Trong buổi sáng ngày 15/5/2008, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC:
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Ngay sau khi thông tin "Giá sách giáo khoa in năm 2008 sẽ tăng bình quân 10% so với giá bìa đã được giữ ổn định từ năm 2002 - 2007" do NXB Giáo dục đưa ra, hàng vạn gia đình nghèo có con đi học thêm bồn chồn, lo lắng.
Trong khi lãnh đạo Bộ GD&ĐT trả lời báo chí là sẽ báo cáo Chính phủ về vấn đề này, người dân đang chờ quyết định cuối cùng thì nhiều nơi đã bán sách theo giá mới, thậm chí cả sách cũ cũng được bán theo giá mới.
Giữa lúc cơn “bão giá” đang được chính phủ cố gắng kiềm chế, người dân đang xoay xở cố gắng đảm bảo mỗi bữa cơm không quá đạm bạc thì thông tin trên khiến họ thấy nản. Mấy ngày nay, tại các cửa hàng sách ở Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng… người dân và con em họ đổ xô đi mua sách để… chạy giá. Có những gia đình dù con mình chưa học đến lớp đó nhưng vẫn mua dự phòng cho chắc. Người dân ngỡ ngàng khi các sách cũ đã qua sử dụng cũng được bán theo đúng giá bìa.
Chính lý do không đủ điều kiện cho con đến trường vì giá cả leo thang chóng mặt thời gian qua đã khiến hàng chục ngàn học sinh trên cả nước bỏ lớp. Tăng giá sách rất dễ xảy ra tình trạng đầu cơ hoặc tăng giá vô tội vạ của các cửa hàng sách. NXB Giáo dục vẫn phát hành sách thông qua công ty sách - thiết bị trường học các tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, chắc chắn một điều những gia đình nghèo sẽ lựa chọn phương án mua sách ở ngoài những nơi trên với giá rẻ hơn.
Theo ý kiến của nhiều nhà xuất bản khác, giá giấy tăng không ảnh hưởng nhiều đến mức phải tăng giá. Các nhà xuất bản khác vẫn không tăng giá các loại sách mà tìm nhiều giải pháp khác để giảm chi phí sản xuất, cân bằng được giá thành để ổn định đầu ra. Sự cạnh tranh bắt buộc các nhà xuất bản phải tính toán và cân nhắc kỹ trước các quyết định tăng giá.
Họ từng khẳng định nếu như họ được tham gia thì giá thành sách sẽ thấp hơn rất nhiều so với giá sách mà Nhà xuất bản Giáo dục đang bán. Ngay cả trong trường hợp giá giấy tăng, họ có nhiều cách để giảm giá thành sản xuất để ổn định giá. Rõ ràng một lần nữa lại cho thấy, việc cắt bỏ khối u độc quyền mới góp phần nâng cao chất lượng và hạ giá thành sách giáo khoa.
Bên cạnh những ý kiến phản hồi, NXB Giáo dục cho biết quyết định trích 3,5 tỉ đồng để mua SGK tặng thư viện trường học ở các xã nghèo, vùng sâu, vùng xa (học sinh được mượn sách của thư viện để học, không cần phải mua); học sinh nghèo ở vùng khó khăn, học sinh con liệt sĩ, con thương binh loại 4/4 được tặng mỗi em một bộ SGK; tổ chức phong trào vận động học sinh dùng lại SGK cũ theo hướng học sinh lớp trước tặng lại học sinh lớp sau; tăng cường củng cố tủ SGK dùng chung trong các thư viện trường học để cho học sinh thuê, mượn. Công ty sách - thiết bị trường học tỉnh, thành cũng sẽ mua SGK cũ của học sinh (loại sách còn dùng được, in năm 2006, 2007, không bị rách bìa, không bị mất trang) và bán lại cho người có nhu cầu với giá rẻ (khoảng 35-40% so với giá bìa; phát hành không hạn chế số lượng phiếu giảm giá 10%/bộ SGK.
Câu hỏi được đặt ra là, với nhiều biện pháp hỗ trợ như trên của NXB Giáo dục, vậy sao không giữ nguyên giá, tăng 10% rồi lại phải nghĩ ra nhiều cách để tặng sách, phát hành phiếu giảm 10% để “ban ơn” chăng? Để kiềm chế lạm phát, Thủ tướng Chính phủ đưa ra giải pháp quyết liệt là các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước không tăng giá những mặt hàng thiết yếu. Nhà xuất bản Giáo dục độc quyền xuất bản sách giáo khoa mấy chục năm qua, lợi nhuận mang lại từ kiểu kinh doanh này rõ ràng không hề nhỏ. Nay, không những “lỡ hẹn” với Chính phủ về việc sẽ giảm giá SGK (Thủ tướng đã yêu cầu Bộ GD&ĐT chỉ đạo NXB Giáo dục nghiên cứu phương án giảm giá SGK trong công văn ngày 21/5/2007), NXB Giáo dục còn "góp gió" trong cơn bão giá đang mỗi lúc một tăng cao.
2. Báo Vietnamnet phản ánh: Văn phòng Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng vừa lập tổ công tác nhằm xác minh, làm rõ một số nội dung đơn thư tố cáo của công dân “nổi cộm” tại TP.HCM. Nguồn tin của VietNamNet cho biết, tổ công tác gồm 4 thành viên sẽ tiến hành làm rõ một số vụ việc sau:
Nội dung đơn phản ánh việc UBND TP.HCM thu hồi 300ha đất nông nghiệp tại phường Thạnh Mỹ Lợi, quận 2 giao cho Công ty TNHH thanh niên xung phong Huy Hoàng với mức giá đền bù bất hợp lý, gây thiệt thòi và bức xúc cho người dân. Việc UBND TP trích ngân sách 150 tỷ đồng để sửa chữa cầu Văn Thánh là không đúng. Xác minh đơn tố cáo của bà Dương Thị Việt - đại diện cho Công ty liên doanh PTC-ARTKTNS có trụ sở tại 462–464 Nguyễn Thị Minh Khai, phường 2, quận 3 đối với một số cán bộ trong công ty liên doanh (phía Việt Nam) và một số cán bộ của Sở KHĐT TP.HCM có hành vi tham nhũng. Đơn tố cáo về một số sai phạm trong quá trình thực hiện Khu dự án dân cư nhà vườn du lịch Phước Lộc, xã Long Hoà, huyện Cần Giờ. Vụ chạy án liên quan đến một số cán bộ Công an TP.HCM.
3. Báo Nông nghiệp phản ánh: Trong đợt rét đậm, rét hại vừa qua, diện tích cây cao su trên địa bàn huyện Minh Hóa, tỉnh Quảng Bình đã bị thiệt hại gần 200 ha (chủ yếu ở các xã Trung Hoá và Hoá Hợp) khiến nhiều người dân lâm vào cảnh trắng tay.
Hiện tại, trên địa bàn huyện Minh Hoá có trên 350 ha cao su, tập trung chủ yếu ở các xã Hoá Hợp, Thượng Hoá và Trung Hoá, bao gồm diện tích được trồng từ năm 1997 đến nay. Mủ cao su được giá, đã khiến người dân Minh Hoá không ngừng mở rộng diện tích. Thế nhưng trong đợt rét đậm, rét hại vừa qua, diện tích cây cao su trồng mới trên địa bàn đã bị chết hàng loạt, nhiều hộ dân lao đao vì nguồn vốn đầu tư chủ yếu đều vay mượn từ ngân hàng.
Trước tình hình này, chính quyền xã đã động viên bà chuyển diện tích trồng cao su bị chết sang trồng sắn, đậu các loại, nhằm đảm bảo lương thực, đồng thời luỹ vốn, chuẩn bị đất để trồng lại.
Được biết, tại Minh Hoá, trong mấy năm qua đã có 51 hộ vay trên 530 triệu đồng để trồng cao su, với lãi suất 1,5%/tháng (dài hạn) và 1,45%/tháng (trung hạn). Với xuất phát điểm về kinh tế hộ còn thấp so với mặt bằng chung của tỉnh, thì việc người dân vay vốn có lãi suất cao để trồng cao su sẽ rất mạo hiểm (người dân phải cầm cố tài sản mới vay được). Bởi lẽ cây cao su từ khi trồng đến khi khai thác mủ, có thời gian khá dài- khoảng từ 5 đến 7 năm- chưa tính đến khả năng cao su có thể bị thiệt hại bởi các yếu tố bất thường của thời tiết.
4. Báo Thanh niên phản ánh: Thứ trưởng Bộ GTVT Ngô Thịnh Đức vừa có ý kiến về 3 dự án đường cao tốc mới của Việt Nam do Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tài trợ. Theo đó, dự án đường cao tốc Hà Nội - Lạng Sơn và dự án đường cao tốc Hạ Long - Móng Cái, xét về lợi ích kinh tế và lưu lượng vận chuyển hàng hóa cũng như khả năng phát triển du lịch của khu vực thì chưa phải thực sự ưu tiên, trong khi Chính phủ đã đồng ý cho thực hiện nâng cấp quốc lộ 18 trong thời gian tới.
Dự án đường cao tốc Bến Lức - Long Thành được ưu tiên hàng đầu vì ở đây có hệ thống cảng và là tuyến chính để vận chuyển lúa gạo từ đồng bằng sông Cửu Long, đảm bảo an ninh lương thực cho Việt Nam.
Báo cũng phản ánh: Trong không khí thấm đẫm tinh thần Phật giáo, Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc đã khai mạc sáng qua, 14.5 tại Trung tâm Hội nghị quốc gia. Đến dự Lễ khai mạc có: Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết; Hòa thượng Thích Phổ Tuệ, Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam; Hòa thượng Thích Trí Tịnh, Chủ tịch Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam; Giáo sư, Tiến sĩ Lê Mạnh Thát, Chủ tịch Ủy ban Tổ chức Quốc tế (IOC) Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc 2008 tại Việt Nam; Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Huỳnh Đảm. Nguyên Tổng bí thư Đỗ Mười, nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương, nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt, nguyên Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An... cùng hơn 3.500 đại biểu, trong đó có 2.000 đại biểu quốc tế đến từ 60 quốc gia và vùng lãnh thổ đã dự lễ khai mạc.
Đại lễ mở đầu bằng lễ dâng hương, cúng dường Tam bảo trang nghiêm, trịnh trọng theo các nghi thức đặc trưng của Phật giáo. Tiếp đó, các đại biểu đã dành một phút mặc niệm các nạn nhân bị thiệt mạng do cơn bão Nargis ở Myanmar và động đất tại Trung Quốc vừa qua. Sau lễ dâng hương là màn biểu diễn múa Lục cúng hoa đăng và trình diễn bài ca Vesak thiêng liêng.
Với chủ đề: "Đóng góp của Phật giáo trong việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh", Đại lễ Phật đản Liên Hiệåp Quốc 2008, Phật lịch 2552 khai mạc với sự tham dự của gần 2.000 đại biểu là chư tôn đức giáo phẩm, đại diện cho Phật giáo 60 nước và các tông phái Phật giáo trên thế giới.
Đại lễ nhận được thông điệp của Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki Moon, của lãnh đạo các nước trên thế giới như Thủ tướng Úc Kevin Rudd, Thủ tướng Sri Lanka Rathasiri Wickramanayaka, Tổng thống Cộng hòa Nhân dân Bangladesh. Các thông điệp đều nhấn mạnh chủ đề của Đại lễ thể hiện sự thao thức của mỗi người con Phật, của các hội đoàn Phật giáo đối với lòng từ bi, nền hòa bình và sự hòa hợp.
Buổi chiều cùng ngày, hàng ngàn đại biểu, tăng ni, phật tử đã tham dự hai buổi thuyết trình của Thiền sư Thích Nhất Hạnh và Thiền sư Dharmakosajarn, Chủ tịch sáng lập Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc với các chủ đề "vai trò của Phật giáo trong việc ngăn ngừa chiến tranh" và "Phật giáo với vấn đề xã hội công bằng dân chủ văn minh".
5. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Sáng 14-5, Quốc hội (QH) thảo luận tại tổ về dự án Luật sửa dổi, bổ sung một số điều của Luật Xuất bản và việc điều chỉnh địa giới hành chính thủ đô Hà Nội và một số tỉnh. Buổi chiều, QH họp riêng để nghe trình bày tờ trình của Bộ trưởng Bộ Xây dựng, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của QH về việc thí điểm cho người nước ngoài được mua và sở hữu nhà ở có thời hạn tại Việt Nam.
Không khí buổi thảo luận tại tổ Hà Tây – Bến Tre – Cao Bằng sáng qua rất sôi nổi. Hầu hết ý kiến của các đại biểu (ĐB) QH đều thống nhất chủ trương mở rộng Hà Nội, tuy nhiên, một số ĐB cho rằng, những phân tích trong Tờ trình 60 chưa rõ và cần bổ sung để thuyết phục hơn.
Nhiều ý kiến trong buổi thảo luận tại tổ Hà Nội cũng khá tập trung xung quanh chủ trương mở rộng địa giới hành chính Hà Nội. ĐB Đặêng Huyên Thái (Hà Nội) cho rằng các cử tri đều đồng tình, chủ trương mở rộng là cần thiết, bởi mọi người đều thấy những khó khăn, tồn tại, bức xúc của thủ đô hiện nay.
Tuy nhiên, vấn đề các cử tri còn băn khoăn, vì đây là một việc lớn, do đó việc triển khai cần được tính toán thật kỹ và thận trọng. Có thể Chính phủ và các cơ quan chức năng đã có quá trình chuẩn bị trước đó nhưng công tác tuyên truyền, phổ biến rộng rãi đến mọi người dân thì rất chậm. Đây là vấn đề không chỉ của nhân dân thủ đô mà còn là của cả các vùng lân cận.
Việc mở rộng thủ đô sẽ tập trung nhiều vào giải quyết vấn đề quy hoạch đô thị. Do vậy, điều các cử tri quan tâm là liệu cuộc sống của những người dân vùng nông thôn, nghèo bị mất đất có khó khăn hơn không. Hơn thế, bản thân Hà Nội hiện cũng phải đối mặt với những khó khăn trong giải quyết vấn đề này tại một số địa bàn vùng xa như Sóc Sơn, Đông Anh... Mặt khác, công tác quy hoạch của Hà Nội còn đang rất khó khăn. Khi hợp nhất, vấn đề Hà Nội quy hoạch mở rộng sẽ phải gặp khó khăn gì?
Hà Nội hiện có nhiều thuận lợi nhưng cũng phải đối mặt với không ít khó khăn. Công tác quản lý, điều hành của đội ngũ cán bộ lãnh đạo Hà Nội hiện nay còn khó khăn. Nếu mở rộng Hà Nội thì liệu đội ngũ cán bộ mới có thực hiện tốt công tác quản lý, điều hành? “Đây là một việc lớn không chỉ của Hà Nội mà còn của cả nước. Ý Đảng thì đã rõ và chúng ta nên tiếp tục thực hiện việc thăm dò ý dân. Chúng ta cần phải có một lộ trình chuẩn bị chu đáo” – ĐB Phạm Thị Loan (Hà Nội) đề nghị.
6. Báo Hà Nội mới phản ánh: UBND TP Hà Nội vừa có công văn yêu cầu UBND các quận, huyện và các sở, ban, ngành, các đơn vị thuộc TP khẩn trương báo cáo kết quả kê khai, xác minh, kết luận, công khai kết quả xác minh tài sản, thu nhập.
Trước đó, UBND TP đã có công văn yêu cầu các cơ quan trên báo cáo nội dung trên trước ngày 25-4-2008 để TP tổng hợp báo cáo kết quả chung cho Thanh tra Chính phủ trước ngày 30-4-2008. Tuy nhiên, đến nay, nhiều đơn vị chưa gửi báo cáo hoặc gửi nhưng chưa thực hiện theo đúng biểu mẫu hướng dẫn của Thanh tra Chính phủ. UBND TP yêu cầu các đơn vị chưa đáp ứng yêu cầu nghiêm túc thực hiện để báo cáo TP trước ngày 20-5-2008.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP:
1. Báo Sài Gòn giải phóng có bài "Bộ luật Lao động: Người lao động thiệt vì những khoảng “hở”". Bài báo phản ánh: Ban Pháp chế HĐND TPHCM vừa có đợt giám sát về việc thực hiện pháp luật lao động trên địa bàn TPHCM. Tại các buổi giám sát, nhiều đại biểu đặt vấn đề: Tại sao có trường hợp doanh nghiệp (DN) thực hiện đúng pháp luật lao động nhưng tranh chấp lao động vẫn liên tục xảy ra, công nhân (CN) vẫn ngừng việc, đưa kiến nghị? Phải chăng pháp luật về lao động hiện đã lạc hậu, không đáp ứng yêu cầu điều chỉnh mối quan hệ lao động vốn đã phức tạp?
Dẫn chứng cho nhận định này, bà Đoàn Thị Thu Hà, Trưởng phòng Quản lý lao động Ban quản lý các KCX-KCN TPHCM (HEPZA), nói: Khoản 2, điều 116 Bộ luật Lao động quy định: “Những nơi sử dụng nhiều lao động nữ, người sử dụng lao động (NSDLĐ) có trách nhiệm giúp đỡ tổ chức nhà trẻ, lớp mẫu giáo hoặc hỗ trợ một phần chi phí cho lao động nữ có con ở lứa tuổi gửi trẻ, mẫu giáo”. Cụm từ “NSDLĐ có trách nhiệm giúp đỡ” không thể hiện rõ tính bắt buộc thực hiện. Thông tư hướng dẫn cũng không quy định cụ thể việc giúp đỡ thực hiện thế nào, mức hỗ trợ chi phí là bao nhiêu.
Đồng quan điểm trên, bà Mai Thị Bích Vân, nguyên Trưởng ban Nữ công LĐLĐ TPHCM, từng nhận xét: “Ngay cả trong Nghị định số 113/ 2004 NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt hành chính về hành vi vi phạm pháp luật lao động cũng không có điều khoản nào nói đến việc xử phạt những DN không tổ chức nhà giữ trẻ hoặc không hỗ trợ chi phí cho người lao động có con ở lứa tuổi này”. Đó là lý do khiến cho từ trước đến nay, những quy định ưu đãi, chính sách cho lao động nữ không được đảm bảo thực hiện nghiêm chỉnh.
Hiện tại, trong tổng số 946 DN tại 15 KCX-KCN trên địa bàn TPHCM, chỉ mới có 335 DN xây dựng thỏa ước lao động tập thể, chiếm hơn 35%. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do luật quy định không rõ.
Khoản 1, Điều 46 Bộ luật Lao động quy định: “Mỗi bên (NSDLĐ và NLĐ) đều có quyền đề xuất yêu cầu ký kết và nội dung thỏa ước lao động tập thể. Khi nhận được yêu cầu, bên nhận yêu cầu phải chấp nhận việc thương lượng và phải thỏa thuận thời gian bắt đầu thương lượng, chậm nhất 20 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu…”. Như vậy, nếu “một bên” không có yêu cầu ký kết thì việc ký kết thỏa ước lao động tập thể không thể tiến hành. Thực tế, tại các KCX-KCN, một số công đoàn cơ sở công ty không đề xuất yêu cầu ký kết, DN lợi dụng điều đó và cho rằng việc không ký kết thỏa ước là không sai luật.
Về chế độ tiền thưởng, Điều 64, Bộ luật Lao động quy định: “Căn cứ vào kết quả sản xuất kinh doanh hàng năm của DN và mức độ hoàn thành công việc của NLĐ, NSDLĐ thưởng cho NLĐ…”. Điều này tạo cho DN cách hiểu: việc trả hay không trả lương tháng 13 là quyền của DN. Đây là kẽ hở tạo điều kiện cho DN xử ép NLĐ, trong khi theo quy định của Bộ Tài chính, tiền lương tháng 13 chi trả thực tế cho NLĐ được hạch toán vào chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế; chứng tỏ tiền lương tháng 13 đã được xem như quyền lợi phải có của NLĐ.
“Luật không có quy định chuyện DN phải lo bữa ăn trưa, ăn giữa ca cho CN. Thế nên DN muốn cho CN ăn bao nhiêu thì cho. Nhiều trường hợp bữa ăn không đảm bảo tái tạo sức lao động”- ông Võ Văn Đời, cán bộ LĐLĐ TP, bức xúc.
Một điều bất hợp lý nữa, theo ông Trương Lâm Danh, Phó Chủ tịch LĐLĐ TPHCM, là chuyện DN chia nhỏ tiền lương của CN thành các khoản lương và trợ cấp nhưng trợ cấp lại cao hơn lương. DN chỉ xây dựng thang bảng lương bằng hoặc cao hơn mức lương tối thiểu một chút. Riêng những khoản phụ cấp, chẳng hạn như phụ cấp năng suất, phụ cấp chuyên cần, phụ cấp chức vụ… mà DN cấp cho CN thì lại thuộc diện trợ cấp thường xuyên nhưng không ổn định, không thuộc diện phải ghi vào phụ lục hợp đồng lao động.
Điều này gây thiệt thòi cho CN vì DN chỉ phải đóng BHXH trên nền lương tối thiểu chứ không dựa trên thu nhập thực lãnh. Bộ luật Lao động không quy định cụ thể việc này nên không có cơ sở nào để bắt buộc DN. Những bất cập trong quy định ký kết hợp đồng lao động cũng khiến DN lợi dụng lách luật. Ông Phan Thành Luân, LĐLĐ quận 10, dẫn chứng: “Điều 42 Bộ luật Lao động quy định: Nếu làm việc dưới 12 tháng, người lao động không được DN trợ cấp thôi việc. Nắm được điều này, một số DN áp dụng phương thức ký hàng loạt hợp đồng lao động có thời hạn 12 tháng. Sau đó đến tháng thứ 11 lại gợi ý cho NLĐ làm đơn xin nghỉ việc để vài ngày sau làm hồ sơ xin việc mới. Như vậy, DN không phải trợ cấp thôi việc, không phải thực hiện các chế độ nâng bậc, nâng lương”.
Cũng về vấn đề trợ cấp thôi việc, khoản 1, Điều 14 Nghị định 44/2003/ NĐ-CP quy định người được hưởng chế độ hưu trí hàng tháng không được hưởng trợ cấp thôi việc. Điều này có nghĩa là: nếu CN đủ tuổi hưu, được nhận chế độ hưu do BHXH chi trả thì không được nhận khoản trợ cấp thôi việc do DN trả. Theo ý kiến của nhiều cán bộ công đoàn, đây là một thiệt thòi cho những người đã cống hiến cả đời cho DN.