Thực hiện Kế hoạch công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) năm 2022, Cục TGPL đã tổ chức Đoàn công tác làm việc với Trung tâm TGPL nhà nước thành phố Hồ Chí Minh (Trung tâm) trong ngày 18/3/2022. Đoàn công tác do đồng chí Cù Thu Anh - Cục trưởng Cục TGPL làm Trưởng đoàn và các thành viên thuộc Phòng Chính sách và quản lý nghiệp vụ TGPL.
Thực hiện Kế hoạch công tác trợ giúp pháp lý (TGPL) năm 2022, Cục TGPL đã tổ chức Đoàn công tác làm việc với Trung tâm TGPL nhà nước thành phố Hồ Chí Minh (Trung tâm) trong ngày 18/3/2022. Đoàn công tác do đồng chí Cù Thu Anh - Cục trưởng Cục TGPL làm Trưởng đoàn và các thành viên thuộc Phòng Chính sách và quản lý nghiệp vụ TGPL. Tham dự buổi làm việc có đồng chí Nguyễn Văn Vũ - Phó Giám đốc Sở Tư pháp, đại diện Phòng Bổ trợ tư pháp và lãnh đạo, trợ giúp viên pháp lý (TGVPL), chuyên viên, cán bộ của Trung tâm. Theo đó, Đoàn công tác đã làm việc về các nội dung liên quan đến việc thực hiện Luật TGPL năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành, sự phối hợp với các cơ quan, trong đó có cơ quan tiến hành tố tụng, các tổ chức tham gia TGPL, quản lý chất lượng vụ việc TGPL, công tác truyền thông, việc sử dụng Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động TGPL tại địa phương… Đoàn công tác xem xét một số hồ sơ vụ việc TGPL tại Trung tâm...
Thay mặt Trung tâm, đồng chí Huỳnh Tấn Đạt - Giám đốc Trung tâm đã báo cáo khái quát kết quả hoạt động TGPL ở Hồ Chí Minh năm 2021 như sau:
1. Kết quả
Về cơ cấu tổ chức: Trung tâm 01 Giám đốc, 02 Phó Giám đốc, 03 phòng chuyên môn (Phòng Hành chính - Tổng hợp và 02 Phòng Nghiệp vụ). Trung tâm hiện có 24 biên chế/32 biên chế được giao; trong đó có: 10 TGVPL, 10 chuyên viên, 01 kế toán, 01 nhân viên công nghệ thông tin, 01 bảo vệ, 01 tạp vụ. Đội ngũ cán bộ của Trung tâm được đào tạo bài bản: 01 tiến sỹ, 04 thạc sỹ và 16 cử nhân.
Về các tổ chức tham gia TGPL: Trung tâm có 78 tổ chức đăng ký tham gia TGPL: 76 tổ chức hành nghề luật sư và 2 tổ chức tư vấn pháp luật; 148 cá nhân luật sư ký kết hợp đồng thực hiện TGPL với Trung tâm.
Kết quả thực hiện vụ việc TGPL từ 01/01/2021 đến 30/12/2021: Trung tâm đã thực hiện 690 vụ việc. Trung tâm đã quan tâm đến các trường hợp điển hình, tin nóng trên mạng xã hội, cụ thể: em Nguyễn Quốc Phương bị khuyết tật cụt hai tay, do không có giấy tờ tùy thân nên gặp khó khăn khi di chuyển về quê. Trung tâm đã kịp thời nắm bắt thông tin, liên hệ cơ quan nhà nước có thẩm quyền để hỗ trợ làm căn cước công dân cho em. Đây là một việc làm có ý nghĩa nhân văn sâu sắc, giúp đỡ thiết thực cho những người có hoàn cảnh khó khăn.
Về việc thực hiện chỉ tiêu vụ việc tham gia tố tụng: 100% TGVPL của Trung tâm thực hiện đủ chỉ tiêu vụ việc tố tụng, trong đó 03 Trợ giúp viên đạt chỉ tiêu tốt, 03 Trợ giúp viên đạt chỉ tiêu khá và 04 Trợ giúp viên đạt chỉ tiêu vụ việc.
Về công tác phối hợp liên ngành trong hoạt động tố tụng: Trung tâm cung cấp cho các cơ quan tiến hành tố tụng Thành phố: Bảng thông tin về người được TGPL, Biên bản giải thích về quyền được TGPL của người bị buộc tội, người bị hại, đương sự thuộc diện được TGPL, Thông báo về TGPL, Thông tin về TGPL, mẫu đơn yêu cầu TGPL, tờ gấp pháp luật về TGPL… Công an Thành phố đã niêm yết công khai Tờ thông tin TGPL (khổ A3) trong từng buồng tạm giam, tạm giữ của Trại tạm giam Chí Hoà, Trại tạm giam T30 ở Củ Chi, Nhà tạm giữ Công an 24 quận (huyện) và trụ sở công an các phường (xã) trên địa bàn thành phố ở vị trí thuận lợi cho người bị tạm giữ, tạm giam dễ dàng quan sát, tiếp cận, tìm hiểu thông tin. Từ ngày 01/01/2021 đến ngày 31/10/2021, Trung tâm thực hiện được 345 vụ việc TGPL bằng hình thức tham gia tố tụng (giảm 46 vụ việc so với cùng kỳ năm 2020 do bị ảnh hưởng của dịch Covid-19) cho 345 đối tượng được TGPL, trong đó có 337 vụ việc hình sự, 07 vụ việc dân sự, 01 vụ việc hành chính.
Phối hợp với các cơ quan liên quan: Trung tâm phối hợp với Hội Luật gia, Hội Bảo vệ quyền trẻ em Thành phố thực hiện truyền thông về TGPL, tư vấn pháp luật và TGPL ở cơ sở miễn phí cho người dân theo Kế hoạch phối hợp của Phòng Tư pháp quận/huyện và Thành phố Thủ Đức. Phối hợp với Hội người khuyết tật thành phố để Hội cung cấp danh sách 44 đơn vị, tổ chức nuôi dưỡng, bảo trợ người khuyết tật cho Trung tâm. Trung tâm đang tiến hành các hoạt động in ấn phát hành tài liệu, tờ gấp truyền thông về TGPL và tính các phương án để bàn giao tài liệu cho Hội trong thời gian sớm nhất, phù hợp với tình hình dịch bệnh Covid-19. Trung tâm phối hợp với Đoàn luật sư Thành phố trong việc rà soát, kiểm tra thông tin danh sách luật sư tham gia nộp hồ sơ lựa chọn, ký hợp đồng thực hiện TGPL của Trung tâm; đồng thời đề nghị Đoàn luật sư Thành phố phân công người tham gia vào Tổ đánh giá hồ sơ lựa chọn luật sư của Trung tâm.
Công tác truyền thông về TGPL: Trung tâm TGPL đã quan tâm, chú trọng tổ chức các hoạt động truyền thông về TGPL phù hợp với từng nhóm đối tượng và địa bàn, phối hợp với một số Phòng Tư pháp, Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức nhiều hoạt động truyền thông và thực hiện TGPL ở cơ sở, kết hợp tổ chức phiên tòa giả định, báo cáo pháp luật, tư vấn pháp luật tại chỗ… Kết quả hoạt động này nhiều năm qua đã giúp người dân nâng cao hiểu biết về pháp luật, biết cách ứng xử và hành động phù hợp quy định pháp luật, tạo thói quen “sống và làm việc theo pháp luật”, hạn chế vi phạm pháp luật và tranh chấp xảy ra.
Kết quả cập nhật, sử dụng hệ thống TGPL: Lãnh đạo Trung tâm TGPL đã phổ biến, quán triệt toàn bộ cán bộ Trung tâm thường xuyên cập nhật và số hóa vụ việc trên Hệ thống quản lý tổ chức và hoạt động TGPL đúng theo quy định, phục vụ cho công tác thống kê, báo cáo nhanh chóng, kịp thời.
Về cơ sở vật chất và kinh phí: Trung tâm được bố trí trụ sở riêng, địa điểm nằm ở phố lớn, trung tâm của Thành phố nên thuận tiện cho người dân đến yêu cầu TGPL. Lãnh đạo Trung tâm phân công viên chức trực hướng dẫn, tiếp công dân mỗi ngày. Việc tiếp công dân được đăng công khai trên báo Pháp luật, website của Sở Tư pháp và niêm yết công khai tại Trung tâm. Tại bàn hướng dẫn luôn có các biểu mẫu đơn đề nghị TGPL, tài liệu hỏi đáp, tờ gấp pháp luật và các tài liệu pháp luật có liên quan về TGPL phát miễn phí cho người dân có nhu cầu.
Việc thực hiện Thông tư liên tịch số 05/2021/TTLT/TANDTC-VKSNDTC-BCA-BQP-BTP ngày 15/12/2021 của liên tịch Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an, Bộ quốc phòng, Bộ Tư pháp quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành tổ chức phiên tòa trực tuyến: Trung tâm đã dự trù kinh phí mua sắm trang thiết bị, cơ sở vật chất để bảo đảm tham gia phiên tòa trực tuyến báo cáo Sở Tư pháp trình cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định.
2. Đánh giá
Nhìn chung, công tác TGPL tại thành phố Hồ Chí Minh đã nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của Thành ủy, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân Thành phố, từng bước khẳng định được vị trí, vai trò của TGPL trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của Ngành và địa phương. Công tác TGPL của Thành phố được thực hiện theo yêu cầu của Luật TGPL năm 2017 và các văn bản hướng dẫn. 100% TGVPL hoàn thành và hoàn thành tốt chỉ tiêu vụ việc tham gia tố tụng. Nhiều luận cứ bào chữa và bảo vệ của TGVPL đã được Hội đồng xét xử ghi nhận trong bản án, quyết định của Tòa án. Đội ngũ TGVPL của Trung tâm được đào tạo bài bản, tích cực, chủ động thực hiện TGPL theo quy định.
Bên cạnh những kết quả đạt được nói trên, công tác TGPL tại thành phố Hồ Chí Minh còn một số khó khăn: công tác truyền thông về TGPL đã được đẩy mạnh nhưng hiệu quả vẫn chưa cao, chưa đến với tất cả đối tượng TGPL. Một số trường hợp, các cơ quan tiến hành tố tụng vẫn chưa đề nghị Trung tâm TGPL cử người bào chữa cho người thuộc diện được TGPL trong trường hợp bắt buộc phải có người bào chữa. Trong một số trường hợp, khi bị bắt giữ đối tượng không khai rõ ràng về lai lịch, sau khi xác minh ở địa phương thì xác định đối tượng thuộc diện được TGPL nên dẫn đến việc tiến hành các thủ tục TGPL chậm. Trong năm 2021, do diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 nên không thể tổ chức công tác họp Hội đồng định kỳ và thực hiện kiểm tra việc thực hiện Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT tại các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn Thành phố theo Kế hoạch như đã đề ra. Ngoài ra, một số ngành thành viên Hội đồng còn chưa đảm bảo thời hạn báo cáo dẫn đến công tác tổng hợp báo cáo của Thường trực Hội đồng còn bị động, không đúng thời hạn.
Sau khi nghe báo cáo kết quả hoạt động TGPL trong thời gian qua, ý kiến của Lãnh đạo Sở Tư pháp, Lãnh đạo và cán bộ Trung tâm, đại diện Phòng Bổ trợ tư pháp, ý kiến của thành viên trong Đoàn, thay mặt cho Đoàn công tác, đồng chí Cù Thu Anh - Cục trưởng Cục TGPL ghi nhận và biểu dương những kết quả mà Trung tâm đã đạt được. Trung tâm đã thể hiện sự năng động, có đề xuất, kiến nghị và một số cách làm phù hợp. Đồng chí Cù Thu Anh cũng đã trao đổi, tìm cách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của Trung tâm, đồng thời hướng dẫn, giải đáp những kiến nghị của Trung tâm.
Trong thời gian tới, đồng chí Cù Thu Anh đề nghị Trung tâm TGPL nhà nước thành phố Hồ Chí Minh tích cực tham mưu Sở Tư pháp trong việc tổ chức thực hiện có hiệu quả Luật TGPL năm 2017 và các văn bản có liên quan. Trung tâm chủ động tham mưu Sở Tư pháp trong việc kiện toàn tổ chức, cán bộ của Trung tâm theo hướng bảo đảm đúng quy định của pháp luật và phù hợp với yêu cầu của địa phương. Tiếp tục bồi dưỡng đội ngũ chuyên viên của Trung tâm để tạo nguồn bổ nhiệm TGVPL trong thời gian tới. Đổi mới công tác truyền thông về TGPL để nhiều người dân hơn nữa biết đến công tác TGPL.
Trung tâm tăng cường mối liên hệ chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan có liên quan để thực hiện tốt hơn nữa công tác TGPL trong hoạt động tố tụng. Trung tâm tham mưu cho Sở Tư pháp phát huy hơn nữa vai trò của Cơ quan thường trực Hội đồng, vai trò của Chủ tịch Hội đồng cũng như vai trò của các thành viên Hội đồng trong việc thực hiện tốt Thông tư liên tịch số 10/2018/TTLT. Hiện nay, Bộ Tư pháp và Tòa án nhân dân tối cao đang chuẩn bị các thủ tục ký kết Chương trình phối hợp về người thực hiện TGPL trực tại tòa án. Do vậy, đề nghị Trung tâm sớm nghiên cứu và chuẩn bị cho việc triển khai cơ chế để người thực hiện TGPL trực tại Tòa án phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương.
Bộ Tư pháp có Công văn số 503/BTP-TGPL ngày 23/02/2022 và Công văn số 546/BTP-TGPL ngày 25/02/2022 về việc bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị cho Trung tâm TGPL nhà nước tham gia tổ chức phiên tòa trực tuyến, vì vậy đề nghị Trung tâm sớm tham mưu cho Sở Tư pháp trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền quan tâm, đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật về xét xử trực tuyến tại điểm cầu Trung tâm TGPL nhà nước theo Quyết định số 50/QĐ-TANDTC ngày 14/3/2022 của Tòa án nhân dân tối cao ban hành Hướng dẫn về trang bị, lắp đặt thiết bị phục vụ tổ chức phiên tòa trực tuyến…
(Vũ Hồng Tuyến - Cục TGPL)