Trong buổi sáng ngày 20/5/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Hà Nội mới phản ánh: Sáng nay, 20-5, Kỳ họp thứ năm, Quốc hội Khóa XII khai mạc tại Hà Nội. Kỳ họp lần này sẽ tập trung vào 3 nhóm công tác: xây dựng pháp luật, công tác giám sát tối cao và thảo luận về tình hình KT-XH. Trong đó, Quốc hội sẽ dành nhiều thời gian thảo luận về các giải pháp hướng tới phát triển kinh tế lành mạnh, bảo đảm an sinh xã hội.
Tại phiên khai mạc của kỳ họp, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng sẽ trình bày Báo cáo đánh giá bổ sung kết quả thực hiện nhiệm vụ KT-XH và ngân sách nhà nước năm 2008; tình hình triển khai thực hiện kế hoạch phát triển KT-XH và ngân sách nhà nước năm 2009. Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Huỳnh Đảm sẽ trình bày Báo cáo tổng hợp kiến nghị của cử tri. Cũng trong ngày làm việc đầu tiên, Quốc hội sẽ nghe báo cáo về một số vấn đề cấp thiết, liên quan đến nhiệm vụ phát triển KT-XH trong năm 2009 và giai đoạn tiếp theo, như điều chỉnh chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2009, tình hình bội chi ngân sách, phát hành bổ sung vốn trái phiếu Chính phủ; việc miễn, giảm, giãn thuế thu nhập; tờ trình đề nghị Quốc hội phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước năm 2007; dự án đầu tư của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam tại nước ngoài...
2. Báo Kinh tế và đô thị phản ánh: Hơn 20 hiệp hội doanh nghiệp (DN) nước ngoài đối thoại với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) ngày 18/5 đều tập trung kêu khổ về những vấn đề muôn thuở như thủ tục hành chính rườm rà, thiếu lao động giỏi…
Điểm “đen” đầu tiên trong môi trường kinh doanh của Việt Nam là thủ tục hành chính. Ông Ashok Sud, Chủ tịch Phòng Thương mại châu Âu (Eurocham) không ngại khi nói thẳng: “Việt Nam còn nhiều thủ tục nhiêu khê, thiếu hiệu quả và rất mệt mỏi cho DN. Sự nhiêu khê này tạo ra hiện tượng thất nghiệp ảo”.
Điển hình cho tồn tại này, ông lấy dẫn chứng: “Hiện nay mỗi tháng, Tập đoàn Unilever Việt Nam phải xuất tới 20.000 hóa đơn bằng giấy. Trong khi đó, nếu giao dịch thanh toán điện tử được phê chuẩn như một phương pháp kinh doanh ở Việt Nam thì khối lượng giấy tờ khổng lồ này sẽ giảm bớt”. Bức xúc không kém, ông Patrick Regis, Chủ tịch Hiệp hội DN Anh tại Việt Nam kể, Công ty Roll Roys mở văn phòng tại Việt Nam cách đây đã 1 năm nhưng trong thời gian đó, công ty này cũng gặp rất nhiều khó khăn. "Đôi khi, chúng tôi phải tới từng Bộ để gõ cửa hỏi tại sao có những thủ tục 1 năm vẫn chưa xong?”, ông nói.Hai vị chủ tịch này đều chung một kiến nghị, Việt Nam nên thiết lập cơ chế một cửa cho thủ tục đầu tư của DN FDI.
Cũng như cơ chế một cửa đối với hoạt động đăng ký kinh doanh, ông Ashok Sud nói. DN FDI khi nộp hồ sơ xin phép đầu tư, chỉ cần đến một chỗ. "Đôi khi, chúng tôi phải tới từng Bộ để gõ cửa hỏi tại sao có những thủ tục 1 năm vẫn chưa xong?" Patrick Regis, Chủ tịch Hiệp hội DN Anh tại Việt Nam. Bộ phận này sau đó sẽ có trách nhiệm làm việc với các bên liên quan. Còn hiện nay, để xin phép đầu tư, các DN FDI vẫn phải “chạy” ngược xuôi nhiều cửa.
Như minh chứng thêm cho hệ lụy thủ tục hành chính rườm rà này, ông Kim Ho Kyun, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN Hàn Quốc tại Việt Nam cho hay, qua khảo sát ý kiến thì có 5% DN Hàn Quốc có ý định giảm qui mô kinh doanh ở Việt Nam và có 2% muốn chuyển đầu tư từ Việt Nam sang nước khác. Thủ tục hành chính phức tạp như chuyện giải thích về luật rất khác nhau… là một trong những lý do lớn để số DN Hàn Quốc này muốn rời bỏ Việt Nam trong tương lai.
Ngoài cơ chế một cửa, ông Patrick Regis đưa thêm ý tưởng: “Tại mỗi Hiệp hội DN FDI, nên có một cán bộ đại diện am hiểu chính sách pháp luật của Việt Nam để khi DN gặp trục trặc gì, người đại diện đó có thể hỗ trợ được phần nào”. Việc tìm kiếm lao động lành nghề, nhân lực quản lý cấp trung gian có trình độ là vấn đề đau đầu của đa số các DN FDI.
Phó Chủ tịch Hiệp hội DN Thái Lan tại Việt Nam, ông Panat Krairojananan lo lắng, các DN nước ngoài khi mới đến Việt Nam, đôi khi vẫn phải thuê người nước ngoài vào làm, bởi lẽ họ khó mà tìm được người giỏi ở Việt Nam ngay. Tuy nhiên, với mức thuế thu nhập cá nhân mới đối với lao động nước ngoài khá cao, xu hướng sắp tới là công ty Thái Lan sẽ phải cắt giảm lao động nước ngoài và họ sẽ phải tìm người Việt Nam cho các vị trí quan trọng. Thế nhưng, đây là việc vốn dĩ vô cùng khó.
Ông Harry Beirnaert, Chủ tịch Hiệp hội DN Bỉ - Luxembourg tại Việt Nam tỏ ra khá thất vọng khi kể: “Một số sinh viên Việt Nam đã ra trường mà những tính toán cơ bản lại không tính được". Trong khi đó, làm sao để hút được lao động giỏi, giữ được họ trước sức ép cạnh tranh từ các công ty lớn khác đối với DN Bỉ là rất nan giải”.
Ông Andrew Yeo, Chủ tịch Hiệp hội DN Singapore tại Việt Nam khẳng định: “Hầu hết, khi tuyển dụng những sinh viên Việt Nam đã tốt nghiệp đại học, chúng tôi đều phải đào tạo lại, rất tốn kém. Trình độ sinh viên ra trường của Việt Nam không đáp ứng yêu cầu công việc mà chúng tôi đang cần”. Có lẽ, khi Việt Nam cải cách giáo dục đại học, cần có sự tham gia trực tiếp của các Hiệp hội DN FDI trong việc soạn thảo đề án giảng dạy ở Việt Nam, ông Andrew Yeo đề xuất.
3. Báo Tuổi trẻ phản ánh: 2.446 ý kiến, kiến nghị của cử tri cả nước đang được Ủy ban Trung ương MTTQ VN tập hợp, hoàn thiện để báo cáo trước Quốc hội. Trong đó, nhiều cử tri băn khoăn lo lắng về nhiều vấn đề như tổ chức thực hiện các giải pháp kích cầu, giáo dục, chống tham nhũng, lãng phí...
Đối với chính sách của Chính phủ hỗ trợ lãi suất cho các tổ chức, cá nhân vay vốn ngân hàng để sản xuất, kinh doanh bước đầu phát huy tác dụng tích cực. Nhiều cơ sở được vay vốn đã có điều kiện phát triển sản xuất, kinh doanh, giải quyết được công ăn việc làm cho người lao động. Tuy nhiên việc triển khai ở nhiều địa phương còn chậm, một số nơi thủ tục còn phiền hà. Nhiều cử tri băn khoăn cho rằng nếu các cơ quan chức năng kiểm soát không tốt thì nguồn vốn này dễ bị các tổ chức, cá nhân lợi dụng để vay và sử dụng không đúng mục đích, thu lợi bất chính, trái với chủ trương kích cầu của Chính phủ.
Về công tác phòng chống tham nhũng, mặc dù đã có những chuyển biến, nhiều vụ tham nhũng bị đưa ra ánh sáng, nhưng một số vụ các cơ quan chức năng để kéo dài hoặc việc xử lý chưa đạt được kết quả như mong đợi, làm giảm lòng tin trong nhân dân. Đánh giá của cử tri và nhân dân cho thấy tham nhũng liên quan đến việc giao và sử dụng đất khá phổ biến. Do đó, cử tri kiến nghị Chính phủ rà soát tổng thể các dự án đã được giao đất; đối với những dự án quá thời hạn quy định của pháp luật mà chủ đầu tư không triển khai thực hiện cần kiên quyết thu hồi và làm rõ trách nhiệm của những người có thẩm quyền trong việc phê duyệt, cấp phép dự án...
Đánh giá của cử tri về giáo dục chỉ ra nhiều vấn đề bất cập. Cụ thể, nhiều ý kiến cho rằng chương trình giáo dục phổ thông còn quá nặng, nhất là đối với các em ở bậc tiểu học; sách giáo khoa thiếu ổn định và có nhiều sai sót, gần như năm học nào cũng có những điều chỉnh gây lãng phí ngân sách của Nhà nước và tiền bạc của nhân dân. Về dự kiến tăng học phí trong bối cảnh nền kinh tế suy giảm như hiện nay, nhiều cử tri bày tỏ sự băn khoăn lo lắng, đồng thời kiến nghị Chính phủ cân nhắc thận trọng về thời điểm tăng học phí.
Trong các kiến nghị Quốc hội kỳ này, cử tri cả nước tiếp tục phản ảnh về các vấn đề công nghiệp, môi trường, khai thác khoáng sản, vệ sinh an toàn thực phẩm. Cử tri kiến nghị xem xét lại việc vừa tăng giá điện đồng thời lại giảm chỉ số sử dụng, trong khi nhu cầu sử dụng điện của người dân ngày một tăng, làm cho đại bộ phận người dân, nhất là người có thu nhập thấp, bị ảnh hưởng nhiều. Việc tính giá điện theo giờ cao điểm như quy định của Bộ Công thương là chưa phù hợp, dẫn đến tăng chi phí sản xuất, đội giá thành sản phẩm, ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh.
Vấn đề khai thác bôxit ở các tỉnh Tây nguyên, cử tri kiến nghị Chính phủ chỉ đạo các ngành và các địa phương hữu quan thực hiện đúng kết luận của Bộ Chính trị.
4. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Ngày 19-5, Trung tâm Du lịch Phong Nha-Kẻ Bàng (Sơn Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình) đã trình diễn chiếc mũ tai bèo có đường kính 8m, cao 2m, lớn nhất Việt Nam nhân kỷ niệm 119 năm ngày sinh Hồ Chủ tịch và 50 năm ngày mở đường Trường Sơn.
Chiếc mũ được làm bằng chất liệu vải bộ đội (200m²), với 500kg sắt làm khung. Chiếc mũ được đặt trình diễn trên một núi đá (tự tạo bằng phông màn in hình bộ đội hành quân) bị bom đạn bắn phá nhưng chiếc mũ tai bèo vẫn phấp phới giữa đại ngàn Trường Sơn. Chiếc mũ này sẽ được đăng ký kỷ lục Việt Nam và kỷ lục thế giới.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài "Thu phí cầu Đồng Nai mới tại trạm Sông Phan (Bình Thuận): Vừa trái luật vừa trái thực tế". Bài báo phản ánh: Hơn bốn tháng qua, trạm thu phí Sông Phan (xã Hàm Minh, huyện Hàm Thuận Nam, Bình Thuận) đã thu phí cầu Đồng Nai mới đối với xe tải khiến nhiều chủ xe ở Bình Thuận rất bức xúc. Từ đầu năm đến nay, bình quân mỗi tháng trạm thu phí Sông Phan thu được từ 47 đến 49 tỷ đồng. Dự kiến trạm sẽ thu phí cho cầu Đồng Nai mới trong 30 năm nữa. Người dân tỉnh Bình Thuận phải trả phí qua cầu Đồng Nai mới dù họ không hề biết mặt cây cầu này.
Ông Hồ Ngọc Thạch, Giám đốc Công ty TNHH Như Ý (huyện Hàm Thuận Nam), cho biết công ty ông có bốn xe ben chở đất cát quanh quẩn ở địa phương nhưng mấy tháng qua phải nộp phí cầu Đồng Nai. Mỗi lần xe đi qua trạm thu phí Sông Phan phải nộp đến 80 ngàn đồng, còn mua vé tháng thì tốn 1,2 triệu đồng. Tương tự, ông Bảy Tới (thị trấn Thuận Nam) có rẫy tại xã Hàm Minh, có hai xe tải nhỏ chở phân bón, rơm rạ để chăm sóc thanh long. Mỗi xe khi qua trạm Sông Phan để bón phân rồi quay về ông phải nộp 44 ngàn đồng phí cầu Đồng Nai mới.
Cầu Đồng Nai mới do Công ty cổ phần Đầu tư và xây dựng cầu Đồng Nai làm chủ đầu tư, kinh phí xây dựng hơn 1.000 tỷ đồng theo phương thức BOT, khởi công vào tháng 6-2008, dự kiến hoàn thành vào tháng 10-2009. Tháng 10-2008, chủ đầu tư đã có phương án đề nghị Bộ Tài chính quy định mức thu phí qua cầu Đồng Nai mới cho trạm thu phí Sông Phan (Bình Thuận). Nhận thấy trạm cách cầu quá xa, Bộ Tài chính đề nghị Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) giao Cục Đường bộ và chủ đầu tư nghiên cứu phương án đặt trạm thu phí trong phạm vi của dự án cho phù hợp. Bộ GTVT chỉ đạo Cục Đường bộ phối hợp với chủ đầu tư rà soát lại vị trí trạm thu phí Sông Phan có đảm bảo phù hợp với dự án BOT cầu Đồng Nai mới hay không và đề xuất vị trí cụ thể.
Trong lúc Bộ Tài chính và Bộ GTVT chưa quyết định chính thức, tháng 10-2008, Cục Đường bộ đã có phương án tiếp nhận và vận hành trạm thu phí Sông Phan (lúc đó đã hoàn tất thời hạn thu phí cho quốc lộ 1 đoạn ngang Bình Thuận được nâng cấp). Cục đã tham mưu để Bộ GTVT có quyết định chuyển giao cho chủ đầu tư dự án cầu Đồng Nai mới toàn bộ nhân sự, trang thiết bị, tài sản của trạm thu phí Sông Phan vào cuối năm 2008 để kịp thu phí cho cầu Đồng Nai mới từ 0 giờ ngày 1-1-2009 trở đi.
Trả lời về việc cầu Đồng Nai mới chưa hoàn thành đã thu phí trước cách cầu này 200 km, ông Mai Văn Đức, Cục trưởng Cục Đường bộ Việt Nam, cho biết Thủ tướng đã chấp thuận cho phép xây dựng cầu Đồng Nai mới theo hình thức BOT. Bộ GTVT đã có quyết định chuyển giao trạm thu phí Sông Phan cho chủ đầu tư tiến hành thu phí cho cầu Đồng Nai mới từ ngày 1-1-2009 theo quyết định của Bộ Tài chính. Ông Đức thừa nhận việc thu phí tại trạm Sông Phan cách quá xa cầu Đồng Nai mới dễ gây ra bức xúc dư luận. Lẽ ra việc thu phí cầu Đồng Nai mới sẽ phải được đặt ngay cạnh cầu này. Tuy nhiên, theo quy định, khoảng cách tối thiểu giữa các trạm thu phí là 70 km. Trong khi đó, khoảng cách từ trạm thu phí xa lộ Hà Nội (TP.HCM) đến cầu Đồng Nai mới chưa đầy 20 km. Trước đây, Cục Đường bộ cũng đã dự định đặt trạm thu phí gần trạm cân xe Dầu Giây hiện nay nhưng cũng không phù hợp vì tại tỉnh Đồng Nai đã có trạm thu phí tại huyện Trảng Bom của dự án xây dựng tuyến đường tránh TP Biên Hòa rất gần với cầu Đồng Nai mới và khu vực trạm cân.
Trong khi đó, điểm II Phần 1 Thông tư 90 năm 2004 của Bộ Tài chính hướng dẫn Nghị định 57 năm 2002 và Pháp lệnh Phí, lệ phí nêu rõ một trong các điều kiện để được thu phí đường bộ là “phải hoàn thành việc xây dựng, sửa chữa, nâng cấp theo dự án được cấp có thẩm quyền phê duyệt, đảm bảo chất lượng tốt hơn trước khi thu phí”. Mặt khác, đối với các đoạn đường bộ mới bắt đầu thu phí phải đảm bảo khoảng cách giữa hai trạm thu phí ở trên cùng một tuyến đường có độ dài tối thiểu 70 km. “Trường hợp cá biệt, đoạn đường bộ không đảm bảo khoảng cách tối thiểu 70 km thì Bộ GTVT hoặc HĐND cấp tỉnh có văn bản gửi Bộ Tài chính, nêu rõ lý do đề nghị thu phí, kèm theo đề án thu phí... để Bộ Tài chính xem xét, quyết định”, Thông tư 90 viết. Điểm IV Phần 2 Thông tư 90 cũng minh thị mức thu phí đường bộ đầu tư để kinh doanh tối đa không quá hai lần mức thu phí đầu tư bằng ngân sách. Trình tự quy định mức thu phí đối với cầu, đường đầu tư BOT cũng giống như đầu tư bằng ngân sách.
Như vậy, việc đặt trạm thu phí tại đầu cầu Đồng Nai mới để thu phí là hoàn toàn được phép chứ không như giải thích của ông Đức. Cách chọn trạm Sông Phan là không phù hợp thực tế vì sau này sẽ có nhiều xe ở TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương... qua cầu này mà không phải nộp phí, trong khi dân Bình Thuận không chạy qua cầu lại vẫn phải nộp phí là vô lý. Việc cho phép thu phí trước khi cầu hoàn thành cũng trái hẳn với Thông tư 90.
Sở Tư pháp tỉnh Bình Thuận cho biết sắp tới sẽ có văn bản kiến nghị Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) đề nghị Bộ Tài chính hủy bỏ quyết định về thu phí cầu Đồng Nai tại trạm Sông Phan.
Báo cũng có bài “Gần tỷ đồng bồi thường bị mắc kẹt”. Bài báo phản ánh: Sinh thời, cha ông Trần Ngọc Xuân có đứng tên làm chủ sở hữu căn nhà 21-21/1 Vạn Kiếp, quận Bình Thạnh, TP.HCM. Năm 1982, sau khi cha chết, ông Xuân tiếp tục sống tại căn nhà này. Năm 2004, căn nhà bị giải tỏa trắng do nằm trong dự án thoát nước và nâng cấp đường Hoàng Hoa Thám-Vạn Kiếp. Cho rằng ông Xuân là đại diện các đồng thừa kế (mẹ ông Xuân đã chết từ lâu, ông Xuân chỉ có một người em là bà Trần Thị Năm), UBND quận Bình Thạnh đã ra quyết định bồi thường cho ông Xuân hơn 850 triệu đồng. Để được hưởng trọn số tiền này, ông Xuân đã xuất trình tờ di chúc của người cha chỉ định ông là người thừa kế duy nhất. Tuy nhiên, bà Năm lại cho rằng di chúc đó giả mạo và bà đòi hưởng tiền bồi thường. Tháng 7-2004, trong thời gian chờ hai bên thương lượng, Ban bồi thường giải phóng mặt bằng quận đã chuyển số tiền trên vào ngân hàng.
Tháng 10-2006, ông Xuân đã nộp đơn khởi kiện tranh chấp thừa kế với bà Năm. Tuy nhiên, TAND quận Bình Thạnh đã từ chối thụ lý vụ án với lý do thời hiệu khởi kiện đã hết. Không biết tính sao, ông Xuân đã quay lại đề nghị UBND quận phân xử.
Ngay sau đó, UBND quận Bình Thạnh đã gửi công văn nhờ Sở Tư pháp và TAND TP.HCM hướng dẫn cách xử lý. Sở Tư pháp cũng cho rằng ông Xuân và các đồng thừa kế không thể kiện chia thừa kế vì đã quá hạn khởi kiện nhưng các bên vẫn có thể kiện chia tài sản chung. Vì theo điểm 4 khoản 2 Mục 1 Nghị quyết 02 năm 2004 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao, sau khi kết thúc thời hạn 10 năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về tài sản thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu tòa án giải quyết thì áp dụng các quy định pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết.
Thế nhưng TAND TP.HCM lại không đồng ý như thế. Theo tòa này, các đương sự cũng không đủ điều kiện chia tài sản chung theo hướng dẫn của Nghị quyết 02. Do TAND quận Bình Thạnh không thể thụ lý vụ kiện nên việc chi trả tiền bồi thường trong trường hợp này thuộc thẩm quyền của UBND quận Bình Thạnh.
Do mỗi nơi chỉ một kiểu nên UBND quận Bình Thạnh đã phải gửi văn bản xin ý kiến Bộ Tư pháp và TAND tối cao. ”Đến nay, hai cơ quan này vẫn chưa phản hồi nên chúng tôi chưa thể trả tiền bồi thường cho ông Xuân” - ông Trần Minh Thơ, Trưởng Ban bồi thường giải phóng mặt bằng quận Bình Thạnh, cho biết.
Nhiều ý kiến cho rằng TAND TP.HCM đã từ chối thụ lý đúng quy định, bởi lẽ chỉ có thể xử chia tài sản chung với điều kiện các đương sự đều nhất trí đó là di sản chưa chia. Thế nhưng ông Xuân khăng khăng mình là người được thừa kế theo di chúc, còn bà Năm lại quả quyết mình phải là người được thừa kế theo pháp luật. Ai đúng, ai sai vẫn chưa rõ vì đến giờ chưa có cơ quan chức năng nào kết luận tờ di chúc viết tay (không có chứng thực) do cha của ông Xuân lập có hợp pháp hay không. Sau gần năm năm bị “neo” tiền bồi thường, nếu ông Xuân và những người thừa kế của bà Năm (đã chết) không cố gắng ngồi lại với nhau, có lẽ họ phải cố gắng đợi hướng dẫn của Bộ Tư pháp và TAND tối cao chứ không còn cách nào khác hơn.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 20/5/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.