Trong buổi sáng ngày 05/5/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Liên quan đến việc in tiền đồ chơi dưới hình thức sao chụp, in trên giấy và nhựa cứng bày bán ở các chợ, cổng trường tại một số tỉnh, thành phố, ngày 4-5, Cục Phát hành kho quỹ, Ngân hàng nhà nước (NHNN) cho biết đây là hành vi pháp luật nghiêm cấm.
Theo Cục Phát hành kho quỹ, dù các sản phẩm này (tiền đồ chơi) không phải là tiền giả nhưng các tổ chức, cá nhân tự ý sao chụp đồng tiền Việt Nam là hành vi vi phạm pháp luật. Theo Quyết định 130/2003/QĐ-TTg năm 2003 của Thủ tướng về bảo vệ tiền Việt Nam, nghiêm cấm sao chụp tiền Việt Nam với bất kỳ mục đích nào không có sự chấp thuận trước bằng văn bản của NHNN.
Trước đó, Ban chỉ đạo 127TW đã đề nghị Tổng cục An ninh (Bộ Công an) vào cuộc xử lý việc in tiền đồ chơi. Tổng cục An ninh cần nghiên cứu và kiến nghị cơ quan có thẩm quyền ban hành danh mục đồ chơi nguy hiểm, đồ chơi có hại đến giáo dục nhân cách và sức khỏe của trẻ em hoặc tới an ninh, trật tự, an toàn xã hội, trong đó có loại tiền đồ chơi.
Báo cũng phản ánh: Do tác động từ khủng hoảng tài chính toàn cầu, nhiều tập đoàn lớn ở các nước Mỹ, Canada, châu Âu... phải cắt giảm nhân sự, Việt kiều từ các nước này đã kéo nhau về nước xin việc với mức lương từ 2.500 USD/một tháng trở lên.
Tiến sĩ khoa học Trần Hà Anh, Trưởng ban điều hành Câu lạc bộ Khoa học và kỹ thuật người Việt ở nước ngoài, nhận xét tình hình thất nghiệp ở các nước tăng cao. Đời sống của Việt kiều ở nước ngoài cũng đắt đỏ hơn ở Việt Nam. Khi bị mất việc ở nước ngoài, Việt kiều lãnh bảo hiểm xã hội và quay trở về nước sinh sống mà lại còn xin được việc thì quá tốt. Theo ông Anh, trình độ lao động của Việt kiều dù là lao động đơn giản nhưng họ đã qua đào tạo chuyên môn nên sẽ rất tốt cho thị trường lao động Việt Nam phát triển.
Bà Lê Thị Thúy Loan, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn nhân sự Loan Lê, phân tích những vị trí có liên quan đến xã hội, luật pháp như marketing, kế toán... sẽ không phải là thế mạnh của Việt kiều. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam sử dụng lao động Việt kiều trong lĩnh vực sáng tạo ý tưởng quảng cáo, những công việc liên quan đến kỹ thuật như lập trình viên, kỹ sư xây dựng... sẽ rất hiệu quả.
Giáo sư Nguyễn Kiểm Thân, Việt kiều Mỹ, cho biết ông thuộc thế hệ Việt kiều đã có kinh nghiệm làm việc lâu năm bên Mỹ. Về nước, ông không quan trọng yếu tố tiền bạc bởi trước khi về ông đã có hai lựa chọn, một là truyền đạt kinh nghiệm cho thế hệ trẻ Mỹ, hai là truyền đạt cho thế hệ trẻ Việt Nam. “Sau hơn một năm về nước, tôi làm giảng viên chương trình cao học Đại học RMIT với mức lương chỉ khoảng 4.000 USD/tháng, thấp hơn nhiều so với làm việc ở bên Mỹ. Thế nhưng với tâm huyết được chia sẻ, truyền đạt kinh nghiệm quốc tế giúp cho thế hệ trẻ Việt Nam làm tôi cảm thấy thích hơn bên Mỹ” - ông Thân nói.
2. Báo điện tử VnMedia phản ánh: Chiều tối 4/5, một số nguồn tin hoang báo cầu Đuống sập khiến rất nhiều người dân sinh sống trên quận Long Biên và huyện Gia Lâm hoang mang. Hung tin này khiến nhiều người e ngại không dám đi qua cầu. Hàng đoàn xe xếp thành dẫy dài gây ách tắc từ đầu đường 5 lên đến cầu Đuống.
Tại hiện trường, nhịp cầu số 4 (nằm phía bên Yên Viên) xuất hiện những vết lún nứt kéo dài. Đoạn lún nứt này khoảng 2 m, rộng khoảng 1m, và lún sâu 10-15 cm. Để tránh những phương tiện đi vào phần đường bị lún nứt này lực lượng chức năng đã dùng gỗ chắn phần mặt cầu bị lún nứt. Không chỉ có phần đường bị lún nứt mà những thanh sắt kè ngang nằm dưới gầm cầu đối diện với nhịp dầm số 4 cũng bị han gỉ và cong vênh. Ngay sau khi phát hiện sự cố, các nhân viên đã dựng lênnhững thanh gỗ và cờ đỏ để cảnh báo phương tiện đi trên cầu.
Cầu Đuống (Hà Nội) được coi là cây cầu quan trọng trên tuyến QL1 đi các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, Lạng Sơn và đi QL3. Đây là cây cầu được xây dựng từ năm 1981, theo thiết kế ban đầu, cầu này chỉ có thể chịu nổi những xe trọng tải dưới 30 tấn. nhưng hiện tại, cây cầu này hàng ngày vẫn phải “gánh” những chiếc xe có trọng tải 80 - 100 tấn.
3. Báo Thanh niên phản ánh: Ngày 4.5, Đại sứ quán Mỹ tại VN cho biết, nước này đã có quy định mới về việc mở rộng hạn visa từ một lần nhập cảnh/ba tháng thành nhiều lần nhập cảnh/12 tháng đối với một số diện mang visa có quốc tịch VN. Các diện được mở rộng hạn visa là Ngoại kiều quá cảnh; Thủy thủ; Người lao động tạm thời; Đại diện cơ quan thông tin, báo chí; Người được điều chuyển giữa các công ty; Học sinh phổ thông; Người nước ngoài có khả năng xuất chúng; Vận động viên thể thao, nghệ sĩ và những người hoạt động trong lĩnh vực giải trí; Người nước ngoài làm việc về lĩnh vực tôn giáo.
Theo Đại sứ quán Mỹ, việc mở rộng hạn visa tạo điều kiện cho người mang visa linh hoạt hơn trong việc đi lại quốc tế giữa Mỹ và các nước thứ ba, đồng thời giảm thời gian và chi phí cho việc gia hạn các visa đã hết hạn. Qui định này cũng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các công dân VN làm việc cho các công ty của Mỹ và thủy thủ VN trên các chuyến tàu cập cảng Mỹ...
4. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Từ ngày 10-6-2009, các chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại có quy mô từ 10 ha trở lên và dự án khu đô thị mới phải dành tối thiểu 20% diện tích đất để đầu tư xây dựng nhà ở dành cho người có thu nhập thấp (TNT). Đó là một trong những nội dung của quyết định ban hành một số cơ chế, chính sách phát triển nhà ở cho người TNT tại khu vực đô thị mà Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng vừa ký ban hành.
Cũng theo quyết định này, nhà TNT là loại nhà ở căn hộ chung cư có diện tích tối đa không quá 70m². Các đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà TNT bao gồm: cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang hưởng lương từ ngân sách Nhà nước và người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị. Điều kiện là những đối tượng trên chưa có nhà ở hoặc có nhà ở nhưng diện tích bình quân dưới 5m²/người, chưa được Nhà nước hỗ trợ về nhà - đất, có mức thu nhập thấp và không có khả năng cải thiện chỗ ở…
Người mua hoặc thuê mua nhà TNT chỉ được phép bán hoặc cho thuê sau thời gian tối thiểu là 10 năm kể từ khi ký hợp đồng mua bán hoặc hợp đồng thuê mua với chủ đầu tư và phải trả hết tiền, được cấp giấy hồng. Trong thời gian chưa đủ 10 năm, nếu người mua hoặc thuê mua nhà TNT có nhu cầu chuyển nhượng thì chỉ được chuyển nhượng cho Nhà nước, chủ đầu tư dự án hoặc cho các đối tượng được mua và thuê mua nhà TNT theo quy định. Giá chuyển nhượng nhà ở không cao hơn mức giá nhà TNT cùng loại tại thời điểm chuyển nhượng.
5. Báo điện tử Vneconomy phản ánh: Ngân hàng Nhà nước cho biết đã trình Thủ tướng cơ chế quản lý sàn giao dịch vàng sau một thời gian nghiên cứu.
Ngày 4/5, Ngân hàng Nhà nước cho biết cơ chế cụ thể về việc quản lý hoạt động của các sàn giao dịch vàng đã được trình lên Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở nghiên cứu hoạt động của mô hình này từ năm 2008 đến nay. Cơ chế này được xây dựng theo hướng Ngân hàng Nhà nước sẽ quản lý hoạt động của các sàn giao dịch vàng có sự tham gia của các tổ chức tín dụng dưới hình thức kinh doanh vàng trên tài khoản; Bộ Công thương quản lý hoạt động của sàn giao dịch vàng vật chất.
Trước đó, Ngân hàng Nhà nước cũng đã có văn bản chỉ đạo các tổ chức tín dụng trực tiếp mở sàn giao dịch vàng, các tổ chức tín dụng có hoạt động liên doanh, liên kết và cung cấp dịch vụ cho sàn giao dịch vàng phải chấp hành nghiêm chỉnh các tỷ lệ an toàn trong hoạt động và báo cáo hoạt động kinh doanh liên quan đến sàn giao dịch vàng.
6. Báo Tuổi trẻ phản ánh: Chủ trương “hỗ trợ lãi suất vốn vay mua máy móc thiết bị, vật tư phục vụ sản xuất nông nghiệp” chính thức có hiệu lực từ ngày 1-5, nhưng theo ghi nhận của Tuổi Trẻ tại nhiều nơi hiện vẫn đang án binh bất động, còn nông dân chưa có thông tin...
Trao đổi với chúng tôi, nhiều cán bộ ngành nông nghiệp tỏ ý quan ngại về việc tiếp cận của nông dân với nguồn vốn vay. Bởi những thủ tục, giấy tờ rườm rà sẽ làm bà con ngán ngại. Ngoài các chứng từ theo quy định, muốn hưởng hỗ trợ lãi suất nông dân phải có hóa đơn mua hàng. Trong khi lâu nay các điểm bán vật tư, máy móc thường không sử dụng hóa đơn. “Muốn có hóa đơn thì bên bán cộng thêm 10% giá trị hàng hóa” - ông Vương Minh Mẫn, trưởng Phòng NN&PTNT huyện Kiên Lương (Kiên Giang), cho biết.
Tại Bến Tre, ông Nguyễn Văn Huỳnh, giám đốc Ngân hàng (NH) NN&PTNT chi nhánh tỉnh Bến Tre, cho biết do chưa có hướng dẫn thực hiện nên hiện nay NH này vẫn chờ. “Trước mắt chúng tôi chỉ ghi nhận những trường hợp đăng ký vay được hỗ trợ lãi suất. Khi nào có hướng dẫn về thủ tục, biểu mẫu... sẽ cho người vay bổ sung để giải ngân” - ông Huỳnh nói.
Về thủ tục cho vay hỗ trợ lãi suất, do chưa có hướng dẫn nên tạm thời tỉnh Tiền Giang áp dụng các thủ tục hiện hành để giải quyết hồ sơ đăng ký vay. Yêu cầu bắt buộc là phải có tài sản thế chấp. Đối với nông dân, tài sản thế chấp thường là giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (“sổ đỏ”), song hầu hết “sổ đỏ” của nông dân đều đang nằm ở NH. Do đó, theo ông Võ Thanh Nhã, giám đốc NH Nhà nước chi nhánh tỉnh Tiền Giang, bây giờ chỉ cần xin vay bổ sung để mua sắm máy móc, thiết bị, vật tư nông nghiệp, vật liệu xây dựng... NH sẽ xem xét cho vay.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Tuổi trẻ có bài "Mượn giấy khai sinh". Bài báo phản ánh: Khai sinh được xem là giấy tờ hộ tịch gốc của mỗi cá nhân từ khi sinh ra. Các giấy tờ tùy thân khác như hộ khẩu, chứng minh nhân dân, học bạ, văn bằng, chứng chỉ... đều phải tuân thủ các nội dung trong giấy khai sinh. Quan trọng vậy nhưng trên thực tế có những trường hợp mượn khai sinh của người khác sử dụng, dẫn đến nhiều rắc rối.
Do hoàn cảnh khó khăn, ông Võ Văn Đ. cùng vợ là bà Nguyễn Thị T. không đăng ký khai sinh cho con mình. Đến năm 1997 do cần cho con đi học, ông Đ. qua nhà kế bên mượn giấy khai sinh của em Phạm Thị T.L. - sinh năm 1990 - làm thủ tục cho con nhập học. Đến tháng 10-2001 ông Đ. mới đến UBND xã T., huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp đăng ký khai sinh cho con mình với tên thật là Võ Thị C.Tr., năm sinh 1991. Từ đó em Tr. có hai loại giấy tờ: học bạ, văn bằng, chứng chỉ tốt nghiệp thì mang tên Phạm Thị T.L., sinh năm 1990, còn CMND, hộ khẩu gia đình lại mang tên Võ Thị C.Tr., sinh năm 1991. Năm ngoái, do phải hoàn tất hồ sơ thi tốt nghiệp THPT, nhà trường phát hiện các giấy tờ nhân thân của C.Tr. bất nhất nên ông Đ. đến UBND huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp yêu cầu giải quyết cải chính hộ tịch con ông mới được thi tốt nghiệp và đại học.
Năm 1991 ông Võ Thành S. đến UBND xã L., huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp đăng ký khai sinh cho con mình là Võ Thành S.T., sinh năm 1991. Do muốn cho con học sớm nên đến tháng 5-1997, ông lại đến UBND xã đăng ký khai sinh cho con ông lần hai với năm sinh là 1990 (xem ảnh). Do đó, các giấy tờ liên quan đến việc học tập của con ông đều ghi năm sinh là năm 1990. Sau đó, lo sợ con mình gặp rắc rối sau này nên ông S. đến UBND huyện Lai Vung yêu cầu được sử dụng thống nhất năm sinh là 1990. UBND huyện Lai Vung phải ra quyết định thu hồi, hủy bỏ giấy khai sinh mà ông S. đăng ký năm 1997 vì giấy khai sinh đăng ký lần hai này không hợp lệ. Đồng thời UBND phải ra quyết định cải chính năm sinh cho con ông từ 1991 thành 1990 để phù hợp với giấy tờ học tập.
Năm 1994, bà Giáp T.X. đến UBND xã T., huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp đăng ký khai sinh cho cháu gọi bà bằng thím, tên Đặng Thị H. - sinh năm 1986 với phần khai cha mẹ ruột là tên bà và chồng bà. Đến năm 2003 cha mẹ ruột của H. đi làm ăn xa trở về nhận lại con và đến UBND xã T. tiếp tục đăng ký khai sinh cho H. đúng tên cha mẹ ruột. Mới đây, chị Đặng Thị H. có nhu cầu làm lý lịch tư pháp, công an và Sở Tư pháp tỉnh Đồng Tháp phát hiện chị có đến hai giấy khai sinh với nội dung nhân thân về cha mẹ ruột hoàn toàn khác nhau nên yêu cầu địa phương xác minh làm rõ vấn đề. Sau đó cha ruột chị H. đến UBND huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp xin được hủy bỏ giấy khai sinh do bà X. đăng ký.
Trước đây công tác đăng ký và quản lý hộ tịch được thực hiện theo nghị định số 83 về đăng ký hộ tịch. Việc giải quyết đăng ký hộ tịch cho người dân chưa được chặt chẽ, một số chính quyền cấp xã quản lý hồ sơ hộ tịch còn lỏng lẻo dẫn đến tình trạng người dân có thể đăng ký nhiều lần với nhiều nội dung khác nhau trong cùng một năm, xảy ra tình trạng một người có đến hai bản chính giấy khai sinh để sử dụng. Ngày 1-4-2006, nghị định 158 ra đời thay thế nghị định 83 phần nào cải thiện công tác đăng ký và quản lý hộ tịch ở địa phương ngày một chặt chẽ hơn, đảm bảo công tác đăng ký và quản lý hộ tịch ngày một thực thi đúng theo quy định pháp luật.
Hiện pháp luật hiện hành chưa có quy định cụ thể để chế tài đối với hành vi mượn giấy khai sinh của người khác hoặc cho người khác mượn giấy khai sinh để sử dụng. Quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp chỉ xử phạt đối với các hành vi như đăng ký khai sinh không đúng hạn, sửa chữa, tẩy xóa làm sai lệch nội dung các giấy tờ để làm thủ tục đăng ký khai sinh hay sử dụng các giấy tờ giả mạo để làm thủ tục đăng ký khai sinh.
2. Báo Người lao động có bài “BỘ LUẬT LAO ĐỘNG SAU 15 NĂM BAN HÀNH: Nhiều quy định lỗi thời, không khả thi”. Bài báo phản ánh: Trong hệ thống pháp luật lao động lại có tình trạng nhiều nội dung hướng dẫn của nghị định, thông tư không thống nhất, thậm chí trái luật.
“Bộ Luật Lao động (BLLĐ) đã cơ bản bảo đảm điều chỉnh được các vấn đề phát sinh trong quá trình người lao động tìm việc làm, người tuyển dụng và sử dụng lao động tại các doanh nghiệp (DN). Tuy nhiên, do tính đa dạng và phức tạp của quan hệ lao động trong quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa có nhiều vấn đề mới phát sinh đã làm cho công tác xây dựng, thực hiện pháp luật gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả áp dụng của BLLĐ trong thực tế cuộc sống”. Đó là đánh giá của UBND TPHCM trong báo cáo cuối tháng 4 về tình hình thực hiện BLLĐ từ năm 1995 đến 2008.
BLLĐ được ban hành ngày 23-6-1994 và có hiệu lực thi hành từ 1-1-1995. Thế nhưng, rất nhiều quy định của luật chậm được thực hiện; thậm chí, đến nay không ít quy định vẫn chưa thể thực hiện. Chẳng hạn, vấn đề tiền lương tối thiểu ngành đến nay vẫn chưa được quy định; loại hình bảo hiểm xã hội tự nguyện quy định tại điều 140 BLLĐ năm 1994 nhưng phải đến đầu năm 2008 mới được triển khai áp dụng. Hoặc quy định về bảo hiểm thất nghiệp được bổ sung vào BLLĐ từ ngày 2-4-2002, đến 1-1-2009 mới thực hiện nhưng vẫn “thiếu trước hụt sau” các văn bản hướng dẫn. Các quy định về lao động nữ đến nay hầu như không thực hiện được, nhất là việc đào tạo cho lao động nữ có thêm nghề dự phòng; các chính sách ưu đãi, xét giảm thuế đối với DN sử dụng nhiều lao động nữ.
Đặc biệt, có quy định dù được sửa đổi, bổ sung nhưng vẫn không đi vào thực tế. Đó là các quy định về tranh chấp lao động, đình công và giải quyết tranh chấp lao động, đình công. Hậu quả là gần 15 năm qua, cả nước nói chung và TPHCM nói riêng xảy ra hàng ngàn vụ đình công nhưng chưa có cuộc đình công nào đúng trình tự luật định. Điều này có nguyên nhân do sự thiếu đồng bộ của việc ban hành hệ thống các văn bản pháp luật. Trên thực tế, hiệu lực thi hành của BLLĐ phụ thuộc vào các nghị định của Chính phủ, thông tư của các bộ, ngành. Song, có tình trạng nhiều bộ, ngành được Chính phủ giao trách nhiệm hướng dẫn thực hiện nội dung luật theo phạm vi của ngành mình nhưng không làm, khiến cho việc áp dụngcác quy định gặp khó khăn.
Luật gia Lê Trúc Phương (Hội Luật gia TPHCM) nhận xét: “Một nguyên tắc bất di bất dịch trong việc ban hành văn bản pháp luật là tính thống nhất và trật tự của các văn bản. Thế nhưng, trong hệ thống pháp luật lao động lại có tình trạng nhiều nội dung hướng dẫn của nghị định, thông tư không thống nhất, thậm chí trái luật”. Luật gia Phương dẫn chứng: Theo quy định tại điều 6 BLLĐ, người sử dụng lao động có thể là cá nhân hoặc tổ chức nhưng Nghị định 44/CP của Chính phủ hướng dẫn thì “bó hẹp” đại diện DN khi giao kết hợp đồng lao động chỉ giới hạn ở giám đốc DN. Hoặc quy định về thẩm quyền xử lý kỷ luật lao động của Nghị định 41/CP (đã được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 33/CP), khái niệm người sử dụng lao động lại được xác định đơn thuần là các cá nhân.
Một ví dụ khác là Thông tư 21 của Bộ LĐ-TB-XH hướng dẫn về hợp đồng lao động thì lẫn lộn giữa “vi phạm thời hạn báo trước và đơn phương chấm dứt hợp đồng trái pháp luật” quy định tại điều 41 BLLĐ. Đây là hai quy định khác nhau nhưng đã bị Bộ LĐ-TB-XH gộp chung làm một. Việc này đã gây ra hiểu lầm, tranh chấp trong việc trả trợ cấp thôi việc cho người lao động vi phạm thời hạn báo trước khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.
Theo nhận định của UBND TPHCM, nguyên nhân của sự chồng chéo, không thống nhất, thậm chí “đá nhau” trong hệ thống pháp luật lao động có nhiều nguyên nhân. Trong đó có tình trạng, khi ban hành văn bản mới, một số cơ quan có thẩm quyền không rà soát các văn bản đang áp dụng liên quan đến vấn đề điều chỉnh. Hậu quả là việc sửa đổi, điều chỉnh không tương ứng với các văn bản có liên quan khác. Để xử lý nhanh, trong một số trường hợp, Bộ LĐ-TB-XH lại sử dụng hình thức công văn để giải thích, điều chỉnh nội dung một số thông tư. Ngoài ra, rất nhiều nội dung điều chỉnh còn mang tính hình thức, không khả thi như vấn đề cấp sổ lao động; giải quyết tranh chấp lao động tập thể; đăng ký hệ thống thang lương, bảng lương đối với DN ngoài Nhà nước...
Trên đây là điểm báo sáng ngày 05/5/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.