I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Thi hành án làm khó dân. Bài báo phản ánh: Anh Nguyễn Thiện Khánh (ngụ đường 30-4, phường Hưng Lợi, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ) cho biết tháng 12-2013, vợ chồng anh được TAND quận Ninh Kiều cho ly hôn. Về tài sản chung, tòa tuyên giao ô tô hiệu Kia New Morning (biển số 65L-24…) cho người vợ và anh được trả lại giá trị chênh lệch của xe là trên 132 triệu đồng. Ngoài ra, hai vợ chồng có công đóng góp khi mua mảnh đất tại KV3 (phường An Bình, quận Ninh Kiều) cho cha mẹ người vợ (giờ vợ anh đang đứng tên giùm mảnh đất này cho cha mẹ) nên anh Khánh được hưởng một phần số tiền đóng góp là trên 84 triệu đồng.
“Án có hiệu lực pháp luật, tôi đến nộp đơn yêu cầu thi hành án (THA), cung cấp rõ tên, tuổi, địa chỉ và tại bản án cũng thể hiện rõ ràng về các tài sản của những người phải THA như xe ô tô, phần đất với địa chỉ tọa lạc... Vậy mà không hiểu sao phía Chi cục THA dân sự quận Ninh Kiều còn kêu tôi cung cấp thêm thông tin xác minh tài sản. Tôi đã cung cấp thông tin về tài sản và bản án cũng có nêu rồi. Bây giờ Chi cục THA làm vậy thì khó cho tôi quá” - anh Khánh bày tỏ.
Ông Nguyễn Văn Minh - Chi cục trưởng Chi cục THA dân sự quận Ninh Kiều cho biết luật quy định người được THA phải cung cấp thông tin về tài sản hoặc xác minh tài sản thì cơ quan THA mới thụ lý đơn và ra quyết định THA. Trường hợp này, ông Khánh phải xác minh. Nếu không thì có thể yêu cầu phía THA dân sự đi xác minh và phải trả chi phí theo quy định. Cán bộ đi xác minh phải trả tiền cho chính quyền địa phương.
Ông Phạm Quốc Việt - Cục trưởng Cục THA dân sự TP Cần Thơ lại có ý kiến khác. Theo ông, trong trường hợp bản án đã rõ ràng về tài sản thì không nhất thiết phải yêu cầu xác minh. “Với trường hợp của ông Khánh, chúng tôi sẽ làm việc với Chi cục THA dân sự quận Ninh Kiều để làm rõ thêm và sớm có trả lời” - ông Việt nói thêm.
2. Báo Công an thành phố Hồ Chí Minh có bài Chờ hướng dẫn thi hành Luật xử lý vi phạm hành chính: Tiềm ẩn nhiều hệ lụy. Bài báo phản ánh: Từ ngày 1-1-2014, Luật xử lý vi phạm hành chính (XLVPHC) có quy định chuyển thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính đưa các đối tượng trộm cắp, cờ bạc, con nghiện... vào trường giáo dưỡng, cơ sở giáo dục bắt buộc, cơ cở cai nghiện bắt buộc từ Chủ tịch ủy ban nhân dân sang Tòa án nhân dân, từ thủ tục hành chính sang thủ tục tư pháp. Luật đã có hiệu lực nhưng hướng dẫn thi hành chưa có.
Đánh giá của các cơ quan thực thi pháp luật cho thấy XLVPHC là bước ngăn ngừa rất tích cực trong phòng ngừa tội phạm. Xử phạt hành chính đúng lúc, phù hợp sẽ góp phần kéo giảm tội phạm. Với số đối tượng ngoan cố thì XLVPHC là tiền đề xem xét xử lý hình sự hoặc đưa vào trường trại cai nghiện. Luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch - Công ty luật TNHH MTV An Pha Na - chỉ ra: “Chúng ta biết rằng nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) là mọi VPHC phải được phát hiện kịp thời và bị xử phạt, mọi hậu quả do VPHC gây ra phải được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật. Việc xử phạt VPHC được tiến hành nhanh chóng, công khai, khách quan, bảo đảm công bằng, bình đẳng đúng quy định của pháp luật.
Như vậy việc chậm ban hành văn bản hướng dẫn thi hành sẽ tác động xấu đến các mặt của đời sống xã hội như làm cho trật tự an toàn của xã hội không được ổn định, người vi phạm sẽ không những không ăn năn hối cải, không nhận thức được sai phạm của mình và từ đó nâng dần lên cấp độ từ VPHC chuyển sang thực hiện hành vi phạm tội... Thứ hai, phải nói rằng việc ban hành quy định xử phạt VPHC mới này là việc làm được đánh giá cao về mặt kỹ thuật lập pháp. Ở các nước trên thế giới, việc ra quyết định đưa một người vào trường trại (trại cai nghiện), trại cải huấn (được áp dụng đối với những trường hợp người vi phạm nghiêm trọng về những vấn đề liên quan đến đạo đức, nhân cách...) đều phải do tòa án ra quyết định.
Nhưng vấn đề đặt ra là phải có một hệ thống tư pháp thật tốt như về cơ sở vật chất, về chuyên môn nghiệp vụ... Nếu giao cho tòa án ra quyết định đối với những trường hợp nêu trên thì phải làm sao tránh chậm trễ và cần thiết phải có sự phối hợp thật chặt chẽ giữa các ban, ngành với nhau và tránh sự quá tải cho ngành tòa án. Giao cho tòa án ra quyết định còn có một mặt tích cực nữa là sẽ quản lý được tất cả những trường hợp vi phạm nêu trên và giúp cho việc lưu trữ, sưu tra sau này cho các bộ phận nghiệp vụ khi cần. Có những trường hợp một người VPHC ở địa phương này qua địa phương khác lại tiếp tục vi phạm và đặc biệt trong những trường hợp một người đã có hành vi trộm cắp tài sản, mà giá trị tài sản chưa đủ để truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS), nhưng nếu đã bị xử lý VPHC về tội này thì vẫn bị truy cứu TNHS. Nhưng việc xác minh một người đã có hành vi VPHC là một việc rất khó khăn cho các cơ quan bảo vệ pháp luật và luật mới là một chìa khóa mở”.
Chánh tòa quận 4, ông Phạm Lương Toản cho biết: “Chúng tôi vẫn chưa nhận được văn bản hướng dẫn thi hành nên nếu có trường hợp cần phải xử lý sẽ không biết phải giải quyết ra sao. Ngành tòa án đang bị quá tải, thiếu nhân lực, nay lại nhận thêm trọng trách mới đồng nghĩa với việc phải có thêm nguồn nhân lực, trong khi mỗi năm biên chế của ngành rất hạn chế.
Đó là chưa kể từ khi có văn bản hướng dẫn, ngoài việc tuyển thêm nhân lực còn phải tổ chức nhiều buổi tập huấn chuyên đề về lĩnh vực này để nâng cao trình độ nghiệp vụ. Vì chưa cho văn bản hướng dẫn nên chúng tôi vẫn chưa có nhân sự sẵn sàng cho nhiệm vụ mới. Những VPHC phải được xử lý kịp thời, nhất là hiện nay nhiều con nghiện càn quấy tại địa phương, nếu không kịp thời xử lý sẽ là những mầm mống phát sinh tội phạm gây bất ổn cho xã hội. Chính vì vậy chúng tôi thấy cần phải có văn bản hướng dẫn càng sớm càng tốt để các cơ quan chức năng kịp thời thi hành pháp luật, tránh những trường hợp đáng tiếc xảy ra”.
Đồng quan điểm, công an nhiều địa phương cũng bày tỏ: “Quy trình và thời gian XLVPHC áp dụng theo quy định mới như thế nào, kéo dài trong bao lâu là điều những người thực thi pháp luật rất thắc mắc. Bởi muốn ngăn ngừa mầm mống nguy hiểm cho xã hội thì việc XLVPHC phải được xử lý kịp thời, đúng lúc mới hiệu quả”.
Như vậy, hướng dẫn thi hành Luật XLVPHC càng chậm ngày nào thì nguy cơ bất ổn về an ninh, trật tự xã hội càng cao. Vì thế việc rút ngắn thời điểm giao thời là việc hết sức cần thiết.
II- THÔNG TIN KHÁC
1. Báo Điện tử Chính phủ đưa tin Bộ TNMT lấy ý kiến dự thảo quy định chi tiết Luật Đất đai. Bộ Tài nguyên và Môi trường đang dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai.
Luật Đất đai được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 29/11/2013 để thay thế Luật Đất đai (năm 2003). Luật có hiệu lực kể từ ngày 1/7/2014. Theo nội dung của Luật, có 65 điều Quốc hội trực tiếp giao cho Chính phủ quy định chi tiết để thi hành, trong đó 45 Điều cần được quy định chi tiết trong Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật.
Để Luật Đất đai được bảo đảm triển khai thi hành ngay sau khi có hiệu lực, theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, việc xây dựng Nghị định quy định chi tiết thi hành Luật là hết sức cần thiết.
Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, dự thảo Nghị định quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai được soạn thảo nhằm mục đích tạo điều kiện để Luật Đất đai sớm đi vào cuộc sống. Đồng thời, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai, tăng cường vai trò của cơ quan quản lý nhà nước về đất đai từ Trung ương đến cơ sở; đảm bảo quản lý chặt chẽ, hiệu quả tài nguyên đất một cách dân chủ, công khai, minh bạch, thuận tiện cho người sử dụng đất thực hiện các quyền và giám sát việc thực hiện của các cơ quan nhà nước nhằm hạn chế tham nhũng, lãng phí trong quản lý, sử dụng đất đai. Bên cạnh đó, đảm bảo tính khả thi và giải quyết được những bất cập, tồn tại trong thực tiễn; bảo đảm hài hòa các lợi ích của Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư.
Với mục đích trên, dự thảo Nghị định được kết cấu thành 11 chương với 140 điều. Trong đó, có một số nội dung đang rất được người dân quan tâm như: Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất; thu hồi đất, trưng dụng đất; đăng ký đất đai, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất; hệ thống thông tin đất đai và cơ sở dữ liệu đất đai; chế độ sử dụng các loại đất; phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai đối với người có hành vi vi phạm pháp luật về đất đai khi thi hành công vụ trong lĩnh vực đất đai…
2. Báo Thanh niên Online có bài Thiếu bình đẳng trong xử phạt báo chí. Bài báo phản ánh: Hôm qua 9.1, tại TP.HCM, Trung tâm truyền thông giáo dục cộng đồng (MEC) phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức buổi tọa đàm “Đạo đức nhà báo trong xử lý đơn thư khiếu tố”.
Tham dự buổi tọa đàm có ông Đào Văn Lừng, Vụ trưởng, Trưởng cơ quan thường trực Ban Tuyên giáo T.Ư tại TP.HCM; ông Phạm Quốc Toàn, Phó chủ tịch Hội Nhà báo VN; ông Mai Phan Lợi, Chủ tịch Hội đồng khoa học MEC và 20 nhà báo cùng một số người phát ngôn thuộc UBND tỉnh, thành phía nam.
Tại buổi tọa đàm, MEC đã công bố kết quả nghiên cứu khảo sát “Mức độ phản hồi của tổ chức, cơ quan nhà nước đối với kiến nghị, phê bình của công dân trên báo chí” do trung tâm này thực hiện. Theo cuộc khảo sát bằng câu hỏi với 279 nhà báo và phóng viên tại 19 tỉnh, thành phố cho thấy có khoảng 75% không nhận được phản hồi hoặc phản hồi quá chậm theo luật định (30 ngày) từ cơ quan nhà nước. Riêng phản hồi đúng hạn (25%) thì có đến 78% mang tính chất chung chung, thiếu cụ thể; 28% phản hồi có nội dung và 10% phản hồi thông báo kết quả giải quyết. Tương tự, khảo sát đối chứng trên “Diễn đàn nhà báo trẻ” cũng có đến 74,3% nhà báo nói rằng cơ quan nhà nước “im lặng" hoặc rất chậm phản hồi.
Theo phân tích của ông Mai Phan Lợi: “Nguyên nhân chính dẫn đến việc cơ quan nhà nước im lặng hoặc phản hồi chậm do hệ thống pháp lý mâu thuẫn và thiếu bình đẳng, không có chế tài cho việc chậm trả lời; các luật mới sửa đổi, soạn mới tước đi quyền báo chí và xu hướng kiểm soát báo chí chặt hơn. Ngoài ra, người đứng đầu cơ quan nhà nước chưa xây dựng được quy trình tiếp xúc, đối thoại với báo chí; thiếu phương pháp, kinh nghiệm, kỹ năng… nên tìm cách né tránh, không phản hồi...”.
Trao đổi thêm, ông Lợi phân tích: “Tại điều 8 luật Báo chí và điều 3 Nghị định 51/2002 quy định về trách nhiệm phản hồi của lãnh đạo cơ quan nhà nước, tổ chức đối với các vấn đề công dân phản ánh qua báo chí với thời hạn rất cụ thể (30 ngày, kể từ ngày nhận được ý kiến). Nhưng khi xây dựng Nghị định 159/2013 (trước đó là Nghị định 31/2001, Nghị định 56/2006, Nghị định 02/2011) về xử phạt trong hoạt động báo chí lại không có chế tài cho hành vi chậm trả lời báo chí. Trong khi đó, trường hợp cơ quan báo chí phản hồi không đúng thời hạn thì ngay lập tức sẽ bị xử phạt!”.
“Trong khi thiếu quy định chế tài cơ quan nhà nước chậm phản hồi, thì xu hướng hiện nay có nhiều cơ quan nhà nước được quyền tham gia quản lý hoạt động báo chí như loạt bài loạn xử phạt báo chí mà Thanh Niên đã phản ánh. Điều này cho thấy có sự thiếu bình đẳng trong xử phạt báo chí”, ông Mai Phan Lợi nhấn mạnh.
3. Báo Người đưa tin có bài Bộ trưởng: 'Anh em viết thế nào thì mình cứ ký thế'. Bài báo phản ánh: Bộ trưởng kêu khổ vì áp lực xây dựng pháp luật, người dân thì “than khóc” vì những quy định “từ trên trời rơi xuống”. Việc một Bộ trưởng thẳng thắn thừa nhận: “Nhiều khi anh em viết thế nào thì mình cứ ký thế, không thể đọc hết được” đã dấy lên luồng ý kiến cho rằng, những người đứng đầu bộ, ngành đang viện lý do “né” trách nhiệm.
Tại phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật của Chính phủ vừa qua, Bộ trưởng bộ KH&ĐT Bùi Quang Vinh cho rằng, vì áp lực công việc quá lớn có nhiều Nghị định, Thông tư do cấp dưới xây dựng, lãnh đạo các bộ, ngành cũng như bộ KH&ĐT cũng không thể kiểm tra, xem xét kỹ lưỡng được.
Ông Bùi Quang Vinh kiến nghị: “Công việc điều hành của các bộ, ngành, Chính phủ rất nặng nề, do đó, các đồng chí xem phân cấp, phân quyền như thế nào để cấp Trung ương có thời gian hơn cho xây dựng pháp luật”. Ông Vinh nhấn mạnh vai trò tư pháp, pháp chế ở địa phương hiện nay quá yếu, công tác kiểm soát luật không được coi trọng, không ít người điều hành ở địa phương không nắm được luật một cách vững chắc. Ông Vinh kiến nghị, các sở nên có phòng pháp chế, làm tham mưu cho lãnh đạo.
Đồng tình với quan điểm của ông Vinh, Bộ trưởng bộ LĐ-TB&XH, bà Phạm Thị Hải Chuyền cũng cho rằng, cần tăng cường bộ phận pháp chế cho các bộ, ngành bởi khối lượng văn bản của một bộ là quá lớn. Nhiều khi lãnh đạo cũng chỉ có thời gian đọc lướt, không được kỹ trước khi trình Thủ tướng vì không có thời gian!?
Liên quan đến chất lượng và tiến độ ban hành các luật, nghị định, Bộ trưởng bộ KH&CN Nguyễn Quân cho rằng, nhiều khi là do ý thức, tinh thần trách nhiệm của các bộ, ngành liên quan. Có nhiều Nghị định đến hạn trình Chính phủ rồi nhưng một số Bộ vẫn không có ý kiến góp ý thì Bộ chủ quản vẫn phải trình. Do đó, có nhiều Nghị định trình thì đúng hạn, khi Thủ tướng ký ban hành bị chậm là do chưa có đủ ý kiến của các Bộ. Bên cạnh đó, ông Quân cho rằng, kinh phí làm văn bản cũng rất khó khăn, làm mất thời gian nhưng chi phí không đáp ứng được. Ông Quân kiến nghị, cần có định mức cao hơn, bởi thực tế có văn bản ban hành nhưng trước đó không có điều kiện để tổ chức hội nghị, hội thảo nhiều để tổng hợp được ý kiến chuyên gia nên chất lượng không cao.
Trước những kiến nghị của các Bộ trưởng nói trên, trao đổi với PV, nhiều ĐBQH và người dân cho rằng, các quy định pháp luật hiện hành dường như đẩy khó cho người dân và dễ cho cơ quan quản lý. Cũng vì thế mà hàng loạt những Thông tư, Nghị định “từ trên trời rơi xuống” trong khi người soạn thảo văn bản như... ngồi trên mây. Các Bộ trưởng còn kêu khổ thì dân biết kêu ai?!
Trong năm 2013, hàng loạt quy định, Thông tư được đưa ra đã vấp phải sự phản ứng dữ dội từ dư luận. Nhiều quy định đã “phá sản” khi thực thi hoặc thiếu khả thi khi đưa vào thực tế. Cách đây không lâu, dư luận được một phen xôn xao với Thông tư liên tịch số 06 giữa bộ KH&CN, Công Thương, Công an, GTVT, trong đó cho phép các lực lượng chức năng xử phạt người đội mũ bảo hiểm kém chất lượng khi tham gia giao thông. Tuy nhiên, sau khi có ý kiến nhiều chiều từ dư luận và các chuyên gia, bộ Tư pháp đã lên tiếng, Thông tư 06 phải tạm dừng. Một quy định khá kỳ quặc nữa trong Nghị định 105 về tổ chức lễ tang cán bộ, công chức, viên chức mà bộ VH-TT&DL chủ trì soạn thảo là cấm lắp ô cửa kính trên nắp quan tài với lập luận để tránh ảnh hưởng đến môi trường, sức khỏe người dự tang lễ. Song, ngay lập tức, quy định này đã bị dư luận phản đối và rốt cục, văn bản này cũng bị cơ quan chức năng kiến nghị hủy bỏ.
Trước thực trạng trên, ông Ngô Văn Minh- Ủy viên thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, văn bản phải ban hành theo đúng trình tự, thủ tục của luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong đó, quy định rõ phải lấy ý kiến của các bộ, ngành có liên quan và đặc biệt quan trọng là lấy ý kiến của đối tượng chịu sự tác động, rồi được bộ Tư pháp thẩm định trước khi trình xem xét, ký ban hành. “Tôi cho rằng, những văn bản có vấn đề là những văn bản không tuân thủ quy trình như trên, hoặc là ban hành thiếu cân nhắc, thiếu thận trọng”, ông Minh nói.
Nhiều ý kiến cho rằng, các Bộ trưởng không nên vin vào lý do thời gian quá bận nên anh em viết như thế nào thì ký như thế để ban hành những văn bản thiếu thực tế, hoặc kéo dài thời gian “nợ” Thông tư, Nghị định.
Nguyên nhân của những văn bản bị dư luận phản ứng, thậm chí có văn bản chưa thực hiện đã phải sửa, theo ông Minh là do trình độ năng lực và sự quan liêu, kể cả người thẩm định các văn bản đó cũng quan liêu. Có không ít Bộ, ngành luôn khẳng định rằng khi ban hành văn bản này chúng tôi đã lấy ý kiến người dân, lấy ý kiến đối tượng có liên quan. Nhưng hỏi ra mới biết họ chỉ đăng dự thảo văn bản đó trên website của Bộ, ngành mình. “Theo tôi, cần phải thay đổi lại quy trình lấy ý kiến nhân dân, đối tượng chịu sự tác động trước khi ban hành văn bản. Việc lấy ý kiến phải tiến hành rộng rãi, có hiệu quả, đúng đối tượng và đặc biệt là người soạn thảo văn bản phải thực tâm tiếp thu, chứ không phải là làm cho đủ thủ tục”, ông Minh kiến nghị.
Trên thực tế, các văn bản pháp quy của Chính phủ trước khi ban hành phải có ý kiến thẩm định của bộ Tư pháp, nhưng Bộ trưởng bộ Tư pháp cho biết, có những kiến nghị của Bộ đã không được chấp nhận bởi Chính phủ quyết định theo đa số. Thế nhưng, theo một ĐBQH, cần phải đặt vấn đề ngược lại rằng những ý kiến thẩm định của bộ Tư pháp đã được chuẩn bị kỹ chưa, có được giải trình thuyết phục và bảo vệ quyết liệt trước các thành viên Chính phủ không? Nếu thấy quy trình hiện nay là bất hợp lý, Bộ trưởng bộ Tư pháp nên đề xuất một quy trình xây dựng văn bản pháp quy phù hợp hơn.
Ông Lê Văn Cuông - nguyên ĐBQH cho rằng, có tình trạng Thông tư của Bộ, ngành thường được soạn thảo theo hướng thuận lợi cho sự quản lý của mình, nên có những Thông tư “cài” vào đó cả bộ máy, cả biện pháp thực hiện. Theo ông Cuông, chỉ nên dừng lại ở hình thức Nghị định quy định chi tiết điều khoản của luật, không nên để Bộ, ngành “ra” Thông tư nữa. Thậm chí, có nhiều luật phải cụ thể hóa luôn chứ không cần ban hành Nghị định nữa, trừ những luật có phạm vi điều chỉnh rộng, phức tạp. Nghị định chỉ được quy định chi tiết từng điều luật Quốc hội ủy quyền, chứ không thể quy định thêm nội dung và cũng không được giải thích luật. “Theo tôi, để bảo đảm khách quan và nâng cao chất lượng của văn bản thì cơ quan thẩm định, thẩm tra phải độc lập, đứng ngoài sự chi phối, ảnh hưởng của cơ quan soạn thảo”, ông Cuông kiến nghị.