I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Về Góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992:
- Báo Điện tử Đài tiếng nói Việt Nam có bài Luật sư Việt kiều Mỹ đóng góp sửa đổi Hiến pháp. Bài báo đưa tin: Theo luật sư Đinh Viết Tứ, Việt kiều tại California, Hiến pháp sửa đổi cần đảm bảo sự cân bằng giữa quyền của Nhà nước và người dân, đồng thời giữ vững nguyên tắc dân nhân dân làm chủ, Đảng lãnh đạo và Nhà nước quản lý.
Luật sư Đinh Viết Tứ nói: Để bản Hiến pháp có giá trị lâu dài, những người soạn thảo phải có thành tâm. Đó là cố gắng tạo nên sự cân bằng giữa quyền của Nhà nước và quyền của nhân dân. Nếu quyền dân cao quá sẽ đưa đến tình trạng vô chính phủ, nếu quyền dân thấp quá thì sẽ dẫn đến sự độc đoán. Một bản Hiến pháp lý tưởng là phải đảm bảo quyền của nhân dân ngang bằng với quyền Nhà nước. Quyền của nhân dân được thể hiện qua rất nhiều cơ chế được định ra trong Hiến pháp, chẳng hạn như tôn trọng quyền giám sát của Quốc hội.
Trong Hiến pháp mới, chúng ta chỉ nên đi vào những vấn đề chung chứ không nên đi quá chi tiết, hành văn cũng không nên quá rườm rà. Hiến pháp Mỹ không đề cập đến quyền tự do nào của người dân cả, sau này có tu chính án thì người ta mới đề cập đến tự do ngôn luận mà thôi. Bởi vì họ tôn trọng tất cả mọi quyền của người dân nên họ sợ rằng nếu liệt kê ra bao nhiêu thì cũng chưa chắc đã đủ.
Nhà nước đang cố gắng mở rộng tự do, dân chủ. Nhưng tôi thấy rất nhiều công dân chưa biểu hiện được khả năng cũng như thành ý của họ muốn thể hiện sự tự do dân chủ đó một cách đúng đắn, mà thể hiện nó dưới hình thức “tự do chủ nghĩa”.
Những người sửa Hiến pháp cần nắm được điều này để có thể thích ứng với thực tế. Nếu đặt điều kiện lý tưởng như tôi nói ở trên thì Hiến pháp cũng không đáp ứng được thực tế của đất nước. Vì vậy tôi nghĩ rằng khi sửa Hiến pháp lần này, Quốc hội cần nghiên cứu kỹ lưỡng để nắm được thực tế.
- Báo Sài Gòn giải phóng Online có bài Đảm bảo tốt hơn quyền con người, quyền công dân. Bài báo đưa tin: Ngày 22-2, tại Hà Nội đã diễn ra hội thảo khoa học góp ý hoàn thiện dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 do Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp (Văn phòng Quốc hội) và Tạp chí Pháp luật và Phát triển (Trung ương Hội Luật gia Việt Nam) phối hợp tổ chức.
Tại hội thảo, TS Phạm Văn Hùng, Tổng Biên tập Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp có báo cáo đề dẫn, nêu rõ những nhận định tổng quan của các nhà khoa học về Dự thảo Hiến pháp sửa đổi (Dự thảo). Đặc biệt, theo ông Hùng, “các nhà khoa học đã chỉ ra những hạn chế của Dự thảo cần phải tiếp tục hoàn thiện để đáp ứng nhu cầu của nhân dân và xu thế thời đại”. Đó là yêu cầu hoàn thiện quy định về vai trò lãnh đạo của Đảng mang tính cam kết pháp lý rõ ràng hơn, khắc phục việc đảng viên lợi dụng danh nghĩa Đảng gây dựng bè phái, tạo đặc quyền, đặc lợi, hoặc nói không đi với làm, dẫn đến giảm uy tín của Đảng và Nhà nước.
Bên cạnh đó, hoàn thiện các quy định về Quốc hội theo hướng phân định rõ hơn thẩm quyền giữa Quốc hội với nhân dân, Quốc hội với Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước, chính quyền địa phương...
TS Bùi Ngọc Thanh, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội bình luận: “Về vị trí, vai trò của Quốc hội, Dự thảo có một nội dung thay đổi cơ bản, từ “Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp” trở thành “Quốc hội thực hiện quyền lập hiến, lập pháp”. Việc thay đổi từ “cơ quan duy nhất có quyền” thành cơ quan thực hiện quyền trước hết là sự thay đổi về chất. Hiến pháp, cũng như các đạo luật khác, nếu được nhiều người, nhiều cơ quan đoàn thể đứng trên các giác độ khác nhau đóng góp ý kiến và được tập hợp, chắt lọc lại như một lăng kính hội tụ thì chất lượng sẽ cao hơn nhiều”.
TS Thanh cũng lưu ý: “Khoản 1, Điều 75 của Dự thảo có vấn đề mới bổ sung cần quan tâm là “Quốc hội quyết định mức giới hạn an toàn nợ quốc gia, nợ công, nợ Chính phủ”. Đây là quy định đúng đắn, hợp lý, bởi nếu không khống chế thì với tốc độ hiện nay, đến hết nhiệm kỳ (năm 2016), nợ công của nước ta sẽ vượt 100% GDP, dẫn đến nguy cơ khủng hoảng”.
GS-TS Nguyễn Đăng Dung (Đại học Quốc gia Hà Nội) thì cho rằng, Dự thảo “cần kiên quyết hơn nữa trong phân định thẩm quyền giữa Quốc hội với nhân dân, Quốc hội với Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước, để Quốc hội làm đúng và đủ quyền lập pháp của mình, không lấn sang các quyền khác hoặc không làm đủ quyền lập pháp của mình”.
Bày tỏ quan tâm đặc biệt đến chế định Chủ tịch nước, PGS-TS Nguyễn Thị Hồi (Đại học Luật Hà Nội) thẳng thắn đề nghị: “Chủ tịch nước do cử tri cả nước trực tiếp bầu ra thông qua tuyển cử phổ thông đầu phiếu. Chủ tịch nước chịu trách nhiệm trước nhân dân và chịu sự giám sát của Quốc hội. Nhiệm kỳ của Chủ tịch nước là 5 năm. Không ai được bầu giữ chức vụ Chủ tịch nước quá hai nhiệm kỳ”. Bà Nguyễn Thị Hồi giải thích, khi cử tri cả nước trực tiếp bầu ra Chủ tịch nước thì quyền lực của Chủ tịch nước nhận được là từ nhân dân nên sẽ có thực quyền và có thể kiểm soát được các nhánh quyền lực khác.
Liên quan đến việc chế định quyền con người, quyền công dân, TS Hùng cho biết, trong tổng số 124 điều của dự thảo, có 38 điều quy định liên quan đến quyền con người, quyền công dân, chiếm hơn 30%. “Đây là thành tựu đáng ghi nhận. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học, nhiều quyền hiến định vẫn còn được viết theo dạng “… theo quy định của pháp luật”, gây ra những băn khoăn về khả năng tùy tiện của cơ quan nhà nước trong việc giới hạn, thu hẹp các quyền hiến định của người dân”, ông Hùng phát biểu.
Nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn Yểu thì nhấn mạnh một yêu cầu rất quan trọng là làm sao để nhân dân thực hiện được các quyền hiến định của mình trên thực tế. Và muốn vậy, cơ chế bảo hiến phải hoạt động thực sự có hiệu quả. Theo ông, “mô hình Hội đồng bảo hiến như dự thảo chưa phải là cơ quan tài phán; như vậy rất đáng tiếc. Cần trao quyền tài phán cho thiết chế này”.
Về chế định hành chính, tư pháp, nhiều nhà khoa học kiến nghị bổ sung, hoàn thiện các quy định liên quan đến nguyên tắc “suy đoán vô tội” nhằm đảm bảo tốt hơn quyền của người bị bắt, bị tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố, xét xử. Đồng thời, Hiến pháp cần quy định rõ hơn theo hướng nguyên tắc tranh tụng cần phải được đảm bảo trong mọi hoạt động tố tụng.
Ông Hoàng Minh Khôi (Phòng Tư pháp quận 2, TPHCM) gửi tới hội thảo ý kiến tham luận đáng lưu ý về quyền của người chưa thành niên – luôn chiếm một tỷ lệ đáng kể, khoảng 30% tổng dân số cả nước. Chuyên gia này nhận định: “Quyền của người chưa thành niên thể hiện tại dự thảo khá mờ nhạt, thiếu tính thống nhất về khái niệm “người chưa thành niên” và khái niệm “trẻ em”. Nội dung bảo hộ lợi ích của người chưa thành niên cũng chỉ được đề cập ở 3 lĩnh vực: quan hệ lao động, quan hệ hôn nhân – gia đình và quyền được chăm sóc, giáo dục; như vậy còn hạn chế nhất định.
Theo ông Khôi, ngoài các lĩnh vực đã đề cập, cần hiến định các quyền khác như quyền được sống, phát triển trong môi trường phù hợp, quyền không bị ngược đãi, bạo hành; không bị lạm dụng trong lao động, lạm dụng thân thể; quyền được bảo vệ an toàn tối đa trong trường hợp bị tước bỏ tự do hoặc giam giữ... Đặc biệt, cần bổ sung thêm quyền tư pháp của người chưa thành niên, với việc xác lập định chế về lâu dài cần tổ chức hệ thống tư pháp người chưa thành niên... Ông Khôi cung cấp thêm thông tin: chỉ tính riêng ở TPHCM, từ tháng 5-2007 đến tháng 5-2011 đã xảy ra gần 7.100 vụ phạm pháp với gần 10.600 người phạm tội là thanh thiếu niên, trong đó người chưa thành niên chiếm gần 30%.
2. Báo Dân trí có bài Bình Phước: Hai phó giám đốc Sở và một giám đốc trung tâm tỉnh bị bắt. bài báo phản ánh: Cố ý làm trái quy định của nhà nước gây hậu quả nghiêm trọng, sáng 22/2, 3 nhóm công tác thuộc Phòng CSĐT tội phạm về kinh tế và chức vụ (PC46) Công an tỉnh Bình Phước đã đồng loạt khám xét 3 nơi làm việc của ông Trương Văn Phẩm - Phó giám đốc Sở Tài chính, Chủ tịch hội đồng thẩm định giá của tỉnh; Nguyễn Tuấn Cảnh (53 tuổi) - Phó giám đốc Sở Tư pháp, kiêm Giám đốc Trung tâm dịch vụ bán đấu giá tỉnh Bình Phước và ông Nguyễn Minh Luân - Giám đốc trung tâm phát triển quỹ đất của tỉnh, nguyên Trưởng phòng Công sản - Tài sản sở Tài Chính.
Theo điều tra ban đầu, cuối năm 2010, UBND tỉnh Bình Phước đã cho phép bán 323 ha đất cao su thuộc huyện Lộc Ninh (Bình Phước) để đầu tư dự án mở rộng Quốc lộ 13 đoạn Lộc Tấn - Bù Đốp.
Lợi dụng việc này, hội đồng định giá 323 ha đất gồm các bị can như trên đã bán cho một số cá nhân với giá 264 triệu đồng/ha, trong khi giá thị trường vào thời điểm lúc ấy phải từ 450 - 550 triệu đồng/ha. Những việc làm này đều chưa thông qua và chưa được sự đồng ý của cơ quan có thẩm quyền, làm thất thu ngân sách nhà nước nhiều tỷ đồng.
Trước khi quyết định khởi tố vụ án, bắt tạm giam, Ủy ban kiểm tra tỉnh Ủy Bình Phước đã có quyết định đình chỉ sinh hoạt Đảng đối với 3 bị can vào sáng 21/2.
3. Báo Pháp luật và Xã hội có bài Thực tiễn công tác đăng ký hộ tịch: Còn nhiều khoảng trống!. Bài báo phản ánh: Đăng ký hộ tịch là quyền và nghĩa vụ của mỗi người, vậy nên, các hành vi không đăng ký hộ tịch bị xem là hành vi vi phạm pháp luật và bị xử phạt hành chính. Theo Nghị định 60/2009/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp thì các hành vi vi phạm hành chính trong hoạt động thi hành án dân sự, công chứng, chứng thực, hộ tịch, lý lịch tư pháp, giám định tư pháp… đều bị xử phạt, tùy theo mức độ vi phạm.
Đáng nói, dù đã nêu các hành vi vi phạm bị xử lý vi phạm hành chính nhưng Nghị định 60 lại chưa quy định chế tài đối với trường hợp không đăng ký kết hôn, không đăng ký nhận nuôi con nuôi (con nuôi trong nước) không đăng ký giám hộ. Dẫn đến, các vi phạm trong lĩnh vực này không phải là ít nhưng vì chưa có chế tài, nên chưa có cơ sở pháp lý để xử lý.
Hiện, trong việc kết hôn cũng đang tồn tại một thực trạng là nhiều đôi sát đến ngày cưới nhận ra mình chưa thật lòng muốn lấy người kia, nhưng lại “ngại” hủy hôn lễ nên vẫn tổ chức lễ cưới. Còn việc đăng ký kết hôn thì lần lữa, “phòng xa” khi không hợp nhau thì đỡ mất thời gian ra tòa ly dị, cũng đỡ phải ghi vào lý lịch là đã có một đời vợ, đời chồng. Để tránh thực trạng này, đã có địa phương đề xuất phải đăng ký kết hôn trước mới được làm lễ cưới, nhưng đã vấp phải dư luận phản đối. Đây chính là lỗ hổng mà pháp luật cần điều chỉnh. Đồng thời, cũng cần tuyên truyền để người dân hiểu rằng, không đăng ký kết hôn thì hai bên không phải ra tòa ly dị, nhưng cũng đồng nghĩa với việc các vấn đề về tài sản, con cái… giữa họ không được Luật Hôn nhân và Gia đình bảo vệ.
Điều 10, Điều 11, Điều 13 Nghị định 60 quy định xử phạt đối với hành vi tự ý sửa chữa, tẩy xóa hoặc có hành vi làm sai lệch nội dung giấy tờ để làm thủ tục đăng ký khai sinh, đăng ký kết hôn và đăng ký khai tử nhưng thực tế có những trường hợp tự ý sửa chữa Giấy khai sinh, Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn, Giấy chứng tử hoặc sử dụng giấy tờ giả mạo, thực hiện hành vi gian dối để đăng ký hộ tịch nhằm mục đích trục lợi lại chưa có quy định để xử phạt.
Bên cạnh đó, khoản 2, Điều 11 Nghị định 60 quy định phạt tiền từ 200.000 đồng đến 500.000 đồng đối với các hành vi sử dụng giấy tờ của người khác để làm thủ tục đăng ký kết hôn, làm giả hoặc sử dụng giấy tờ giả mạo để làm thủ tục đăng ký kết hôn và các hành vi gian dối khác khi đăng ký kết hôn. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, “hành vi gian dối khác” là những hành vi nào, rất khó xác định trên thực tế để xử phạt, dù các thủ đoạn gian dối trong đăng ký kết hôn xảy ra không ít…
Trên thực tế, việc đăng ký khai sinh cho trẻ em mới sinh cũng như đăng ký khai tử thường bị chậm, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa. Nhiều người khi được vận động đi đăng ký khai tử cho người thân mất đã lâu, còn hồn nhiên cho biết lý do không đi khai tử là sợ “mất ruộng”, “mất quyền thừa kế”, còn vì sao khai sinh chậm thì cho là “để lúc nào đi học thì khai một thể cho tiện”… Nhiều ý kiến cho rằng, do một số hành vi vi phạm có mức xử phạt thấp, nên không đủ sức răn đe, dẫn đến tình trạng chậm đăng ký và không đăng ký hộ tịch.
Thông tư số 05/2012/TT-BTP của Bộ Tư pháp đưa ra qui định mới là tờ khai đăng ký khai sinh phải thể hiện có phần chữ ký của cả người cha và người mẹ. Qui định này nhằm khắc phục thực tế do không có sự thỏa thuận, thống nhất của cha mẹ về những nội dung khai sinh (đặc biệt là những trường hợp người đi khai sinh không phải là cha, mẹ) đã dẫn đến việc đặt họ, tên hay xác định dân tộc cho con không đúng với mong muốn của cha mẹ, khiến sau đó người dân lại làm thủ tục cải chính hộ tịch rất phiền phức.
Tuy nhiên, thực tiễn thực hiện thủ tục đăng ký khai sinh theo biểu mẫu mới đã phát sinh nhiều vướng mắc. Nhiều người phải đi lại nhiều lần mới làm được đăng ký khai sinh cho con, thậm chí nhiều trường hợp dù người dân đã đi làm thủ tục nhưng không thể khai sinh đúng hạn do người cha công tác ở xa, không thể nghỉ trong thời gian luật định.
Tại Hà Nội, cũng có xã, phường “linh động” với những trường hợp này, hướng dẫn người mẹ làm cam kết về việc người cha công tác xa và hai vợ chồng đã nhất trí về các nội dung khai sinh cho con và đăng ký khai sinh cho trẻ như bình thường. Tuy nhiên, nhiều nơi vẫn yêu cầu phải có đủ chữ ký của cha và mẹ mới đủ thủ tục.
Các dữ liệu hộ tịch thể hiện nhân thân và sẽ theo suốt mỗi người từ khi sinh ra đến lúc mất đi. Việc đăng ký hộ tịch được xác định vừa là trách nhiệm, vừa là quyền lợi của mỗi người dân, đồng thời cũng là dữ liệu để Nhà nước quản lý công dân.
Do đó, việc hoàn thiện hành lang pháp lý như đưa ra chế tài xử phạt nghiêm các vi phạm, hướng dẫn cụ thể các thủ tục đăng ký hộ tịch là điều cần thiết, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, vừa thuận lợi cho công tác quản lý.
II- THÔNG TIN KHÁC
Báo Điện tử Chính phủ có bài Thủ tướng chỉ đạo các công tác cần tập trung triển khai sau Tết. Bài báo đưa tin: Tại Thông báo số 79/TB-VPCP ngày 22/02/2013, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương tập trung triển khai công tác sau Tết Nguyên đán Quý Tỵ 2013; bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển sản xuất công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ; tích cực chuẩn bị các đề án, công việc trong chương trình công tác tháng 2 và quý I/2013.
Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, cơ quan, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, công chức, viên chức, người lao động khẩn trương triển khai giải quyết, xử lý công việc ngay sau khi nghỉ Tết bảo đảm chất lượng và tiến độ; thực hiện nghiêm kỷ cương, kỷ luật hành chính, kỷ luật lao động; không tổ chức du Xuân, dự lễ hội, liên hoan sa đà, lãng phí.