Trong buổi sáng ngày 29/01/2010, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Tuổi trẻ phản ánh: Ngày 28-1, Ban Bí thư Trung ương Đảng triệu tập hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng chống tham nhũng năm 2009, triển khai công tác năm 2010. Báo cáo tại hội nghị cho biết: số vụ việc tham nhũng năm 2009 được phát hiện, xử lý vẫn chưa tương xứng với tình hình tham nhũng thực tế. Đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành, đảng ủy trực thuộc trung ương, các tập đoàn kinh tế nhà nước; các phó bí thư, chủ tịch UBND, thường trực ban chỉ đạo, chánh văn phòng tỉnh ủy, thành ủy cả nước đã về dự.
Báo cáo của Ban chỉ đạo trung ương về PCTN cho thấy trên một số lĩnh vực (quản lý, sử dụng tài sản công; chi tiêu thường xuyên bằng nguồn vốn ngân sách; quản lý, sử dụng ODA...) tham nhũng đã có xu hướng giảm, tình hình năm sau tốt hơn năm trước. Đáng chú ý là các biện pháp phòng ngừa đã được chú trọng hơn. Theo báo cáo của các tỉnh, thành phố trong cả nước, đã có 14.398 cơ quan, tổ chức, đơn vị thực hiện các quy định về công khai, minh bạch... Nhiều cơ quan, đơn vị xây dựng và thực hiện quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp, qua thực hiện đã xuất hiện nhiều tấm gương tốt”- bản báo cáo dẫn chứng.
Cũng trong năm 2009, qua hơn 3.000 cuộc kiểm tra về thực hiện chế độ, định mức, tiêu chuẩn tại các bộ, ngành trung ương đã phát hiện 202 vụ vi phạm với tổng giá trị 16,5 tỉ đồng, xử lý kỷ luật 187 cán bộ, công chức. Ở địa phương, qua hơn 7.000 cuộc kiểm tra đã phát hiện 379 vụ vi phạm với giá trị thiệt hại hơn 50 tỉ đồng, xử lý 442 cán bộ, công chức. Liên quan đến các vụ việc tham nhũng, các bộ, ngành ở trung ương và các địa phương xử lý trách nhiệm 195 người đứng đầu.
Tuy vậy, Ban chỉ đạo nhận thấy “việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu còn ít so với số vụ án tham nhũng đã xét xử; nhiều nơi nhầm lẫn giữa xử lý trách nhiệm người đứng đầu với xử lý người đứng đầu khi có sai phạm”. Một số cơ quan, tổ chức, đơn vị lạm dụng quy định về bí mật Nhà nước để hạn chế công khai, minh bạch theo quy định. “Đưa công tác PCTN là một trọng tâm công tác lớn trong chỉ đạo, điều hành của cấp ủy Đảng, chính quyền; kiểm điểm việc thực hiện theo định kỳ, gắn với kiểm điểm việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của cấp ủy, chính quyền các cấp. Công tác PCTN là một trong các nội dung cần được quan tâm trong đại hội đảng bộ các cấp, tạo sự thống nhất về nhận định, đánh giá, từ đó đề ra nhiệm vụ, giải pháp phù hợp. Kết quả công tác PCTN là thước đo năng lực, sức chiến đấu của mỗi tổ chức Đảng, năng lực và hiệu quả điều hành của các cấp, các ngành” - Thường trực Ban Bí thư Trương Tấn Sang phát biểu tại hội nghị.
2. Theo chinhphu.vn, ngày 28-1, tại Diễn đàn Kinh tế thế giới Davos 2010 (Thụy Sĩ), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có buổi đối thoại với các tổng giám đốc điều hành (CEO) của hơn 20 tập đoàn hàng đầu thế giới đến từ Hoa Kỳ, Nhật Bản, Ấn Độ, Thụy Sĩ… về sự phát triển của kinh tế Việt Nam.
Giải đáp mối quan tâm của các CEO về môi trường đầu tư và tiềm năng của Việt Nam, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định: Môi trường chính trị và xã hội của Việt Nam ổn định sẽ là nhân tố tích cực tạo môi trường đầu tư thuận lợi. Thủ tướng khẳng định chính sách nhất quán của Việt Nam là tạo mọi điều kiện cho các tập đoàn, doanh nghiệp nước ngoài thành công ở Việt Nam.
Cùng ngày, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã hội kiến Tổng thống Thụy Sĩ Doris Leuthard. Tổng thống Doris Leuthard mong muốn thời gian tới Việt Nam - Thụy Sĩ sẽ tăng cường hợp tác trên tất cả lĩnh vực. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tin rằng chuyến thăm Thụy Sĩ vào tháng 5-2010 của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết sẽ đánh dấu mốc phát triển mới trong quan hệ Việt Nam - Thụy Sĩ. Thủ tướng đề nghị Thụy Sĩ sớm công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường.
3. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Sáng 28-1, một hội thảo trực tuyến về thực hiện Luật Bình đẳng giới đã diễn ra tại hai điểm cầu Hà Nội và TP.HCM. Hội thảo do Ban Dân vận Trung ương, Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP) phối hợp thực hiện.
Bà Setsuko Yamasaki, Giám đốc UNDP tại Việt Nam, nhận xét: “Qua thực tế, tôi nhận thấy Việt Nam đã có tiến bộ trong bình đẳng giới. Hằng ngày, những phụ nữ Việt Nam vẫn tích cực phát huy vai trò của mình trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội”. Ông Nguyễn Thế Trung, Phó Trưởng ban Dân vận Trung ương, cho biết hội thảo nhằm nâng cao nhận thức xã hội về thực hiện Luật Bình đẳng giới. Đồng thời, xác định trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền trong việc tuyên truyền, vận động, đảm bảo tỉ lệ cán bộ nữ tham gia các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể.
Báo cũng phản ánh:Ngày 28-1, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Chi nhánh Cần Thơ (VCCI Cần Thơ) tổ chức trao đổi với các doanh nghiệp xung quanh vấn đề giải quyết tranh chấp hợp đồng trong kinh doanh.
Đa số doanh nghiệp phản ánh tình trạng các đối tác chây ì trong việc thực hiện nghĩa vụ thanh toán nợ theo hợp đồng đã ký kết. Một số doanh nghiệp chưa nắm rõ các thủ tục pháp lý, hợp đồng làm ăn khi ký kết chưa chặt chẽ, dễ bị đối tác vin vào đó để trì hoãn trả nợ… Nhiều doanh nghiệp ngán ngại sử dụng pháp luật để giải quyết tranh chấp vì tâm lý “được vạ thì má đã sưng”.
Chính vì tâm lý ngán ngại sử dụng luật pháp, nhiều doanh nghiệp chọn con đường xử lý vụ việc đòi nợ bằng tình cảm. Thế nhưng nói như ông Lê Quang Tâm, Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản Gentraco (Cần Thơ): “Hai năm nay chúng tôi có hàng loạt đối tác nợ tiền mua thức ăn thủy sản nhưng đòi riết họ chẳng trả mà cứ khất lần. Doanh nghiệp chủ yếu đòi nợ bằng tình cảm vì nghĩ vụ việc đưa ra tòa thưa kiện nhau quá tốn thời gian, người nợ tiền mình biết bị thưa kiện cứ dây dưa tiếp vì tòa còn thụ lý, xét xử. Mà đến khi có bản án phải qua thi hành án. Chẳng biết khi nào mới có thể thu hồi nợ”. Và cuối cùng, chẳng còn cách nào khác, phía Công ty Cổ phần Thủy sản Gentraco phải đưa đối tác của mình ra tòa để nhờ phán xử vì dùng tình cảm cũng chẳng ăn thua. Cũng như ông Tâm, hàng loạt doanh nghiệp cho biết họ chủ yếu tác động bằng tình cảm. Thế nhưng giải pháp này ít khi thành công. Đưa nhau ra tòa, doanh nghiệp đôi khi phải chờ dài cổ.
Ông Nguyễn Thanh Hưng, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản Kiên Thành (Đồng Tháp), bức xức: “Công ty khởi kiện một chủ ao nuôi ở tỉnh An Giang từ tháng 10-2008 để đòi nợ số tiền trên 19 tỉ đồng. Hồ sơ bị “ngâm” gần sáu tháng, sau đó bị trả với lý do không thuộc thẩm quyền giải quyết. Sau đó, tòa này nhận lại hồ sơ thụ lý theo quyết định của tòa cấp tỉnh nhưng đến nay đã hơn bảy tháng trôi qua kể từ khi thụ lý lại, TAND TP Long Xuyên vẫn chưa xét xử. Mỗi lần chúng tôi hỏi thì phía tòa án trả lời đang xem xét để sớm đưa ra xử. Trong khi Bộ luật Tố tụng dân sự quy định rất rõ ràng về thời hạn chuẩn bị xét xử. Tòa làm như vậy, chúng tôi cảm thấy nản”.
Để đảm bảo quyền lợi của mình khi xảy ra tranh chấp hợp đồng với đối tác, luật sư Nguyễn Trường Thành (Đoàn Luật sư TP Cần Thơ) khuyến nghị các doanh nghiệp: “Trình tự giải quyết một vụ kiện, đặc biệt là trong vấn đề thương mại rất nhiêu khê. Vì thế, ngay từ giai đoạn ký hợp đồng làm ăn, doanh nghiệp cần chuẩn bị cho mình hành trang pháp lý, cần có trợ thủ về luật để tư vấn trước khi đặt bút ký hợp đồng”.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Hôm nay (29-1), Sở Tư pháp TP.HCM tổng kết công tác năm 2009. Theo báo cáo, Sở đã hoàn thành “cả núi” công việc thuộc phạm vi, chức năng của Sở. Trong đó, với vai trò là người gác cửa pháp luật cho UBND, Sở đã tư vấn, thẩm định các văn bản pháp luật của TP dưới con mắt của người dân, đặt quyền lợi của người dân lên trên… nên thuyết phục cơ quan ban hành. Tháng 6-2009, những người đã lỡ mua suất tái định cư bỗng dưng… méo mặt vì Sở Xây dựng TP.HCM trình UBND TP dự thảo chỉ thị chấn chỉnh việc mua bán suất tái định cư theo hướng cấm sang nhượng. Ai đã lỡ mua thì có thể được hợp thức hóa nhưng phải đóng thêm tiền cho nhà nước... Tuy nhiên, Sở Tư pháp TP.HCM cho rằng nên cho phép chuyển nhượng có điều kiện. Phó Giám đốc Sở Tư pháp Ung Thị Xuân Hương phân tích: “Về lý, suất tái định cư là quyền về tài sản của hộ tái định cư nên họ phải được quyền chuyển nhượng. Về tình, lẽ ra hộ tái định cư phải được bố trí nhà đất và có giấy chứng nhận. Đằng này họ phải chờ rất lâu và trong thời gian chờ đợi đó, họ đành bán chui”.
Sau đó, dự thảo trên bị UBND bác và Sở Xây dựng TP.HCM trình lại dự thảo theo hướng cho phép chuyển nhượng nhưng phải ưu tiên bán cho nhà nước theo giá của UBND cấp quận hoặc đơn vị quản lý nhà đề xuất. Sở Tư pháp lại cho rằng như vậy là hạn chế quyền lợi của người dân. Gần đây nhất, trong lần thẩm định dự thảo lần thứ ba, Sở Tư pháp TP.HCM vận dụng các quy định của Luật Cư trú và Luật Nhà ở để đề nghị bỏ việc bắt buộc người mua suất tái định cư phải có hộ khẩu thành phố. Ngoài ra, người mua cũng không cần phải chứng minh không có căn nhà nào khác tại thời điểm mua… Bà Xuân Hương cho biết: “Nếu muốn cấm thì cũng không thể nào cấm được vì đó là nhu cầu của dân. Việc cấm không những không giúp cho công tác quản lý mà những giao dịch chui còn dễ nảy sinh những rắc rối sau này. Quy định có hợp lòng dân mới dễ đi vào cuộc sống”.
Đã nhiều năm sống tại trại 979F (phường Long Phước, quận 9), người ta vẫn quen gọi bà bằng cái tên đặc sệt Việt Nam: Lê Thị Hường, chứ ít ai gọi bà bằng tên Theak Sopha. Cũng như nhiều người Campuchia sang Việt Nam để lánh nạn ở giai đoạn 1978-1983, bà Hường cùng hàng trăm người khác không còn giữ một giấy tờ gì để chứng minh quốc tịch gốc. Ngoài trại 979F, trại 979E ở xã Phạm Văn Cội, huyện Củ Chi cũng có nhiều người Campuchia sinh sống. Thời gian trôi qua, họ lập gia đình, con cái họ lớn lên cũng không có quốc tịch. Nhiều người rời trại tỏa đi làm ăn xa, chỉ lận lưng tấm thẻ thường trú do công an cấp. Giữa năm 2008, Bộ Tư pháp có kế hoạch giải quyết vấn đề người Campuchia lánh nạn sang Việt Nam. Sở Tư pháp TP.HCM cùng các cơ quan liên quan phổ biến kế hoạch trên. Ông Nguyễn Văn Vũ, Trưởng phòng Hộ tịch - Sở Tư pháp TP.HCM, kể: “Có rất nhiều người đã lụm khụm, đi không nổi, thế mà vì khát khao nhập quốc tịch Việt Nam, họ chống gậy tới tận điểm tuyên truyền của chúng tôi để hỏi thủ tục nhập quốc tịch. Không chỉ đi một mình, họ còn kéo theo con cháu, bày tỏ niềm vui sẽ thành công dân Việt Nam”.
Để phỏng vấn những người đã tự nguyện làm đơn xin nhập quốc tịch Việt Nam, Sở Tư pháp cử một đoàn cán bộ đến tận nơi họ sống, vì theo ông Vũ: “Đa phần họ có cuộc sống khó khăn, nhiều người đã lớn tuổi. Do đó chúng tôi đến tận nơi cho bà con đỡ cực”. Sau đó, Sở đã trình UBND TP.HCM gần 300 trường hợp đủ điều kiện được nhập quốc tịch Việt Nam. Cuối năm rồi, UBND TP đã gửi các hồ sơ lên Bộ Tư pháp để trình Chủ tịch nước quyết định.
2. Báo Giao thông vận tải phản ánh: Sáng ngày 28/1, tại văn phòng Tổng công ty Cảng hàng không miền Bắc, thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đã có buổi làm việc với các bên liên quan như Bộ GTVT, Cục Hàng không, Tổng công ty cảng hàng không, đại diện các hãng hàng không... về Dự án Pháp lệnh thủ tục bắt giữ tàu bay. Cơ quan soạn thảo và trình dự án là Tòa án nhân dân tối cao. Buổi làm việc tập trung làm rõ các vấn đề có thể vướng mắc khi áp dụng trong thực tiễn, cụ thể về thời gian bắt giữ tàu bay, nghĩa vụ của các bên tham gia...
Pháp lệnh thủ tục bắt giữ tàu bay quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục bắt giữ tàu bay để đảm bảo lợi ích của chủ nợ, chủ sở hữu, người thứ ba ở mặt đất bị thiệt hại hoặc người khác có quyền, lợi ích đối với tàu bay, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, thi hành án dân sự, thực hiện tương trợ tư pháp và thẩm quyền, trình tự, thủ tục thả tàu bay đang bị bắt giữ.
Theo đại diện TAND tối cao, thực tiễn những năm qua cho thấy, do chưa có quy định cụ thể về điều kiện, trình tự và thủ tục bắt giữ tàu bay nên chưa có yêu cầu Tòa án bắt giữ tàu bay. Trong bối cảnh hoạt động hàng không ngày càng phát triển và nảy sinh nhiều tranh chấp phức tạp, việc nhanh chóng ban hành Pháp lệnh là hết sức cần thiết. Luật Hàng không dân dụng mới được sửa đổi thay thế Luật năm 1991 cũng đã cho phép Tòa án quyết định bắt giữ tàu bay để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ nợ, chủ sở hữu, người thứ ba ở mặt đất bị thiệt hại hoặc những người khác có quyền và lợi ích đối với tàu bay. Tuy nhiên, để thi hành quyền hạn này cần phải có trình tự, thủ tục bắt giữ tàu bay cụ thể. Trong quá trình lấy ý kiến hoàn thiện dự án Pháp lệnh còn nhiều ý kiến khác nhau. Chủ yếu tập trung vào các vấn đề khi nào được phép, ai được phép và điều kiện bắt giữ tàu bay... Ngoài ra, các vấn đề liên quan tới quyền miễn áp dụng, điều kiện áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời bắt giữ tàu bay, vai trò của Viện Kiểm sát trong việc bắt giữ tàu bay cũng còn nhiều ý kiến chưa thống nhất.
Một trong những điểm có hai luồng ý kiến trái ngược được nhiều người quan tâm là phạm vi điều chỉnh của Pháp lệnh. Có ý kiến cho rằng không nên quy định cho phép yêu cầu bắt giữ tàu bay khi chưa khởi kiện tại Tòa án mà chỉ nên quy định việc bắt giữ tàu bay để bảo đảm lợi ích của chủ nợ, chủ sở hữu, người thứ ba ở mặt đất bị thiệt hại hoặc người khác có quyền, lợi ích đối với tàu bay khi họ đã khởi kiện vụ án tại Tòa án. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng việc bắt giữ tàu bay cần có những quyết định nhanh chóng nên quy định như dự thảo là hợp lý. Tuy nhiên, đến thời điểm này, cơ bản các vấn đề chính đã được thống nhất. Đại diện Ủy ban Tư pháp sau khi lắng nghe ý kiến của các đơn vị tham gia trực tiếp vào quá trình bắt giữ tàu bay (chủ yếu trong ngành Hàng không) cho biết sẽ tiếp tục chỉnh sửa lại một số vấn đề liên quan và trình UBTV Quốc hội thông qua vào tháng 3 tới.