Trong buổi sáng ngày 30/10/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo điện tử Chính phủ phản ánh: Trước diễn biến phức tạp của dịch cúm A/H1N1 khiến số ca tử vong nâng lên con số 36 trường hợp tính đến ngày 29/10, Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn giám sát và phòng chống dịch cúm nguy hiểm này thay thế quy định trước đây. Thay vì theo quy định cũ chỉ thực hiện cách ly 7 ngày đối với người bệnh, theo hướng dẫn mới, Bộ Y tế yêu cầu thời gian cách ly ít nhất là 7 ngày đối với người bệnh (sau khi khởi phát) và cả người tiếp xúc với ca bệnh cũng phải hạn chế tiếp xúc với cộng đồng trong vòng 7 ngày kể từ lần tiếp xúc gần nhất với người bệnh. Đồng thời, việc tiêm phòng vắc-xin được Bộ Y tế xác định là biện pháp quan trọng để phòng bệnh cúm và giảm ảnh hưởng của dịch cúm A/H1N1, đặc biệt cho những đối tượng có nguy cơ cao.
Cục trưởng Cục trưởng Cục Y tế dự phòng và môi trường Nguyễn Huy Nga cho biết, dự kiến cuối tháng 12/2009 đến đầu tháng 1/2010, Việt Nam sẽ nhập khẩu khoảng 1 triệu liều vaccine để triển khai tiêm phòng cho người dân, trong đó sẽ ưu tiên cho một số đối tượng có nguy cơ cao nhiễm cúm A/H1N1. Bộ Y tế thống kê đến thời điểm này đã có 60 tỉnh thành trong cả nước có bệnh nhân dương tính với cúm A/H1N1, ghi nhận 10.568 trường hợp dương tính và 36 trường hợp tử vong. Trường hợp thứ 36 bị tử vong được xác nhận trong ngày hôm nay (29/10) là một bệnh nhân nữ 31 tuổi, đang mang thai con thứ 3 tuần thứ 37 ở huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk.
Bộ Y tế khuyến cáo, phụ nữ có thai, đặc biệt là phụ nữ mang thai ở giai đoạn 3 tháng cuối của thai kỳ là đối tượng nguy cơ cao, dễ xảy ra biến chứng nặng khi bị nhiễm cúm A/H1N1 do vậy khi có biểu hiện nghi ngờ cúm cần đến các cơ sở y tế để được tư vấn, điều trị kịp thời, hạn chế tử vong cho cả mẹ và con. Nhóm đối tượng dễ cảm nhiễm cúm A/H1N1 lại rơi vào các trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, có nguy cơ biến chứng nặng và tử vong cao. Theo nhận định của Bộ Y tế, đỉnh của dịch cúm A/H1N1 sẽ vào tháng 11 và 12 sắp tới, vì vậy các địa phương cần tiến hành tập huấn cho y tế tuyến huyện về việc phát hiện và điều trị cúm A/H1N1.
2. Báo điện tử Đài tiếng nói Việt Nam phản ánh: Văn phòng Chính phủ hôm nay (29/10) thông báo, Thủ tướng đã đồng ý về mặt nguyên tắc việc thành lập Tập đoàn kinh tế tư nhân, theo đề xuất của Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam. Theo thông báo kết luận của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại cuộc gặp với trung ương Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam ngày 13-10-2009, Thủ tướng đồng ý về mặt nguyên tắc và đã giao Bộ Kế hoạch và đầu tư chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan và Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam nghiên cứu, đề xuất mô hình Tập đoàn kinh tế tư nhân, trong đó bao gồm cả các hình thức hỗ trợ của Chính phủ, trình Thủ tướng xem xét, quyết định.
Thủ tướng khẳng định, Chính phủ sẽ tạo điều kiện thuận lợi về môi trường kinh doanh, pháp luật, và thủ tục hành chính để ngày càng có nhiều doanh nghiệp ra đời, phát triển bền vững, xây dựng được thương hiệu mạnh có sức cạnh tranh trên trường quốc tế. Về những kiến nghị khác của Hội, Thủ tướng đã giao cho Bộ Tài chính chủ trì phối hợp với các bộ, ngành liên quan soạn thảo dự án Luật Bảo hiểm tín dụng xuất khẩu, để sớm trình Chính Phủ và Quốc hội ban hành. Thông báo của Văn phòng Chính phủ cũng cho biết, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã phân công Toà án nhân dân tối cao soạn thảo dự án Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Phá sản doanh nghiệp để trình Quốc hội.
Thủ tướng cũng giao Bộ Công thương chủ trì, phối hợp với các bộ, cơ quan liên quan và Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam lựa chọn từ các doanh nghiệp tiêu biểu và có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng một số thương hiệu mang tầm toàn cầu, quảng bá hình ảnh của doanh nhân Việt Nam trên trường quốc tế.
3. Báo Tuổi trẻ phản ánh: Ông Trần Quốc Đông, Giám đốc Ban quản lý các dự án đường sắt, Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam, cho biết tổng công ty đã thống nhất dỡ bỏ hệ thống đường sắt trên cầu Long Biên. Thay vào đó, cầu đường sắt trên cao thuộc tuyến đường sắt trên cao Yên Viên - Ngọc Hồi (tuyến đường sắt đô thị Hà Nội số 1) sẽ thực hiện nhiệm vụ cho tàu hoả lưu thông qua như cầu Long Biên hiện nay.
Theo ông Đông, việc bố trí này sẽ giảm tải trọng cho cầu Long Biên, đồng thời hoàn chỉnh hơn nữa việc lưu thông của các loại hình phương tiện khác. Hiện tổng công ty đã phê duyệt phương án xây dựng tuyến đường sắt đô thị Hà Nội số 1 này chỉ cách cầu Long Biên khoảng 30m nằm về phía thượng lưu sông Hồng. Phương án này đã nhận được sự đồng tình từ Chính phủ và UBND TP Hà Nội.
4. Báo điện tử Vietnamnet phản ánh: Ông Dirk Meganck, Giám đốc văn phòng Quỹ phát triển châu Âu của Ủy ban châu Âu tại châu Á cho rằng bài học then chốt chống tham nhũng thành công, đó là Chính phủ phải làm chủ trong cuộc chiến này. Ông Dirk Meganck phát biểu tại lễ khởi động dự án tăng cường năng lực tổng thể ngành Thanh tra và Chính phủ Việt Nam, nhằm theo dõi và báo cáo thực trạng tham nhũng, diễn ra chiều 29/10 tại Hà Nội.
Dự án trị giá 1,17 triệu EUR sẽ được bắt đầu vào tháng 11 sắp tới và dự kiến sẽ kéo dài 4 năm. Đây là hợp tác giữa Chương trình phát triển LHQ (UNDP), Ủy ban châu Âu và Thanh tra Chính phủ.
Đánh giá cao nỗ lực phòng chống tham nhũng của Việt Nam, ông Dirk Meganck cho rằng bài học then chốt, đó là Chính phủ phải làm chủ trong cuộc chiến này. "Chúng ta đã nói nhiều về việc tham nhũng cản trở phát triển và đánh cắp tiền bạc từ người dân, gây phương hại danh tiếng quốc gia, làm nhụt chí nhà đầu tư. Nhắc lại thông điệp này là cần thiết. Tham nhũng không chỉ là vấn để của Việt Nam, mà của các quốc gia trên thế giới, trong đó có châu Âu", ông nhấn mạnh.
Giám đốc UNDP tại Việt Nam Setsuko Yamazaki cũng cho rằng: “Tham nhũng ảnh hưởng nhiều nhất đến người nghèo. Họ không đủ khả năng để hối lộ. Vì thế tham nhũng gián tiếp làm cho người dân nghèo mất đi quyền lợi về giáo dục và y tế. Nếu muốn duy trì sự phát triển lâu dài và ổn định về xã hội và kinh tế, Việt Nam cần đẩy mạnh thực hiện công tác phòng chống tham nhũng”.
Vị trí trên Bảng chỉ số nhận thức tham nhũng và các chỉ số quản trị toàn cầu do Ngân hàng Thế giới cung cấp cho thấy công cuộc phòng, chống tham nhũng vẫn là một thách thức với Việt Nam.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Kinh tế Sài Gòn online có bài "Xây dựng gói pháp lý thân thiện với doanh nghiệp". Bài báo phản ánh: Bài báo phản ánh: Những lỗi trong các văn bản quy phạm pháp luật không chỉ đơn thuần là vấn đề kỹ thuật lập pháp mà nó trực tiếp tác động đến toàn bộ nền kinh tế đất nước. Từ quan điểm này, ông Scott Jacobs, chuyên gia tư vấn Dự án nâng cao năng lực cạnh tranh Việt Nam (VNCI) cho rằng Chính phủ Việt Nam nên đưa ra một chương trình cải cách mạnh nhằm rà soát, cắt bỏ thủ tục hành chính, quy định pháp luật không còn phù hợp để loại bỏ hay thay thế bằng những quy định mới thông thoáng, phù hợp hơn.
Có ý kiến cho rằng nguyên nhân của sự suy thoái hay phát triển kinh tế của một đất nước bắt nguồn từ những quy định pháp lý điều tiết sự hoạt động của nền kinh tế đó. Theo ông điều đó có đúng với tình hình kinh tế thế giới hiện nay không?
Theo tôi, cuộc suy thoái kinh tế thế giới đang xảy ra bắt nguồn từ những thất bại của các quy định pháp lý, người ta gọi đó là "Cơn bão hoàn hảo", không ai lường trước được những tác động xấu của nó. 5 năm về trước ở nước Mỹ đã xảy ra sự suy thoái kinh tế và nguyên nhân được đánh giá là bắt nguồn từ sự thất bại về văn bản quản lý của Chính phủ điều hành. Những quy định pháp lý không tốt sẽ dẫn đến những sai lầm trong quản lý, đưa nền kinh tế đi theo chiều hướng xấu. Những lỗi trong các văn bản quy phạm pháp luật không chỉ đơn thuần là vấn đề kỹ thuật lập pháp mà nó trực tiếp tác động đến toàn bộ nền kinh tế đất nước. Chi phí của những quy định pháp lý không tốt ở nhiều nước được tính chiếm khoảng 15% GDP, còn ở Việt Nam chưa tính được cụ thể, nhưng theo tôi phải vào khoảng 25% GDP. Đó là chưa tính đến những chi phí khác như cơ hội kinh doanh bị mất, những sáng tạo bị bỏ lỡ...
Sau nhiều năm làm việc tại Việt Nam, theo tôi nếu nhìn vào các quy định pháp lý quản lý kinh tế hiện nay thì nền kinh tế Việt Nam đang trên đường đi đến điểm đụng độ với khủng hoảng, đụng độ với những rủi ro cao về môi trường, sức khỏe... Chính phủ Việt Nam phải đánh giá tầm quan trọng của việc thẩm cứu các văn bản pháp lý điều tiết nền kinh tế để từ đó có những quy định ngăn ngừa các rủi ro. Đầu tiên Việt Nam nên tránh sự tác động không tốt của những quy định pháp lý này bằng cách chỉnh lại cách thức làm ra các văn bản pháp lý cũng như cách đánh giá các văn bản đó.
Thưa ông, để rà soát, thẩm định được các quy định pháp lý điều tiết nền kinh tế là một điều không dễ và sẽ phải "đụng chạm" với các cơ quan ban hành ra các quy định đó?
Chúng tôi cùng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương đã xây dựng được công cụ rà soát, đánh giá chất lượng văn bản quy phạm pháp luật mà không cần tốn nhiều thời gian, công sức. Nếu sợ "đụng chạm", mà không làm thì chi phí cho những rủi ro do các quy định pháp lý không tốt đem lại còn cao hơn nhiều. Năm 1997 Hàn Quốc rơi vào khủng hoảng, thiệt hại tới 13% GDP. Tuy nhiên Hàn Quốc xem đây là cơ hội để thay đổi, tạo động lực phát triển kinh tế, các doanh nghiệp nhìn lại mình sau cuộc khủng hoảng để cải tổ lại mình. Khi ra khỏi khủng hoảng Hàn Quốc tăng trưởng nhanh hơn trước và đó là nhờ những biện pháp mạnh tay trong việc rà soát, đánh giá lại giá trị của các văn bản pháp lý quản lý kinh tế. Trong vòng hơn 1 năm đất nước này đã hủy hơn 6.000 quy định pháp lý trên tổng số 12.000 quy định liên quan đến quản lý kinh tế.
Những quy định pháp lý không còn hợp thời, gây cản trở hoạt động thương mại, làm hạn chế sự năng động của thị trường bị xóa bỏ hoàn toàn. Trong số đó có nhiều quy định không còn ý nghĩa áp dụng, nó chỉ có ý nghĩa trong một thời kỳ, một giai đoạn phát triển kinh tế nhất định nhưng khi đã trải qua thời kỳ, giai đoạn đó người ta bỏ quên và đương nhiên nó vẫn có hiệu lực thi hành. Nhiều quy định không cần thiết nhưng trước đây không ai để ý loại bỏ chúng nên sự tồn tại của những quy định này là một rào cản cho sự phát triển kinh tế, thậm chí là nguyên nhân suy thoái kinh tế. Đây là bài học cho Việt Nam và đã có đề án về việc rà soát pháp luật từ năm 2009. Tôi cho rằng đây là một cách tạo ra gói pháp lý thân thiện với doanh nghiệp, tạo môi trường kinh doanh sạch để doanh nghiệp phát triển.
Việc rà soát đánh giá, thậm chí loại bỏ nhiều văn bản liệu có làm ảnh hưởng đến hoạt động thương mại của doanh nghiệp Việt Nam không thưa ông?
Việt Nam đang thay đổi nhanh trên tất cả các lĩnh vực, pháp luật cũng phải thay đổi theo để bắt nhịp cuộc sống. Chính phủ Việt Nam đang có nhiều nỗ lực cải cách, cải thiện luật pháp và đặc biệt là đã nhìn nhận tầm quan trọng của công tác rà soát, thẩm định lại giá trị của các quy định pháp lý. Đây như một cuộc "làm sạch" các quy định pháp lý nhằm tạo nên môi trường kinh doanh năng động, thông thoáng và phù hợp hơn. Cần phải nhận ra giá trị thực sự của mỗi quy định pháp lý, có những quy định không còn phù hợp, không còn tương thích với thực tế phải loại bỏ ngay. Chính phủ Việt Nam nên đưa ra một chương trình cải cách mạnh nhằm rà soát, cắt bỏ thủ tục hành chính, quy định pháp luật không còn phù hợp để loại bỏ hay thay thế bằng những quy định mới thông thoáng, phù hợp hơn. Làm tốt công tác kiểm soát chất lượng của các văn bản quy phạm pháp luật, các quy định pháp lý và công việc này phải được thực hiện thường xuyên nhằm "gạn lọc" cho sạch những quy định pháp lý không phù hợp làm hạn chế sự phát triển của nền kinh tế.
Theo tôi, nếu Việt Nam làm tốt công tác rà soát, thẩm định các quy định pháp lý thì phải có đến 2/3 các quy định hiện nay bị loại bỏ hoặc sửa đổi. Theo tôi, việc này không ảnh hưởng đến hoạt động hiện tại của các doanh nghiệp Việt Nam mà sẽ tạo ra được một gói pháp lý thân thiện với doanh nghiệp, tạo nên một môi trường thương mại tốt hơn.
2. Trang web Diễn đàn các doanh nghiệp có bài Nên có luật về ban hành thủ tục. Bài báo phản ánh: Chúng ta than phiền thủ tục hành chính của nhiều ngành như thuế, hải quan, ngân hàng và cung cách ứng xử của đại diện các ngành này tại các buổi đối thoại là đúng. Tuy nhiên, công bằng mà nói, tất cả đều là nạn nhân của một nền hành chính thủ công, thiếu kỷ cương và tồn tại nhiều bất cập. Hiện nay, Chính phủ đang dự thảo nghị định về kiểm soát thủ tục hành chính. Nhưng với thực trạng hiện nay, có lẽ nên nâng nghị định lên thành luật thì mới có thể xây dựng được một nền hành chính phục vụ thông suốt.
Thủ tục là một biện pháp của mọi chính phủ dùng để quản lý, điều tiết các hoạt động trong xã hội. Thủ tục đúng, hợp lý sẽ giúp quản lý tốt xã hội, thúc đẩy sự phát triển. Ngược lại, thủ tục rườm rà, chồng chéo, thiếu tính khả thi thì sẽ kìm hãm sự phát triển, gây mất lòng tin đối với công chúng, tạo điều kiện cho nhũng nhiễu... Mới đây, Hội đồng Tư vấn cải cách hành chính đã công bố danh sách 500 ý kiến về thủ tục hành chính liên quan đến 19 lĩnh vực gây khó cho doanh nghiệp. Không riêng gì kinh tế, hầu như lĩnh vực nào có quan hệ giữa công dân và doanh nghiệp với cơ quan công quyền, đều xuất hiện những mê hồn trận thủ tục nhiêu khê... Do đó, nếu chỉ chuẩn hóa ở mức độ nghị định thì e rằng đó mới chỉ là làm phần ngọn.
Không chỉ Việt Nam, vấn nạn quy định thủ tục thiếu tính khả thi, gây phiền hà cũng diễn ra ở nhiều quốc gia khác. Tuy nhiên, có một điểm khác là một số nước đã quan tâm đến việc tính toán, lượng hóa được chi phí do các quy định, thủ tục gây ra để cân nhắc một cách nghiêm túc trước khi ban hành. Theo đó, người ta quan tâm đến bốn loại chi phí tài chính như sau: 1.Chi phí của chính quyền để quản lý việc ban hành các quy định, thủ tục (ở Mỹ, chi phí này đã tăng năm lần trong thời gian từ năm 1970 đến năm 1995); 2. Chi phí cho những công việc văn phòng và hành chính của các doanh nghiệp và người dân (tại các nước thành viên Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế - OECD, loại chi phí này ước tính chiếm 1,7% GDP); 3. Chi phí để thực thi như việc mua sắm các trang thiết bị mới, tái cơ cấu quá trình sản xuất, việc xây dựng lại và tăng chi phí do chậm trễ trong việc nhận giấy phép (ở các nước OECD, chi phí này chiếm tới 10% GDP); 4. Chi phí gián tiếp cho nền kinh tế, như làm giảm tính cạnh tranh, giảm sút đầu tư.
Ngoài việc tính toán chi phí do các quy định, thủ tục gây ra, cũng cần phải tính đến chất lượng của các quy định và thủ tục. Người ta thấy rằng nếu những yếu tố khác là giống nhau, thì chất lượng của các quy định, thủ tục tỷ lệ nghịch với số lượng các quy định, thủ tục được ban hành. Điều này chủ yếu do việc thực thi càng khó khăn hơn khi số lượng các quy định, thủ tục cần được thực thi ngày càng nhiều hơn. Như vậy, có thể nói các quy định của Chính phủ “càng ít càng tốt”.
Bên cạnh đó, hiệu quả của việc chấp hành cũng là một biểu hiện để đánh giá chất lượng của các quy định, thủ tục được ban hành. Các quy định, thủ tục phi thực tế gây phiền nhiễu, thí dụ như các mức phạt quá vụn vặt hoặc quá cứng nhắc đều dẫn đến hiệu quả thực thi kém và bị người dân phớt lờ. Có một nguyên tắc khá phổ biến là, nếu chi phí của cá nhân trong việc tuân thủ quy định, thủ tục lớn hơn hình phạt trong trường hợp vi phạm (tính theo xác suất bị bắt giữ), thì quy định, thủ tục đó khó có thể được chấp hành nghiêm chỉnh. Do vậy, các quy tắc thủ tục quá rườm rà hoặc thiếu thực tế, làm tăng chi phí thực hiện cũng góp phần làm giảm khả năng tuân thủ của người dân.
Từ lâu, Chính phủ đã tỏ rõ quyết tâm rà soát, bãi bỏ hoặc sửa đổi nhiều quy định thủ tục không phù hợp. Tuy nhiên, kết quả thu được không như mong muốn. Nguyên nhân một phần do nhiều quy định thủ tục sinh ra để phục vụ cho những lợi ích cục bộ của một bộ phận có quyền ban hành các quy định, thủ tục đó. Nhưng sâu xa và bao trùm là nền hành chính hiện nay mang nặng tính “cai trị” chứ không phải là nền hành chính “phục vụ”.
Thiết nghĩ, ngoài Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, cũng nên có thêm luật về ban hành hành các thủ tục và trong đó phải có các quy định chế tài. Nhất thiết các dự thảo về quy định, thủ tục đều phải được công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng và lấy ý kiến phản biện rộng rãi. Nếu các quy định, thủ tục nào gây thiệt hại cho công dân, doanh nghiệp mà chứng minh được thì có thể kiện ra tòa án hành chính buộc cơ quan công quyền bồi thường. Có làm được như vậy thì mới mong các cơ quan công quyền đưa ra được những quy định, thủ tục có chất lượng và khả thi để quản lý tốt xã hội, điều tiết nền kinh tế phát triển nhanh, đúng hướng.