạo ra tuy nhiên hiện nay trên mạng có rất nhiều hàng giả trà trộn mà thiếu quy định xử lý nên khó nắm bắt được thông tin các chủ thể sai phạm. Mặt khác, việc bồi thường thiệt hại liên quan đến sở hữu trí tuej cần có hiện vật, bằng chứng cụ thể… để tính toán giá cả nhưng trên mạng khó nắm được và khó xác thực giá cả để bồi thường.
Bà Vũ Ngọc Lan, Phó Vụ trưởng Vụ pháp chế, Ngân hàng Nhà nước cho rằng trong thời đại công nghệ số, xuất hiện nhiều tội phạm công nghệ cao nên đòi hỏi các ngành, trong đó có ngành ngân hàng cần sự chuyển mình mạnh mẽ để bảo vệ kho dữ liệu khổng lồ và đảm bảo quyền lợi của khách hàng. Vì vậy, cần tiếp tục nghiên cứu xây dựng hoàn thiện cơ sở dữ liệu về mã số định danh cá nhân và cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.
Ông Lê Minh Khiêm, Phó trưởng phòng, Vụ Chính sách thuế, Bộ Tài chính đánh giá phương thức quản lý thuế hiện nay chưa theo kịp cuộc CMCN lần thứ 4, hệ thống pháp luật chưa đồng bộ nên dễ tạo rủi ro cho cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân. Hiện nay, Bộ Tài chính đã và đang nghiên cứu trình Chính phủ, trình Quốc hội cách chính sách thuế phù hợp với doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, trong đó tập trung doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, chính sách thuế với lĩnh vực công nghệ cao… Cùng với đó, Bộ, ngành tài chính đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong kê khai thu nộp thuế và tích cực phối hợp với các cơ quan liên quan trong thu thuế.
Phiên thảo luận 2: Cách mạng công nghiệp 4.0 và những vấn đề pháp lý đặt ra trong xây dựng Chính phủ điện tử và đô thị thông minh
Trong Phiên thảo luận này, các diễn ra tập trung làm rõ một số nội dung liên quan đến: Tội phạm mạng, an toàn mạng; Chứng cứ điện tử, chứng cứ số; Hòa giải và trọng tài trực tuyến, Tòa án điện tử, TS.Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp chủ trì.
Theo ông Vũ Tuấn Anh, Cục kiểm soát thủ tục hành chính, Văn phòng Chính phủ, Việt Nam đã triển khi xây dựng Chính phủ điện tử từ những năm 2000, trải qua nhiều giai đoạn triển khai, đã thu được nhiều bài học kinh nghiệm. Hiện nay, Chính phủ đang tập trung vào các lĩnh: vực cải cách thể chế, cải cách hành chính, xây dựng nền tảng cơ sở dữ liệu điện tử, bảo đảm an toàn an ninh thông tin mạng… Ông Tuấn Anh cho rằng Chính phủ điện tử và đô thị thông có quan hệ mật thiết với nhau. Theo đó, sẽ giúp đơn giản thủ tục hành chính; tạo thuận lợi cho việc chia sẻ, thu hợp, tổng hợp phân tích dữ liệu phục vụ cho chỉ đạo, điều hành đồng thời cung cấp dịch vụ tốt hơn cho người dân.
Còn ông Trần Ngọc Linh, Cục phát triển đô thị, Bộ Xây dựng cho rằng đô thị thông minh có mức độ phát triển khác nhau, tùy thuộc vào mục tiêu hướng đến của mỗi quốc gia. Ở các nước phát triển, vì đã có hệ thống cơ sở hạ tầng phát triển rồi nên họ hướng tới xây dựng, phát triển môi trường thông minh, kinh tế thông minh, giảm rác thải và năng lượng tái tạo nhiều nhất có thể. Đối với các nước đang phát triển, hệ thống cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng được yêu cầu cơ bản của đô thị bình thường nên còn phải chú trọng nâng cấp cơ sở hạ tầng, điện nước thông minh, giảm rác thải…
Đối với nước ta, hiện chưa có quy chuẩn về đô thị thông minh nhưng trên thế giới đã nghiên cứu các tiêu chuẩn phổ quát, trong đó hướng đến các giá trị bền vững của con người. Từ nay đến năm 2025, nước ta sẽ tiến hành thí điểm ở một vài đô thị, theo đó cần xây dựng hành lang pháp lý cho việc thí điểm đó đồng thời xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu nền tảng, đồng bộ bởi không có cơ sở dữ liệu sẽ không thể quy hoạch, quản lý đô thị thông minh và không thể cung cấp dịch vụ cho người dân.
Ông Hoàng Cao Thắng, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Hà Nội cho biết Hà Nội là một trong ba thành phố từ nay đến năm 2025 xây dựng chính quyền đô thị thông minh. Theo đó, Hà Nội đã và đang tập trung triền khai: xây dựng nền tảng công nghệ thông tin đảm bảo phát triển mạnh mạng nội bộ, băng thông rộng; xây dựng sử dụng phần mềm dùng chung 3 cấp ; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dân cư và một số lĩnh vực khác như giáo dục, y tế; thu hút chủ đầu tư xây dựng một số đô thị thông minh. Tuy nhiên, thực tế Hà Nội vẫn gặp nhiều vướng mắc pháp lý do định nghĩa, cơ chế về đô thị thông minh chưa rõ ràng, chưa có hướng dẫn cụ thể về việc thuê, sử dụng các dịch vụ viễn thông, khai thác cơ sở dữ liệu… nên đòi hỏi cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hành lang pháp lý.
Phiên thảo luận 3: Cách mạng công nghiệp 4.0 với vấn đề tiếp cận công lý, an ninh mạng” do TS. Trần Văn Dũng, Vụ trưởng Vụ Nghiệp vụ II, Tổng cục Thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp chủ trì.
Phiên thảo luận này tập trung vào một số nội dung liên quan đến: Tội phạm mạng, an toàn mạng; Chứng cứ điện tử, chứng cứ số; Hòa giải và trọng tài trực tuyến, Tòa án điện tử.
Theo chia sẻ của ông Hoàng Minh Tiến, Phó Cục trưởng Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và truyền thông, việc lộ, lọt thông tin cá nhân trên không gian mạng tại Việt Nam đã và đang xảy ra ngày càng phổ biến vì các biện pháp bảo đảm an toàn thông tin ở nước ta chưa bẳng các nước phát triển. Nhiều vấn đề nghiêm trọng đang xảy ra như: đánh cắp thông tin cá nhân trên không gian mạng, rao bán thông tin cá nhân... Về hành lang pháp lý trong việc bảo vệ thông tin cá nhân, Việt Nam đã có Luật An ninh mạng nhưng quy định mơi dừng ở mức khung chung, các cơ quan liên quan đang tiếp tục nghiên cứu nên điều quan trọng nhất khi sống trong môi trường số đó là phải bắt nguồn từ nhận thức của người sử dụng, đặc biệt các thông tin liên quan đến bên thứ ba để bảo vệ thông tin cá nhân của mình.
Thiếu tướng Lê Minh Mạng, Phó Cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an đánh giá: tội phạm an ninh mạng đang diễn biến ngày càng nghiêm trọng với phạm vi rộng, tính chất xuyên quốc gia, ẩn danh cao nên trở thành thách thức không chỉ đối với Việt Nam mà còn của toàn cầu.
Tại Việt Nam, một số biểu hiện phổ biến của tội phạm là: sử dụng không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia, kích động, biểu tình, sử dụng, thông tin giả, sai sự thật, trái thuần phong mỹ tục. Tấn công mạng, cài cắm mã độc, gián điệp, tấn công tổ chức tài chính, ngân hàng, đánh cắp dữ liệu người dùng. Lừa đảo, chiếm đoạt tài sản thông qua các cuộc gọi mạo danh. Tổ chức đánh bạc quy mô lớn, hình thành đường dây xuyên quốc gia… Với tình hình trên, nước ta đã thông qua Luật An ninh mạng và đang xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật này đồng thời tăng cường công tác quản lý nhà nước, đấu tranh ngăn chặn các hành vi xâm phạm an ninh quốc gia, quyền và lợi ích hợp pháp của các nhân, tổ chức trên không gian mạng.
Cũng trong Phiên thảo luận này, diễn giả Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp lại đặc biệt quan tâm và nêu quan điểm về mô hình giải quyết tranh chấp nhỏ, xuyên quốc gia trên môi trường mạng, nguyên Thứ trưởng cũng mong rằng cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứu, xây dựng và ban hành Luật về dữ liệu cá nhân, bảo vệ bí mật đời tư...
Trong buổi chiều nay, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc sẽ đến dự và phát biểu chỉ đạo Hội thảo. Các đại biểu dự hội thảo cũng sẽ được nghe nhiều tham luận chuyên đề quan trọng có liên quan.
An Như - Trung tâm Thông tin, đưa tin từ Hội thảo