Trong buổi sáng ngày 01/12/2008, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Nhân dân phản ánh: Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh), Di sản thiên nhiên thế giới, hai lần được UNESCO công nhận hiện đang vượt lên xếp ở vị trí thứ hai trong danh sách 77 di sản được đề cử bầu chọn bảy Kỳ quan thiên nhiên thế giới mới của tổ chức New Open World, đứng sau Công viên quốc gia Fuerto Princesa Subterranean River của Philippines.
Trong tốp mười di sản đang được bầu chọn hàng đầu, Việt Nam còn có thêm Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (Quảng Bình) được xếp hạng ở vị trí thứ tám và đỉnh Phan-xi-păng (Lào Cai) xếp vị trí thứ chín.
2. Báo Người lao động phản ánh: Theo Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia (Ao), trong tháng 12-2008, Ao sẽ không tiết giảm điện trên cả nước sau 5 tháng phải thực hiện trong các giờ cao điểm, do công suất khả dụng của hệ thống điện đã được cải thiện. Nhà máy Điện Cà Mau 2 đang vận hành tin cậy liên tục; nhiều tổ máy lớn sửa chữa (Phú Mỹ 2.2, Phú Mỹ 3, Phả Lại...) đã đưa vào vận hành, cộng với công suất khả dụng của các nhà máy thủy điện cao, nên không cần phải tiết giảm điện nữa.
Tuy nhiên, nếu xảy ra sự cố nguồn điện, tổng công suất khả dụng nguồn không đáp ứng đủ nhu cầu phụ tải trong các giờ cao điểm, Ao vẫn phải tiết giảm công suất để bảo đảm vận hành an toàn hệ thống điện quốc gia.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Công an thành phố Hồ Chí Minh có bài "Thành phố Hồ Chí Minh: Trên 400 doanh nghiệp chây ỳ trả nợ hàng ngàn tỷ đồng". Bài báo phản ánh: Thời gian qua, tình trạng các công ty TNHH, cổ phần thi nhau xù nợ, chây ỳ thi hành án hoặc mất tích sau một thời gian hoạt động... đang có chiều hướng gia tăng. Hàng chục ngàn tỷ đồng của các công ty, cá nhân làm ăn chân chính đã bị các đối tượng lợi dụng kẽ hở của pháp luật để chiếm đoạt.
LỖ HỔNG LỚN TRONG LUẬT DN
Chỉ cho chúng tôi thấy danh sách hơn 400 doanh nghiệp đang chây ỳ trong việc thanh toán nợ, ông Đào Anh Dũng - chấp hành viên của cơ quan thi hành án dân sự TPHCM - cho biết, số vụ thi hành án còn tồn đọng của năm 2008 chuyển qua năm 2009 tại cơ quan này là 45.819 vụ với số tiền chưa THA lên tới 9.194 tỷ đồng.
Theo ông Dũng, sở dĩ danh sách trên càng lúc càng dài thêm là do giới doanh nghiệp, nhất là các công ty TNHH, cổ phần đã triệt để lợi dụng kẽ hở của điểm b khoản 1 điều 38 và điểm c khoản 1 điều 77 trong Luật Doanh nghiệp (quy định các thành viên của công ty TNHH chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn cam kết góp vào doanh nghiệp) để xù nợ.
Những doanh nghiệp kiểu này chỉ hoạt động tốt trong một thời gian. Sau đó khi số tiền hàng mà họ nợ các doanh nghiệp khác đã lên tới con số vài tỷ đồng thì họ trở mặt, lấy lý do không xác đáng để tìm cách chây ỳ trả nợ. Đơn cử như trường hợp Công ty TNHH Trung Nam 1 mua một số lượng bột mì (trị giá tới trên 2,3 tỷ đồng) của Công ty TNHH lương thực và nông sản xuất khẩu Thái Bình Dương, sau đó đã viện cớ số lượng, chất lượng không đúng trong hợp đồng để chây ỳ trả nợ. Tòa án sơ thẩm, phúc thẩm TPHCM đã bác lý do mà Công ty TNHH Trung Nam 1 đưa ra, buộc công ty này phải trả nợ. Phòng thi hành án TPHCM cũng ra quyết định buộc Công ty TNHH Trung Nam 1 phải thi hành bản án, trả cho Công ty TNHH lương thực và nông sản xuất khẩu Thái Bình Dương gần 2,8 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến khi thi hành án thì tài sản của Công ty TNHH Trung Nam 1 đã không còn gì để thi hành quyết định thi hành án ngoài một số bàn ghế, máy vi tính cũ nát trong trụ sở... thuê! Ngay sau đó, các thành viên của Công ty TNHH Trung Nam 1 lại đứng ra thành lập một công ty khác... hoạt động ì xèo trên thị trường.
Cao tay hơn, Công ty TNHH thương mại Quốc Thành cũng nợ Công ty vải sợi may mặc Miền Nam một khoản tiền gần 700 triệu đồng nhưng không chịu trả. Khi thi hành án dân sự TPHCM áp dụng biện pháp cưỡng chế trả nợ thì Công ty Quốc Thành đã mất tích, tất cả tài sản và tài khoản ngân hàng đều trống rỗng. Chi cục thuế TPHCM cũng đã đưa tên công ty trên vào danh sách các công ty mất tích. Thế nhưng, những thành viên sáng lập công ty trên vẫn xin Sở Kế hoạch và Đầu tư cho tăng vốn điều lệ để chứng tỏ là doanh nghiệp vẫn còn hoạt động nhằm tránh phải làm thủ tục giải thể hoặc phá sản. Được biết hiện nay các thành viên của Công ty TNHH thương mại Quốc Thành đã xin thành lập công ty khác và không biết ai sẽ trở thành “chủ nợ bất đắc dĩ” của họ trong tương lai. Một trường hợp khác tại Q. Thủ Đức là Công ty TNHH SX VLXD Phú Đức đã hợp đồng với ông Huỳnh Văn Tiến để vận chuyển vật liệu xây dựng phục vụ công trình nhưng sau đó lại chây ỳ trả nợ vì cho rằng số lượng vật liệu xây dựng giao không đúng khối lượng. Sự việc đã được tòa sơ thẩm, phúc thẩm TPHCM xét xử, tuyên buộc Công ty TNHH SX VLXD Phú Đức phải trả nợ số tiền gần 383 triệu đồng. Thi hành án Q. Thủ Đức đã ra quyết định thi hành án đối với công ty trên nhưng quá trình xác minh tài sản thì được biết công ty chỉ còn một trụ sở rỗng tuếch tại 481 xa lộ Hà Nội, P. Linh Trung, Q. Thủ Đức. Tài sản này do UBNDTP có quyết định giao đất, phía công ty còn chưa hoàn thành nghĩa vụ nộp tiền giải tỏa sử dụng đất. Được biết, ngoài số tiền nợ của ông Huỳnh Văn Tiến, Công ty Phú Đức còn nợ nhiều công ty khác với số tiền lên tới hàng tỷ đồng. Bản thân ông Lương Hạnh - Giám đốc Công ty TNHH SX VLXD Phú Đức hiện nay đã về quê. Cán bộ thi hành án muốn tống đạt giấy triệu tập cũng chỉ có cách yết thị lên cửa công ty nên đến nay vẫn chưa thể thi hành án.
CẦN NHỮNG BIỆN PHÁP NGĂN CHẶN
Có thể nói tình trạng những “công ty 5 không + 1 có” (không trụ sở, không vốn, không nhân viên, không điện thoại, không hoạt động, chỉ có một kiểu làm ăn lừa đảo, chụp giật) hiện đang là vấn đề đáng báo động. Nói như ông Nguyễn Văn Lực - Quyền trưởng thi hành án TPHCM - thì đã đến lúc nhà nước, nhất là Sở Kế hoạch và Đầu tư cần phải xem lại chính sách hậu kiểm (kiểm tra sau khi cấp phép hoạt động), không thể để tình trạng các công ty sau khi thành lập muốn làm gì thì làm; đồng thời phải có biện pháp, quy định ràng buộc trách nhiệm của các thành viên sáng lập, thành viên điều hành như: giám đốc, phó giám đốc, kế toán trưởng... phải có trách nhiệm khi xảy ra nợ nần. Nghiêm cấm các trường hợp mượn người đứng tên chủ doanh nghiệp. Trong trường hợp các thành viên sáng lập, thành viên điều hành thành lập các doanh nghiệp mới còn liên quan đến doanh nghiệp cũ đang có nợ nần thì cần hạn chế không cấp phép thành lập công ty mới. Buộc các doanh nghiệp phải công khai số tài khoản với Sở Kế hoạch và Đầu tư.
Hệ thống ngân hàng cũng phải có sự hỗ trợ, kịp thời phát hiện, thông báo các tài khoản mà một doanh nghiệp có thể mở tại nhiều ngân hàng để phòng ngừa, tránh trường hợp doanh nghiệp né tránh bằng cách khai báo tài khoản một lần với cơ quan chức năng, sau đó dùng các tài khoản khác để hoạt động. Bên cạnh đó, nhà nước cũng cần phải có sự điều chỉnh cấp thời để bít các lỗ hổng về mặt luật pháp, chấm dứt tình trạng doanh nghiệp làm ăn gian dối, chây ỳ trả nợ và trốn tránh thủ tục giải thể phá sản, gây sức ép thu hồi nợ lên cơ quan thi hành án.
2. Báo Lao động có bài "Chiếm nhà mẹ ruột không thành thì... đốt". Bài báo phản ánh: Bài báo phản ánh: Vào lúc 9 giờ ngày 27.11, không chấp hành lệnh thi hành án trả lại nhà cho mẹ ruột, bà Trần Thị Hải Thảo (40 tuổi, ngụ tại ấp chợ Cổ Cò, xã Ngọc Tố, huyện Mỹ Xuyên, Sóc Trăng) là con của bà Lê Thị Hoan (70 tuổi) đã dùng xăng tưới khắp nhà.
Khi lực lượng chức năng vào nhà thực hiện lệnh cưỡng chế, bà Hải Thảo đã châm lửa đốt nhà. Rất may, các lực lượng địa phương đã kịp thời dập tắt đám cháy, không để lây lan. Tuy nhiên, bà Hải Thảo cũng đã bị bỏng nhẹ và lực lượng thi hành án đã cưỡng chế thành công.
Theo ông Lương Nghi Quân - Trưởng công an xã Ngọc Tố, đây là căn nhà do bà Lê Thị Hoan đứng tên chủ quyền. Bà Hoan đã sang nhượng lại cho người khác với giá trên 1 tỷ đồng. Tuy nhiên, do bị người con gái phản đối nên sau nhiều lần hoà giải không thành, toà án tỉnh Sóc Trăng đã xử buộc người con rời khỏi nhà để giao trả nhà lại cho bà Hoan.
Sự vụ đang được các ngành chức năng và địa phương giải quyết, trước mắt là ổn định chỗ tá túc cho bà Trần Thị Hải Thảo cùng chồng và con.
3. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Báo cáo với Ban Pháp chế HĐND TP.HCM, Thi hành án dân sự (THA) TP cho biết: Với 214 chấp hành viên hiện có, áp lực công việc của cơ quan này rất lớn.
Trong năm 2008, THA TP có gần 91.800 việc phải thi hành và đã thi hành xong hơn 42.000 việc, tăng 2.300 việc so với năm 2007. Tính ra mỗi chấp hành viên đã làm cật lực, kể cả làm ngoài giờ để thi hành xong gần 250 việc/năm trong khi yêu cầu phải là 540 việc/năm.
Theo THA TP, tỷ lệ án tồn năm nay giảm được 10,8% so với năm trước. Chiếm một phần lớn trong án tồn là án chưa có điều kiện thi hành. Trong đó, vướng mắc phổ biến là nhiều vụ tài sản kê biên phát sinh tranh chấp, chấp hành viên hoặc người được THA khởi kiện thì tòa không thụ lý. Ngoài ra, có những doanh nghiệp nợ hàng chục tỷ đồng, cơ quan THA xác minh thì trụ sở thuê, không có tài sản để THA. Vài tháng sau, chủ doanh nghiệp đó lập công ty mới, có tài sản rất lớn nhưng cơ quan THA không thể buộc họ trả nợ được vì đây là hai doanh nghiệp khác nhau. Về quy định sau khi giảm giá tài sản kê biên hai lần mà không bán được thì giao tài sản cho người được THA, Quyền Trưởng THA TP Nguyễn Văn Lực cho biết thực hiện rất khó khăn. Theo đó, người được THA có thể không nhận tài sản vì không có nhu cầu sử dụng hoặc không đủ tiền “thối lại” cho người phải THA. Ông Lực kiến nghị nên quy định lại là cho phép giảm giá tài sản nhiều lần cho đến khi bán được thay vì chỉ giảm hai lần...
Ông Nguyễn Thanh Chín, Trưởng Ban pháp chế HĐND TP, đã yêu cầu THA TP cần tổng kết cụ thể hơn về những vụ án tuyên không rõ để cùng ngành tòa án giải quyết, rút kinh nghiệm. Vấn đề tài sản kê biên phát sinh tranh chấp cũng phải được hai ngành bàn bạc, thống nhất biện pháp giải quyết hoặc kiến nghị Bộ Tư pháp tìm cách gỡ...
Báo cũng phản ánh: Theo Thanh tra Sở Tư pháp TP.HCM, trong chín tháng đầu năm 2008, Thanh tra Sở đã ra quyết định xử phạt hành chính 14 trường hợp vi phạm trong lĩnh vực hộ tịch. Các trường hợp vi phạm là hành vi giả mạo chữ ký trong tờ khai đăng ký kết hôn, sử dụng bản tuyên thệ độc thân do giả của người khác, sử dụng giấy chứng sinh giả để đăng ký khai sinh.
Được biết, quy định xử phạt hành chính trong ngành tư pháp bao gồm nhiều lĩnh vực như thi hành án dân sự, công chứng, hộ tịch, quốc tịch, lý lịch tư pháp, giám định tư pháp, hoạt động luật sư, nuôi con nuôi... Thế nhưng chỉ lĩnh vực hộ tịch là có xử phạt hành chính, còn các lĩnh vực khác như công chứng, thi hành án dân sự... thì chưa thấy xử phạt dù trong thực tế chắc chắn có vi phạm.
Báo cũng có bài "Đào tạo LS “đẳng cấp WTO”: Phải tự túc kinh phí, LS bỏ cuộc". Bài báo phản ánh: Hơn nửa năm trước, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã phê duyệt đề án “Đào tạo chuyên gia pháp luật, luật sư phục vụ yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế giai đoạn 2008-2010”. Mục tiêu của đề án là cử các luật sư, cán bộ pháp lý giỏi ra nước ngoài đào tạo để họ am hiểu kiến thức pháp luật thương mại quốc tế, tinh thông kỹ năng hành nghề luật sư, đặc biệt là kỹ năng giải quyết tranh chấp thương mại, tư vấn pháp luật trong các giao dịch thương mại quốc tế. Tuy nhiên tới thời điểm này, trong số 23 hồ sơ nộp tham gia tuyển chọn, hoàn toàn không có đại diện nào của giới luật sư!
Tự túc kinh phí
Một lý do rất quan trọng khiến giới luật sư không mặn mà với chương trình này là nếu đi học, họ phải tự trang trải mọi kinh phí, chỉ được nhà nước cho vay ưu đãi khi tham gia khóa đào tạo trong khi cán bộ pháp lý thì được bao cấp toàn bộ.
Theo luật sư Đỗ Trọng Hải, Giám đốc Công ty Luật Bizlink, chi phí cho một luật sư đi học khoảng 70 ngàn USD. Trong khi đó, “70%- 80% đội ngũ luật sư ở Việt Nam coi 70 ngàn USD là mục tiêu phấn đấu chứ không phải là một khoản đầu tư để đi học” - ông Hải nói. Cạnh đó, không phải lúc nào cũng chọn được những luật sư có kinh nghiệm để cử đi học, nhất là khi nghề nghiệp họ đã tương đối vững vàng, là đối tác của các công ty thì quyết định “dứt áo ra đi” hoàn toàn không đơn giản.
Cùng ý này, luật sư Trần Tuấn Phong, Trưởng chi nhánh tại Hà Nội của Công ty Vilaf Hồng Đức, băn khoăn: “Riêng chuyện bỏ công việc đi học đã là một tổn thất lớn rồi, huống chi lại phải vay nợ và chưa biết sau khi học tập trở về nước sẽ thế nào... Những người được lựa chọn là những luật sư tương đối xuất sắc. Họ dễ dàng kiếm được những học bổng toàn phần của nước ngoài mà nhiều khi họ còn chưa sẵn sàng đi nữa là”...
Luật sư Trương Nhật Quang, Trưởng Văn phòng luật sư YKVN, cũng nhận xét hiện số luật sư đủ tiêu chuẩn không nhiều: “Nếu đủ tiêu chuẩn đó, họ cũng có những học bổng khác như Fulbright, Chevening... với thời gian học khoảng một năm, thuận tiện cho họ hơn là chương trình của Chính phủ”.
“Chúng tôi được lợi gì?”
Còn một đối tượng khác có khả năng chi trả khoản kinh phí không nhỏ ấy là các văn phòng luật sư, công ty luật. Tuy nhiên, luật sư Đỗ Trọng Hải cho biết: “Nếu các công ty tự chi, chúng tôi sẽ chọn một chương trình phù hợp chứ không phải chương trình đại trà như thế”. Thực tế, đào tạo một luật sư ít nhất phải mất 4-5 năm mới có thể làm được những việc dính dáng đến hội nhập quốc tế. Đây mới chỉ là giai đoạn đầu tư, kế đó mới đến giai đoạn khai thác mà chính những người ở giai đoạn này mới có khả năng đi học.
Luật sư Trần Tuấn Phong nhận xét: “Văn bản của Chính phủ không đề cập tới vai trò của các văn phòng luật sư, công ty luật trong khi đây là đối tượng cực kỳ quan trọng cho tương lai lâu dài của các luật sư. Chúng tôi đã góp ý và trong chương trình cụ thể, Bộ Tư pháp đã cố gắng đưa vai trò của các công ty luật vào nhưng chưa thực sự rõ ràng”. Luật sư Hải thì thẳng thắn: “Chúng tôi không nhìn thấy bóng dáng lợi ích của các văn phòng luật sư, công ty luật ở đâu cả. Chỉ thấy đòi hỏi thôi. Vì thế mà chương trình khó khả thi”.
Làm sao gỡ?
Theo dự kiến, cuối tháng 12-2008, hội đồng tuyển chọn sẽ tổ chức xét tuyển đợt một để chọn hơn 10 học viên cử ra nước ngoài đào tạo. Với tình hình trên, nhiều khả năng sẽ không có luật sư nào tham gia các khóa học.
Để giới luật sư có thể tham gia vào một chương trình có mục tiêu rất đúng đắn này, luật sư Đỗ Trọng Hải đã đề xuất cần có chính sách miễn thuế hoặc cho vay dài hạn đối với những văn phòng, công ty luật cấp tiền cho luật sư đi học. Còn luật sư Trần Tuấn Phong kiến nghị nhà nước nên bao cấp luôn: “Đầu tư cho nguồn nhân lực là việc nhà nước phải làm. Nhà nước chỉ cần bỏ tiền đào tạo 10-20 luật sư, cấp học bổng cho họ. Những luật sư này sẽ là hạt nhân giúp phát triển đội ngũ luật sư trong nước. Vì thế không nên đặt ra quá nhiều e ngại”.
Ông Lê Hồng Sơn, Quyền Vụ trưởng Vụ Bổ trợ tư pháp, cho biết tới đây Bộ Tư pháp sẽ xem xét, kiến nghị Chính phủ theo hướng nhà nước đầu tư tiền cho các luật sư đi học hoặc có chính sách hỗ trợ cho các công ty luật để họ chi tiền cho luật sư đi.
Báo cũng cho biết: Chiều qua (29-11), Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã có buổi hội đàm với Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lào Cha-Lơn-Nhia-Pao-Hơ nhân thăm hữu nghị và làm việc tại Việt Nam.
Hai bên đã thông tin cho nhau về tình hình cải cách pháp luật và tư pháp của hai nước, trao đổi sâu về vấn đề đào tạo cán bộ tư pháp, vấn đề quốc tịch, thi hành án... Trong khuôn khổ chuyến thăm, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lào cũng tới thăm lãnh đạo TAND tối cao và VKSND tối cao, thăm và làm việc với Sở Tư pháp, Cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Khánh Hòa để trao đổi về công tác quản lý hộ tịch, công chứng, thi hành án...
4. Báo Hà Nội mới phản ánh: Ngày 28/11, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã quyết định Trường Đại học Luật Hà Nội và Nhà xuất bản Tư pháp là 2 đơn vị sự nghiệp thuộc Bộ Tư pháp.
Trước đây, theo Quyết định thành lập số 405/QĐ-CP ngày 10/11/1979 của Hội đồng Chính phủ, Trường Đại học Luật Hà Nội là đơn vị trực thuộc Bộ Tư pháp và chịu sự quản lý nhà nước về giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trường thực hiện nhiệm vụ đào tạo cán bộ pháp lý các bậc đại học, thạc sĩ và tiến sĩ; nghiên cứu, ứng dụng khoa học pháp lý và thực hiện nhiệm vụ khác do Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Bộ Giáo dục và Đào tạo giao.
Nhà xuất bản Tư pháp là đơn vị sự nghiệp có thu thuộc Bộ Tư pháp, có mục đích: tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về ngành Tư pháp; hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ; phổ biến kiến thức, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành Tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 01/12/2008, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.