I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Thuê “xã hội đen” đòi nợ - lợi bất cập hại. Bài báo phản ánh: Thông tin ““xã hội đen” đòi nợ trong 15-30 ngày, thành công đến 80%-90%, còn khởi kiện ra tòa và qua thi hành án (THA) thì kéo dài đến 400 ngày, thành công chỉ 50%-60%” được VCCI công bố tại một hội thảo mới đây, đúng là gây choáng váng cho dư luận.
Nếu nhìn vào con số tỉ lệ thành công “thần kỳ” đến 90% và thời gian thu nợ tốc hành thì hiệu quả thu nợ từ việc thuê “xã hội đen” xứng đáng “đè bẹp” các biện pháp thu nợ hợp pháp khác (trong phạm vi cuộc khảo sát này). Nhưng vấn đề đáng bàn ở đây chính là phương pháp được sử dụng để đòi nợ ở hai trường hợp này là hoàn toàn đối nghịch. Một bên là hiệu quả từ việc thực thi pháp luật của các lực lượng chức năng, còn một bên là hành xử mang tính phi pháp của lực lượng bất hợp pháp.
Thực tế cho thấy mức độ đòi nợ thành công của “xã hội đen” tỉ lệ thuận với biện pháp “mạnh” mà họ áp dụng. Nếu nhẹ nhàng thì làm cho con nợ kinh doanh không yên ổn như liên tục điện thoại gây sức ép, gửi thư đòi nợ đến cơ quan làm việc hay cử người đến “cắm chốt” 24/24 ở nhà riêng. Mạnh tay hơn một xíu thì công ty, nhà con nợ bỗng dưng bị ném sơn đỏ, chất bẩn, nhận vòng hoa tang, quan tài… Nếu vẫn chưa “hiểu chuyện” thì đầu gấu được tung ra để đe dọa người thân, đánh đập gây thương tích, thậm chí là bắt cóc để ép con nợ trả tiền...
Và thực tế cũng cho hay đã xảy ra nhiều vụ “xã hội đen” bắt cóc, đánh đập để đòi nợ bị truy tố, xét xử, kết án về tội cưỡng đoạt tài sản, bắt giữ người trái pháp luật, cố ý gây thương tích… Rất tiếc trong nhiều trường hợp thì chủ nợ thoát sự trừng phạt của pháp luật, bởi lẽ họ chỉ yêu cầu thu hồi nợ, phủ nhận liên quan đến phương thức đòi nợ bạo lực và hậu quả do “xã hội đen” gây ra. Còn những hành vi gây rối càng khó bắt quả tang, tìm được chứng cứ để xử lý bằng luật pháp. Vì vậy mà kiểu đòi nợ này vẫn tồn tại và tỏ ra khá hữu hiệu.
Cũng phải thẳng thắn nhìn nhận rằng con đường khởi kiện ra tòa và THA còn mất quá nhiều thời gian, thủ tục phức tạp, tỉ lệ thu hồi nợ thành công còn thấp khiến nhiều người dân và doanh nghiệp nản lòng. Và đó là một trong những nguyên do khiến họ tìm đến những biện pháp bất hợp pháp để thu hồi tài sản. Nhưng vấn đề cần ở đây là phải sửa đổi những quy định bất cập của pháp luật hiện hành để bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người dân và doanh nghiệp hiệu quả hơn. Không thể nào trong một xã hội pháp quyền lại sử dụng một lực lượng bất hợp pháp bằng những biện pháp phi pháp hoạt động và tồn tại như thế được.
Hy vọng rằng Luật sửa đổi Luật THA dân sự tới đây sẽ giải quyết một cách căn cơ hơn yêu cầu từ thực tiễn đặt ra. Và tất nhiên việc xây dựng niềm tin cho người dân và doanh nghiệp, việc xây dựng một nhà nước pháp quyền, đó là nhiệm vụ trước hết và xuyên suốt của những người thực thi luật pháp.
2. Báo Giáo dục Việt Nam có bài Lập đoàn thanh tra vụ 1.000 hồ sơ công chứng giả. Bài báo phản ánh: Trong quá trình điều tra vụ lừa đảo chiếm đoạt 21,7 tỷ đồng, Công an TP.Hà Nội đã phát hiện ra đường dây làm giả gần 1.000 bộ hồ sơ công chứng.
Tại Báo cáo số 479/ANĐT(Đ2) ngày 15/5/2012 của Cơ quan An ninh điều tra Công an TP.Hà Nội gửi Viện Kiểm sát nhân cùng cấp có nội dung, trong quá trình buôn bán ô tô, Nguyễn Đình Tuấn – chủ gara chợ ô tô Hòa Bình đã cấu kết với một số công chứng viên, hình thành một đường giây làm các bản công chứng giả để tiêu thụ ô tô.
Cơ quan An ninh điều tra – Công an Hà Nội đã xác định, chỉ tính trong khoảng thời gian từ 05/2008 - 31/12/2011, Phạm Hữu Hùng – là công chứng viên Phòng công chứng số 9 huyện Mê Linh, Hà Nội đã thực hiện công chứng gần 1.000 hợp đồng ủy quyền xe ô tô do Nguyễn Đình Tuấn yêu cầu (số tiền công chứng lên đến 8 tỷ đồng).
Việc công chứng viên thực hiện công chứng các hợp đồng ủy quyền xe ô tô vi phạm các quy định của Luật Công chứng, Luật Dân sự với số lượng lớn thu lợi bất chính, gây hậu quả nghiệm trọng, ảnh hưởng đến uy tín của cơ quan công chứng Nhà nước, có dấu hiệu phạm tội lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ quy định tại Điều 281 Bộ luật Hình sự.
Căn cứ tài liệu, chứng cứ thu thập, Cơ quan An ninh điều tra trao đổi quan điểm với Viện KSND TP.Hà Nội để ra quyết định khởi tố vụ án Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, khởi tố bị can, Lệnh bắt tạm giam đối với Nguyễn Đình Tuấn, Trần Duy Khánh về các tội trên.
Điều bất ngờ là ngày 06/2/2013, Cơ quan An ninh điều tra lại có Thông báo số 144 do Đại tá Trần Quốc Khánh, Phó thủ trưởng thường trực Cơ quan An ninh điều tra ký có nội dung: Quá trình xác minh, thu thập tài liệu xác định không đủ cơ sở kết luận ông Nguyễn Đình Tuấn và Trần Duy Khánh lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (?!).
Vụ án làm giả gần 1.000 bộ hồ sơ công chứng để mua bán ô tô của Tuấn và Phòng Công chứng số 09 Mê Linh lại không được Cơ quan An ninh điều tra “đả động” đến. Vì vậy, những đối tượng trong đường dây làm giả công chứng cũng đang “bình an vô sự”?
Chiều 11/3, bà Hồ Xuân Hương, Phó giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội cho biết: Sau khi báo Giáo dục Việt Nam đăng bài phản ánh, Sở đã có văn bản khẩn yêu cầu Phòng Công chứng số 09-Mê Linh báo cáo giải trình toàn bộ vụ việc. Sau khi nhận được báo cáo, Sở Tư pháp thống nhất phương án sẽ lập đoàn thanh tra rà soát lại vụ hồ sơ công chứng giả, đồng thời có văn bản đề nghị Công an Thành phố phối hợp làm rõ vụ việc.
3. Báo Công an nhân dân có bài Cán bộ trợ giúp pháp lý lừa chạy án, chạy việc. Bài báo phản ánh: Ngày 10/3, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Điện Biên cho biết đã khởi tố vụ án, khởi tố bị can và thi hành lệnh bắt tạm giam đối tượng Đinh Công Sinh, 37 tuổi, cán bộ Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Điện Biên về hành vi lạm dụng chức vụ quyền hạn, lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Mở rộng điều tra, cơ quan An ninh điều tra đã thu hồi hàng trăm triệu đồng, trao trả cho người bị hại.
4. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Quyết định hành chính - quá nhiều văn bản “trên trời”. Bài báo phản ánh: Theo thống kê cho thấy, rất nhiều quyết định được ban hành và nhanh chóng hủy vì quá.... viển vông!
Những văn bản được ban hành điều chỉnh các vấn đề của cuộc sống rất gần dân, nhưng khi được soạn thảo, được đặt bút ký bởi những người không am hiểu luật pháp, không lắng nghe tiếng nói quần chúng, bỗng thành những văn bản "trên trời"
Có thể nêu ra đây một ví dụ điển hình về việc chưa đảm bảo được tính hợp lý của QĐHC là quyết định cho phép xây dựng Khu du lịch Vọng Cảnh của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế.
Từ ngày 11/10/1999, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã ra Quyết định số 2327/QĐ-UBND quy hoạch Quần thể lăng tẩm, điện, đàn thời vua chúa, di tích lịch sử cách mạng và danh thắng nổi tiếng ở phía Tây - Nam TP.Huế (trong đó có đồi Vọng Cảnh) nằm trong khu đất có diện tích 2.400ha nhằm bảo tồn, tôn tạo giá trị văn hóa hiện có của nó.
Đáng tiếc là ngày 8/11/2004, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế lại ra Quyết định số 18/GP-TTH cho phép Công ty liên doanh Vọng Cảnh xây dựng Dự án khu du lịch ở đồi Vọng Cảnh nằm trong khu vực kể trên. Điều này đi ngược lại Quyết định số 2327/QĐ-UBND do chính cơ quan này ban hành! Đặc biệt, UBND tỉnh cũng chưa tiến hành làm thủ tục trình cơ quan quản lý Nhà nước về văn hóa đã cho phép Công ty liên doanh Vọng Cảnh xây dựng khu du lịch ở đồi Vọng Cảnh.
Trong bản vẽ thiết kế, Dự án có xây dựng khách sạn 5 tầng, ở tầng trên cùng cắm cọc cao 12m, tương đương với 3 tầng nhà nữa, cùng một số công trình phụ trợ khác có nguy cơ gây ảnh hưởng lớn đến khu di tích. Các chuyên gia, nhà khoa học phân tích, Dự án trái với Quyết định phê duyệt quy hoạch bảo tồn di sản văn hóa và môi trường cảnh quan của chính UBND tỉnh.
Người dân thì phản đối bởi nếu Dự án thành hiện thực sẽ phá vỡ cảnh quan thiên nhiên của tỉnh, che khuất tầm nhìn khi khách sạn mọc lên. Vì vậy, mặc dù Dự án với tổng vốn đầu tư 4,9 triệu USD đã được động thổ ngày 29/1/2005 song không trở thành hiện thực.
Rồi việc phê duyệt Dự án xây khách sạn trong hồ Bảy Mẫu (Hà Nội), cơ quan chức năng đã cho phép nhưng khi các nhà chuyên môn, người dân góp ý mới thấy “không ổn”. Vấn đề ở đây là tại sao không lấy ý kiến trước khi ban hành quyết định nhằm đạt được sự đồng thuận?
Hay qua vụ cảng Kê Gà, có thể thấy cơ quan Nhà nước rất ít thông tin để biết liệu khi ban hành QĐHC thì sẽ mang lại lợi ích gì, hậu quả không mong muốn như thế nào, cách khắc phục ra sao…?.
Theo Quy hoạch chi tiết phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam đến năm 2010, ngành Hàng hải Việt Nam sẽ khởi công xây dựng 10 cảng biển tổng hợp. Như vậy trung bình cứ 300km bờ biển của nước ta sẽ có một cảng biển tổng hợp. Liệu có quá nhiều không, trong khi các nước phát triển như Nhật Bản, Hoa Kỳ, Anh, Pháp…, nhiều nhất là Nhật Bản với gần 30 nghìn kilômét bờ biển (gấp gần 10 lần Việt Nam) cũng chỉ có 10 cảng biển?
Ngoài ra, con số tính toán chỉ ra Việt Nam cần khoảng 60.000 tỷ đồng cho việc xây dựng cảng biển. Vậy nguồn vốn trên lấy ở đâu, giả sử nếu có vốn thì ngành Hàng hải có sử dụng nó một cách hiệu quả hay không?
Một trường hợp khá nực cười là ngày 5/9/2007, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1163/QĐ-TTg về việc chuyển Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cu Ba Đồng Hới trực thuộc Bộ Y tế. Theo đó, mọi quyết định liên quan đến bổ nhiệm, điều chuyển cán bộ… thuộc thẩm quyền của Bộ Y tế.
Tuy nhiên, ngày 13/9 văn bản mới đến UBND tỉnh Quảng Bình, ngày 17/9 mới đến Sở Y tế tỉnh Quảng Bình và trong thời gian này, UBND tỉnh và Sở Y tế đã ban hành quyết định điều chuyển và bổ nhiệm cán bộ liên quan đến Bệnh viện.
Tình huống này cần được giải quyết thế nào dù quyết định của UBND tỉnh và Sở Y tế về mặt pháp lý là không phù hợp với Quyết định 1163 nhưng khi ký quyết định, lãnh đạo tỉnh và Sở Y tế chưa biết có văn bản của cơ quan Nhà nước cấp trên?
Sự bất hợp lý, thiếu nghiêm túc khiến cho tình trạng QĐHC của các cơ quan quản lý Nhà nước bị dân khởi kiện ra Tòa đang ngày càng nhiều lên. Đơn cử, tại TAND TP. Hà Nội, số án hành chính thụ lý tăng vọt từ 151 vụ năm 2011 lên 466 vụ năm 2012 (tăng gấp hơn 3 lần). Trong đó, một số địa bàn phát sinh nhiều vụ án hành chính như Mỹ Đức (148 vụ), tiếp đến là Long Biên, Thanh Trì, Hà Đông, Cầu Giấy...
Các vụ án hành chính phát sinh chủ yếu tập trung vào khiếu kiện các quyết định về quản lý đất đai (thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, cấp và thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất). Một số loại việc phát sinh ít nhưng ở nhiều lĩnh vực như xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực an ninh trật tự, hải quan, an toàn giao thông, sở hữu trí tuệ...
Trường hợp đáng tiếc gần đây nhất vẫn được nhắc đến là vụ giết người, chống người thi hành công vụ và hủy hoại tài sản ở Tiên Lãng, Hải Phòng. Một quyết định giao đất cho người dân cách đây gần 20 năm trời nhưng sau 15-17 năm phát hiện là sai, cần phải thu hồi đất về nên gây ra những phản ứng tiêu cực của người dân.
QĐHC rõ ràng đã ban hành sai, song lẽ ra phải tìm cách xử lý để dân không bức xúc. Liên quan đến vụ việc, Thủ tướng Chính phủ cũng đã kết luận 2 quyết định thu hồi đất của ông Vươn đều sai luật. Đặc biệt qua vụ việc này, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp nghiên cứu, đề xuất xây dựng thể chế để kiểm soát việc ban hành các QĐHC của chính quyền các cấp.