I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Về Góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992:
- Báo Nhân dân điện tử có bài Dự thảo sửa đổi Hiến pháp có nhiều điểm mới, ưu việt. Bài báo đưa tin: Sáng 27-2, tại Hà Nội, Ban Thường trực Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam tổ chức Hội nghị lấy ý kiến của các tổ chức thành viên và một số tổ chức xã hội, góp ý vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Chủ trì Hội nghị có các đồng chí: Huỳnh Ðảm, Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam; Nguyễn Văn Pha, Phó Chủ tịch Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam.
Phát biểu ý kiến tại Hội nghị, đồng chí Huỳnh Ðảm nêu rõ: Trong gần hai tháng qua, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam đã tổ chức 10 hội nghị lấy ý kiến của đông đảo các tầng lớp nhân dân trong và ngoài nước góp ý vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Thời gian tới, Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam dự kiến tổ chức hai hội nghị quan trọng khác để tiếp thu ý kiến góp ý của đại diện các tầng lớp nhân dân, các nhà khoa học, các chuyên gia. Hội nghị lần này góp ý vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp của đại diện các tổ chức thành viên và một số tổ chức xã hội, qua đó tiến hành tổng hợp và gửi về Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp theo đúng thời gian quy định.
Tại Hội nghị, các đại biểu đã phát biểu ý kiến góp ý và đề xuất vào nhiều điều, khoản của Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, với tinh thần trách nhiệm và tâm huyết. Trong đó, nhiều đại biểu khẳng định sự cần thiết và quan trọng của Ðiều 4 trong Dự thảo quy định về Ðảng Cộng sản Việt Nam, bởi không thể phủ nhận vai trò lãnh đạo của Ðảng đối với đất nước, dân tộc và nhân dân trong suốt hơn 80 năm qua. Có ý kiến đề nghị Ðiều 4 cần bổ sung, làm rõ hơn trách nhiệm của Ðảng đối với những quyết sách quan trọng phát triển đất nước.
Một số đại biểu nêu rõ, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 có nhiều điểm mới, ưu việt, đáp ứng sự phát triển của cuộc sống khi quy định về quyền con người, bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, phát triển khoa học - công nghệ... Ðáng chú là Ðiều 120 (mới) của Dự thảo có quy định về Hội đồng Hiến pháp. Tuy nhiên, điều này mới chỉ quy định Hội đồng Hiến pháp có chức năng xem xét, kiến nghị... Như vậy là chưa đúng với vai trò và vị trí của Hội đồng Hiến pháp. Cho nên, đề nghị Dự thảo cần quy định Hội đồng Hiến pháp có quyền hủy bỏ những văn bản vi phạm pháp luật, vi phạm Hiến pháp.
Ðiều 9 quy định về MTTQ Việt Nam, trong đó khoản 3 có nêu: Nhà nước tạo điều kiện để MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động. Về điều này, nhiều đại biểu đề nghị không nên dùng cụm từ "tạo điều kiện" mà cần thay thế bằng: Nhà nước bảo đảm... Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị cần khẳng định và làm rõ hơn nữa nhiệm vụ của MTTQ Việt Nam trong công tác xây dựng Ðảng, giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, công chức, viên chức.
Có đại biểu nêu ý kiến, trong Hiến pháp năm 1992 đã khẳng định gia đình là tế bào xã hội... Tuy nhiên, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đã không giữ quy định này. Ðây là vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu, xem xét bởi vai trò và vị trí của gia đình trong đời sống hiện nay vẫn rất quan trọng đối với đời sống xã hội, nhất là trong việc giáo dục, định hướng nhân cách, lối sống tốt cho trẻ em, học sinh, thanh niên. Vì vậy, đề nghị Dự thảo cần tiếp tục khẳng định gia đình là tế bào xã hội. Bên cạnh đó, Ðiều 40 đã quy định khá rõ nét và đầy đủ về quyền của trẻ em nhưng thiếu điều khoản về trẻ em khuyết tật. Trên cơ sở đó, đề nghị Dự thảo bổ sung và làm rõ hơn nữa vai trò của Nhà nước đối với sự phát triển của trẻ em nói chung và trẻ em khuyết tật nói riêng.
Ðiều 21 là Ðiều mới của Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, quy định: Mọi người có quyền sống. Về nội dung này, nhiều đại biểu cho rằng, quy định như vậy là quá đơn giản, rất khó vận hành trong thực tế cuộc sống, vì vậy cần được bổ sung cụ thể và rõ ràng hơn. Cũng như vậy, Ðiều 50 (sửa đổi, bổ sung Ðiều 80) quy định: Mọi người có nghĩa vụ nộp thuế. Góp ý với Ðiều này, một số đại biểu đề nghị cần làm rõ, chính xác và đầy đủ hơn nữa, tránh tình trạng quá ngắn gọn nhưng không đủ nghĩa.
* Cùng ngày, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức phiên họp toàn thể lần thứ bảy để đóng góp ý kiến về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Sau khi nghe giới thiệu những nội dung mới trong Dự thảo, nhiều thành viên Ủy ban đã đóng góp nhiều ý kiến về hầu hết các nội dung của bản Dự thảo, nhất là những nội dung mới liên quan kinh tế. Có ý kiến cho rằng, Ðiều 54 của Dự thảo (sửa đổi, bổ sung các điều 15, 16, 19, 20, 21, 25 của Hiến pháp hiện hành) bỏ vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, trong khi Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) xác định: "Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo" là không hợp lý. Về địa vị pháp lý của các Ủy ban của Quốc hội, một số ý kiến đề nghị giữ như hiện hành. Ðối với Chương X quy định về: Hội đồng Hiến pháp, Hội đồng bầu cử quốc gia, Kiểm toán Nhà nước, có ý kiến đề nghị: Hội đồng Hiến pháp nên đổi là Tòa án Hiến pháp; bỏ quy định về Hội đồng bầu cử quốc gia, vì không cần thiết; và quy định nhiệm kỳ của Tổng Kiểm toán Nhà nước theo nhiệm kỳ của QH.
2. Báo Nhà báo và Công luận có bài Cục thi hành án “làm ngược” bản án?. Bài báo phản ánh: Đầu tháng 2 năm 2013, dư luận TPHCM xôn xao một vụ việc tranh chấp quyền sở hữu nhà. Tuy là một vụ việc dân sự nhưng theo nhiều người từng theo dõi và cả với người trong cuộc thì trường hợp này “Tòa tuyên trắng, thi hành án đổi đen”.
Ngày 12/4/2012, TAND Tối cao TPHCM xử phúc thẩm vụ việc tranh chấp quyền sở hữu nhà giữa bà Nguyễn Thị Tư, ông Lê Văn Ngà (nguyên đơn, bà Tư ủy quyền cho ông Nguyễn Thành Út tham dự) với bà Lê Thị Sáu (bị đơn). Kết quả “Công nhận sự thỏa thuận của các đương sự. Bà Lê Thị Sáu đồng ý trao trả lại các phần nhà đang sử dụng tại số 25, đường Cô Bắc, P. Cầu Ông Lãnh, Q.1, TPHCM.Cùng với đó, bà Nguyễn Thị Tư và ông Lê Văn Ngà phải thanh toán lại cho bà Lê Thị Sáu 85 lượng vàng SJC, được quy đổi ra tiền VNĐ ở thời điểm THA. Đồng ý cho các ông bà có tên nêu trên được lưu cư trong thời hạn một năm, kể từ ngày bản án có hiệu lực…”
Tuy nhiên, Cục thi hành án dân sự TPHCM thay vì căn cứ vào bản án, hướng dẫn các đương sự thi hành, thì lại làm một chuyện trái khoáy. Theo đơn khiếu nại của bà Lê Thị Sáu gửi các quan chức năng thì “Sau phiên Tòa, tôi đã nhận được quyết định số 2462/QĐ-CTHA của cục THADS TPHCM, ra quyết định; căn cứ theo bản án số 143/2012/DS-PT mà TA phúc thẩm tối cao đã tuyên. Điều đó đồng nghĩa rằng, tuyên buộc bà Nguyễn Thị Tư và ông Lê Văn Ngà phải thanh toán lại cho bà Lê Thị Sáu 85 cây vàng SJC. Nhưng rồi mãi đến ngày 25/9/2012, cách thời gian bản án được tuyên hơn 5 tháng, tôi mới tình cờ và khá bất ngờ khi biết được quyết định số 7043/CTHA, do chấp hành viên THADS Nguyễn Thị Thanh Hồng ký, với nội dung; không bắt buộc bà Nguyễn Thị Tư và ông Lê Văn Ngà phải thanh toán cho bà Lê THỊ Sáu 85 lượng vàng SJC quy đổi thành tiền VNĐ. Cùng với đó, bà Tư và ông Ngà được thực hiện hợp thức hóa, được xin cấp chủ quyền căn nhà 25, đường Cô Bắc, Q1, TPHCM”.
Bà Sáu bức xúc“Quyết định 7043/CTHA của CHV Nguyễn Thị Thanh Hồng, quả thực hết sức vô lý và mâu thuẫn. Bởi vì, đây là một quyết định hoàn toàn trái ngược với những gì Tòa án phúc thẩm tối cao TPHCM cùng Công văn số 2462/QĐ-CTHA mà ông Phạm Huy Hoàng, phó cục trưởng cục THADS TPHCM đã đưa ra trước đó. Cộng với việc, Quyết định 7043/CTHA này chỉ được công bố và gửi đến UBND Q.1, VPĐKQSD đất Q.1, UBND P. Cầu Ông Lãnh. Trong khi đó, tôi là người liên quan trực tiếp đến vụ việc thì tại sao lại không gửi hay thông báo cho tôi biết, có không sự mờ ám gì ở đây. Việc bà Nguyễn Thị Thanh Hồng, là chấp hành viên, chịu trách nhiệm thi hành bản án lại đi làm ngược với quyết định của Tòa án là như thế nào?”.
Ngày 23/11/2012, Cục trưởng Cục THADS (do cục phó Vũ Quốc Doanh ký) đã có công văn trả lời đơn khiếu nại của bà Nguyễn Thị Sáu như sau“Đối chiếu điều 69, Luật Thi hành án dân sự… thì việc chấp hành viên Nguyễn Thị Thanh Hồng ra văn bản số 7043/CTHA, hủy việc tạm dừng đăng ký sở hữu nhà 25, đường Cô Bắc Q.1, TPHCM là phù hợp quy định pháp luật. Đồng thời, do bà Tư, ông Ngà chưa thi hành xong nghĩa vụ giao 85 lượng vàng SJC cho bà Lê Thị Sáu nên trong văn bản trên, chấp hành viên tiếp tục ngăn chặn việc chuyển quyền sở hữu nhằm đảm bảo nghĩa vụ THA của bà Tư, ông Ngà đối với bà Sáu…”.
Với lý giải này của ông Doanh thì quyết định trong Công văn 7043/CTHA của bà Hồng là hoàn toàn có cơ sở. Tuy nhiên, nếu đọc kỹ quyết định đó và đem đối chiếu với bản án thì sẽ thấy được bà Hồng đang cố “lách luật” để phục vụ một mục đích nào khác, chứ không phải đang làm đúng chức năng THA của mình. Bởi vì trong bản án, bà Nguyễn Thị Tư và ông Lê Văn Ngà, phải thanh toán lại cho bà Lê Thị Sáu 85 lượng vàng SJC, được quy đổi ra tiền VNĐ ở thời điểm THA, tức là việc nhận tiền, nhận nhà sẽ được tiến hành cùng một lúc. Pháp lý là như vậy, nhưng khi đưa ra quyết định 7043/CTHA, bà Hồng lại cố tình đưa ra chi tiết “không bắt buộc bà Nguyễn Thị Tư và ông Lê Văn Ngà thanh toán xong tiền cho bà Lê Thị Sáu mới thực hiện thủ tục hợp thức hóa chủ quyền”. Rõ ràng, bà Hồng đã “hiểu” bản án theo hướng bất lợi cho bà Sáu và giúp ông Ngà và bà Tư thoái thác trách nhiệm trả 85 lượng vàng cho bà Sáu để hợp thức hóa căn nhà. “Thử hỏi rằng, bà Hồng đưa ra một quyết định phiến diện như vậy là hợp lý, hay bà ấy đang cố luồn lách hoặc đang muốn vượt quyền, làm trái và không làm đúng chức năng của mình, không thi hành án mà tòa án đã đưa ra?”- bà Sáu thắc mắc.
Thiết nghĩ, đây chỉ là một vụ việc tranh chấp, xét xử và thi hành án dân sự phúc thẩm. Thế nhưng, nội tình và quy trình giải quyết vụ việc lại hàm chứa quá nhiều khúc mắc và nảy sinh nhiều mập mờ về pháp lý. Nếu các cơ quan chức năng có liên quan không vào cuộc làm rõ thì không những ảnh hưởng đến tài sản hợp pháp công dân mà việc mất lòng tin vào sức mạnh của pháp đình là điều không tránh khỏi.
3. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Vụ “bán rừng ngân sách thấp hơn giá thành”: Đầu tư thấp nên bán giá thấp!. Bài báo phản ánh: Ngày 27-2, đại diện Thanh tra Sở Tài chính tỉnh Bình Thuận cho biết đã thành lập đoàn thanh tra để xác minh, làm rõ vụ việc.
Dù chưa có kết luận chính thức nhưng theo Sở Tài chính, ba hợp đồng mua bán gần 350 ha rừng mà báo phản ảnh là có thật. Tuy nhiên, theo Sở Tài chính, qua kiểm tra sổ sách của Công ty Lâm nghiệp Bình Thuận, giá trồng mới 1 ha rừng cao nhất bình quân cũng chỉ hơn 9 triệu đồng/ha. Sở dĩ có giá này là do công ty trồng rừng trên đất cát, giảm tiền chi phí cày ủi, giống của công ty tự ươm nên chi phí thấp.
Về ba hợp đồng trồng rừng, trong đó có hơn 110 ha rừng trồng theo Chương trình 327 và 661 từ nguồn vốn quốc gia, Sở Tài chính cho biết việc công ty không gửi thuyết minh thiết kế và bản đồ khai thác để Sở NN&PTNT thẩm định theo quy định là có thật. Đối với diện tích rừng từ nguồn vốn ngân sách, công ty đã có sáu lần thông báo bán đấu giá nhưng chỉ có một người đăng ký mua. Do đó, công ty đã bán diện tích rừng trên cho người này và hạ giá thành từ 1,75 tỉ đồng ban đầu xuống còn 1,4 tỉ đồng. Tuy nhiên, trong hợp đồng mua bán không nêu rõ đã thông báo bán đấu giá mà chỉ nêu hai bên thỏa thuận mua bán là sai. Đối với hai hợp đồng bán rừng trồng năm 2010 và 2011, Sở Tài chính cho rằng diện tích rừng trên là do nguồn vốn tự có của công ty nên công ty bán thẳng là không sai!
4. Báo An ninh Thủ đô có bài Luật sư chỉ định, có cho đủ… thủ tục. Bài báo phản ánh: Pháp luật quy định một số trường hợp phạm tội sẽ được cơ quan tiến hành tố tụng chỉ định luật sư nếu bị can, bị cáo hoặc đại diện hợp pháp của họ không nhờ người khác bào chữa. Đó là quy định mang đậm tính nhân văn. Vậy nhưng thực tiễn hoạt động của luật sư chỉ định tại phiên tòa rất nhạt nhòa, chất lượng bào chữa thấp.
Thực tế cho thấy luật sư chỉ định hầu như không tham gia xét hỏi hoặc có xét hỏi, nhưng chỉ xoay quanh những khía cạnh về điều kiện, nguyên nhân phạm tội, hoàn cảnh gia đình và vấn đề khắc phục hậu quả. Rất ít luật sư đi vào thẩm vấn nhân thân, tiền án, tiền sự và sẵn sàng cung cấp thêm cho tòa bản xác nhận về việc trước thời điểm phạm tội, bị cáo là người tốt. Thể hiện quyền thẩm vấn của mình, không ít luật sư còn khẳng định ngay khi được HĐXX yêu cầu tham gia xét hỏi: “Tôi thấy nội dung vụ án đã rõ ràng nên không cần hỏi thêm gì nữa”. Mới đây, có một vụ án giết người được TAND TP Hà Nội đưa ra xét xử, một nữ luật sư được chỉ định bào chữa cho bị cáo còn không thẩm vấn lấy một câu. Đến khi vị kiểm sát viên kết luận và đề xuất mức án, luật sư này lại lôi điện thoại ra… tí toáy, khiến không ít người dự toà phải lắc đầu ngán ngẩm.
Với nội dung xét hỏi chủ yếu nêu trên nên đến phần tranh tụng, phần lớn luật sư được chỉ định ở phiên tòa cũng chỉ qua quýt và chỉ “chăm chăm” đề nghị toà án giảm nhẹ hình phạt cho thân chủ vì có các tình tiết giảm nhẹ. Thật hiếm thấy phiên tòa nào mà giữa luật sư chỉ định và công tố viên tranh cãi nhau “nảy lửa” về các tình tiết pháp lý như ở những phiên tòa luật sư được mời tham gia. Và có một điều mà bất kỳ ai cũng dễ dàng nhận ra là trước khi luật sư tranh luận thì hầu hết các tình tiết giảm nhẹ của bị cáo đều đã được công tố viên viện dẫn, cân nhắc, rồi mới đề xuất mức hình phạt.
Theo luật sư Nguyễn Quang Tiến - Công ty TNHH Luật Bảo Thiên (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), có nhiều nguyên nhân khiến cho chất lượng luật sư chỉ định chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. “Đối với án mời, luật sư có thể nhận được thù lao từ vài triệu đến vài chục triệu đồng, thậm chí hơn thế. Trong khi đó, luật sư chỉ định tối đa chỉ nhận được không quá 300.000 đồng. Để vụ án “đến đầu đến đũa” luật sư phải chạy ngược, chạy xuôi hết cơ quan này đến cơ quan khác, riêng tiền xăng xe cũng mất một khoản kha khá. Đó là chưa kể phải làm cả tá thủ tục rườm rà với các cơ quan tố tụng” – luật sư Tiến chia sẻ. Ông này cho rằng, hiện luật sư chỉ định chỉ được trả thù lao 120.000 đồng/ngày xét xử, đây là quy định được áp dụng từ năm 2007 nên không còn phù hợp. Ở giai đoạn điều tra cũng như truy tố, các luật sư hầu như không được thanh toán phí bào chữa vì thủ tục quá nhiêu khê. Đồng quan điểm với luật sư Tiến về chế độ đãi ngộ, một luật sư có thâm niên về án chỉ định tại tòa án Hà Nội buồn lòng: “Giá xăng dầu liên tục tăng, lương cũng tăng, mọi chi tiêu trong gia đình, ngoài xã hội đều tăng vọt, nhưng thù lao của chúng tôi thì vẫn giữ nguyên. Thử hỏi, luật sư hết mình sao được”.
Ngoài chuyện thù lao thấp, theo nhiều luật sư, một nguyên nhân quan trọng khác ảnh hưởng đến chất lượng bào chữa chính là sự thiếu hợp tác từ các cơ quan tố tụng và thiếu sự liên thông trong các giai đoạn của vụ án. Bởi rất ít luật sư chỉ định tham gia vụ án từ lúc khởi tố bị can đến khi xét xử. Vì thế luật sư thường không được tiếp cận hồ sơ ngay từ đầu. Ở giai đoạn chuẩn bị ra tòa cũng vậy, luật sư chỉ định cũng chỉ được “copy” tài liệu khi ngày xét xử đã cận kề. Do đó, thật dễ hiểu khi các luật sư chỉ định thường dùng “mẹo im lặng” trong quá trình xét xử. Vì rằng do họ thường không có thời gian nghiên cứu hồ sơ hoặc không được tạo điều kiện để nghiên cứu hồ sơ. Từ đó dẫn tới việc luật sư không dám nói nhiều vì sợ bị... hố.
Bàn về chế định bào chữa chỉ định, một thẩm phán thuộc TAND TP Hà Nội nhìn nhận, ngoài những nguyên nhân khiến cho chất lượng tố tụng hình sự bị hạn chế kể trên thì năng lực, trình độ và cái tâm của luật sự tham gia phiên tòa cũng cần phải bàn. “Vẫn biết đôi khi sự có mặt của luật sư tại phiên tòa chỉ là cho “đủ mâm, đủ bát”, song pháp luật đã quy định nên tòa án buộc phải tuân thủ” - vị thẩm phán này thổ lộ.
II- THÔNG TIN KHÁC
Báo Điện tử Chính phủ có bài Hai tháng đầu năm 2013: Chỉ số công nghiệp tăng 6,8%. Bài báo đưa tin: Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết tính chung 2 tháng đầu năm 2013, chỉ số sản xuất công nghiệp cả nước tăng 6,8% so cùng kỳ năm trước.
Trong đó, ngành công nghiệp khai khoáng tăng 1,8% (cùng kỳ năm 2012 tăng 7,7%); công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 7,9% (cùng kỳ năm 2012 tăng 6,7%); ngành sản xuất và phân phối điện tăng 11,7% (cùng kỳ năm 2012 tăng 11,7%) và ngành cung cấp nước, xử lý nước thải, rác thải tăng 9,9% (do tháng Tết phải xử lý nhiều rác thải, đặc biệt là rác thải sinh hoạt hơn các tháng bình thường khác).
Một số ngành công nghiệp có mức sản xuất 2 tháng tăng cao so với cùng kỳ năm 2012 là: Sản xuất pin và ắc qui tăng 107,1%; sản xuất thiết bị điện tăng 51,3%; sản xuất phụ tùng và bộ phận phụ trợ tăng 45,9%; sản xuất phân bón và hợp chất nitơ tăng 43,3%; sản xuất giày, dép tăng 35,9%; sản xuất thiết bị truyền thông tăng 26,4%...