Từ doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng đến chính quyền địa phương, hàng loạt vướng mắc về thuế, đất đai, đầu tư, khoáng sản, tín dụng… được gửi đến Bộ Tư pháp trong các hội thảo rà soát quy định pháp luật, phản ánh thực trạng hệ thống pháp luật còn chồng chéo, cản trở dòng chảy phát triển. Bộ Tư pháp đang chủ trì phối hợp các Bộ, ngành tham mưu Ban Chỉ đạo Trung ương và Chính phủ khẩn trương xử lý, hướng tới xây dựng hệ thống pháp luật minh bạch, đồng bộ và hiện đại.
Kỳ 2: Vướng mắc về pháp lý cản trở doanh nghiệp, xã hội phát triển
Doanh nghiệp “than khó” vì rào cản pháp lý
Trong bối cảnh thị trường nhiều biến động, thực tiễn đã cho thấy nhiều quy định pháp luật bộc lộ bất cập, chưa theo kịp sự phát triển của nền kinh tế. Tại các hội thảo do Bộ Tư pháp tổ chức, đại diện doanh nghiệp (DN), hiệp hội và địa phương đồng loạt kiến nghị cần sớm hoàn thiện khung pháp lý thống nhất, ổn định, có tính khả thi cao để tháo gỡ “điểm nghẽn” đang kìm hãm tăng trưởng.
Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, đã có 220 phản ánh về các quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) được gửi về VCCI từ các DN, hiệp hội trên cả nước, trong đó, phản ánh liên quan đến thuế, hóa đơn, thủ tục hành chính chiếm phần lớn. Cụ thể, về thủ tục hành chính, không rõ ràng, cụ thể, không có quy định hướng dẫn (không có hướng dẫn thủ tục khai báo không còn sử dụng máy, thiết bị, vật tư có yêu cầu nghiêm ngặt)…
Bên cạnh đó, có nhiều quy định chưa minh bạch, không phù hợp… Có những quy định đã phát sinh bất cập từ lâu nhưng vẫn tồn tại suốt hơn một thập kỷ, gây ra hệ lụy lớn cho hoạt động đầu tư và vận hành DN. Do đó, cải cách pháp luật kinh doanh cần được đẩy nhanh và toàn diện, vì hiện nhiều quy định đang chồng chéo, mâu thuẫn hoặc không còn phù hợp với thực tiễn.
Ông Nguyễn Hồng Chung, Phó Chủ tịch Liên Chi hội Tài chính khu công nghiệp Việt Nam, chỉ rõ sự chồng chéo giữa Luật Đầu tư, Đất đai, Xây dựng, Môi trường, khiến dự án bị kéo dài thời gian xử lý, làm tăng chi phí và rủi ro.
Ông Lê Bá Nam Anh (Masan Group) lại nêu, ngành khoáng sản đang chịu gánh nặng thuế, phí lên đến 40 - 60% doanh thu, cao gấp nhiều lần mức trung bình thế giới. DN phải nộp song song thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản - “một bản chất nhưng hai luật điều chỉnh”. Các sản phẩm chế biến sâu, dù đúng chủ trương nâng cao giá trị, vẫn bị áp thuế xuất khẩu cao hơn sản phẩm thô.
Tương tự, theo Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam Nguyễn Quốc Hùng, thời gian qua, rất nhiều quy định, chính sách liên quan đến hoạt động của ngân hàng thương mại được ban hành..., trong đó có nhiều nội dung liên quan đến đất đai, đầu tư, xử lý tài sản bảo đảm, thủ tục hành chính, và các quy định pháp luật liên ngành khác. Điều này khiến quá trình triển khai trên thực tế gặp nhiều khó khăn và bất cập. Bên cạnh những quy định đã tạo hành lang pháp lý thuận lợi, vẫn còn tồn tại một số nội dung chưa phù hợp với thực tiễn, gây trở ngại cho hoạt động tín dụng, ảnh hưởng đến khả năng hỗ trợ nền kinh tế, DN và người dân.
.jpg)
Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam Nguyễn Quốc Hùng. (Ảnh: H.Mây)
Những bất cập nêu trên cần sớm được rà soát, sửa đổi để tạo hành lang pháp lý ổn định, minh bạch, đồng bộ và phù hợp thực tiễn đặc thù của DN.
Từ góc độ địa phương, tại Hội thảo “Trao đổi, lấy ý kiến đối với kết quả rà soát, đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật tại khu vực miền Nam” do Bộ Tư pháp phối hợp với tỉnh Đồng Nai tổ chức ngày 27/7, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Võ Tấn Đức đã trình bày tham luận “Về các khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật từ góc độ tỉnh Đồng Nai”. Theo ông Đức, trên cơ sở kết quả rà soát, có 23 nội dung tại 21 VBQPPL do các cơ quan, người có thẩm quyền ở Trung ương ban hành trong các lĩnh vực có vướng mắc như (tư pháp, đất đai, môi trường, tài chính, xây dựng, xử lý vi phạm hành chính, hình sự, an toàn thông tin, khoa học công nghệ (KHCN), cải cách hành chính). Đồng thời, các sở, ban, ngành trong tỉnh cũng đã chủ động rà soát các lĩnh vực thuộc quyền quản lý để tham mưu UBND tỉnh kiến nghị với các Bộ, ngành tổng hợp báo cáo Bộ Tư pháp và Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật.
Kết quả rà soát của Bộ Tư pháp (Báo cáo số 76-BC/ĐU) qua tổng hợp các báo cáo của Bộ, ngành, địa phương cũng như tại các hội thảo ghi nhận ý kiến của DN cho thấy, các Bộ, ngành đã rà soát số lượng lớn VBQPPL, phát hiện nhiều vướng mắc: mâu thuẫn, chồng chéo, quy định thiếu rõ ràng, bất hợp lý, gây gánh nặng chi phí tuân thủ và cản trở đổi mới sáng tạo. Theo Báo cáo số 76, có 834/2.092 kiến nghị (gần 40%) được xác định chính xác, cần sớm xử lý để tháo gỡ khó khăn. Trong đó, có 182 kiến nghị về quy định mâu thuẫn, chồng chéo trong cùng hoặc giữa các văn bản; 357 kiến nghị về quy định không rõ ràng, nhiều cách hiểu, không khả thi; 295 kiến nghị phản ánh quy định tạo gánh nặng chi phí tuân thủ, hạn chế đổi mới sáng tạo, phát triển động lực tăng trưởng và hội nhập quốc tế.
Tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước
Để hoàn thiện thể chế, tháo gỡ những vướng mắc, bất cập đang cản trở sự phát triển, đại diện địa phương, DN đã đề xuất sửa đổi, bổ sung luật, các văn bản hướng dẫn; thống nhất các khái niệm; đề xuất ban hành chính sách sách đặc thù, tạo sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, bảo đảm tính khả thi, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội…
Tại các Hội thảo về “Phản ánh các khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật và đề xuất phương án xử lý” nêu trên, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN) Đỗ Chí Thanh kiến nghị, cần sớm có hướng dẫn chi tiết, cụ thể về tiêu chuẩn, thủ tục, thẩm quyền trong các lĩnh vực đầu tư, quản trị DN, chuyển giao dự án để DN chủ động triển khai dự án, giảm rủi ro tranh chấp pháp lý. Bên cạnh đó, cần xây dựng, hoàn thiện khung chính sách ưu đãi đặc thù cho các lĩnh vực mới, ngành nghề trọng điểm (dầu khí phi truyền thống, LNG, hydrogen, năng lượng tái tạo…), tạo động lực cho DN đổi mới sáng tạo, chuyển đổi xanh.
Đại diện PVN đề nghị xem xét, sửa đổi, bổ sung các luật liên quan và ban hành quy định hướng dẫn cụ thể, đảm bảo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo tại DN Nhà nước như PVN. Bên cạnh đó, PVN kiến nghị Bộ Tư pháp chủ trì phối hợp các Bộ, ngành liên quan khẩn trương rà soát, sửa đổi, hoàn thiện các quy định còn chồng chéo, thiếu rõ ràng, bất hợp lý; đẩy mạnh cải cách thủ tục, tăng cường phân cấp, ban hành chính sách đặc thù cho các lĩnh vực động lực tăng trưởng mới, tạo điều kiện thuận lợi cho PVN phát triển bền vững, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.
Ông Trần Phong Lãm, Giám đốc Khối Chính phủ FPT IS, Tập đoàn FPT cho biết, hiện nay, tình trạng luật có hiệu lực nhưng thiếu văn bản hướng dẫn thi hành, gây lúng túng cho các chủ đầu tư. Điển hình là Luật Đấu thầu (sửa đổi) được Quốc hội thông qua theo Luật số 90/2025/QH15 mới đây, nhưng đến nay vẫn chưa có Nghị định, Thông tư hướng dẫn, khiến nhiều đơn vị không biết cách triển khai hoặc phải tạm dừng dự án. Ông Lãm đề xuất cần đồng thời ban hành Luật và văn bản hướng dẫn hoặc ít nhất phải có “độ trễ” hợp lý, trên cơ sở đánh giá tác động đầy đủ trước khi Luật có hiệu lực, để tránh sự “vênh” giữa Luật và thực tiễn thi hành.
Trong Hội thảo để trao đổi, lấy ý kiến đối với kết quả rà soát và đề xuất giải pháp hoàn thiện thể chế pháp luật, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, khu vực miền Bắc do Đảng ủy Bộ Tư pháp phối hợp với Ban Thường vụ Thành ủy Hải Phòng tổ chức tại Hải Phòng ngày 25/7, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy Hải Phòng Lê Tiến Châu cho biết: Triển khai thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị, TP Hải Phòng đã quyết liệt chỉ đạo tập trung mọi nguồn lực để rà soát hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách tinh gọn bộ máy đảm bảo chính quyền địa phương 2 cấp vận hành thông suốt, hiệu quả góp phần cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh thúc đẩy KHCN phát triển.
Đặc biệt, ngày 27/6/2025, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết số 226 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP Hải Phòng (thay thế Nghị quyết 35/2021/QH15). Đây là bước tiến lớn, kỳ vọng tháo gỡ nhiều nút thắt về thể chế, đặc biệt trong các lĩnh vực đầu tư, tài chính - ngân sách, quy hoạch, KHCN, cho phép thí điểm thành lập Khu Thương mại tự do tạo cơ hội lớn, mở ra giai đoạn mới cho Hải Phòng tăng tốc phát triển.
Bí thư Thành ủy Lê Tiến Châu kỳ vọng, hoạt động quan trọng này thể hiện sự quan tâm và chỉ đạo quyết liệt của Bộ Tư pháp và các Bộ, ngành Trung ương, mang ý nghĩa chiến lược trong tiến trình hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn trong pháp luật, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho bộ máy hành chính nhà nước nói chung và TP Hải Phòng nói riêng hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ người dân và DN. Mặt khác, đây cũng là cơ hội quan trọng đối với TP Hải Phòng để nghiên cứu, tiếp thu những chỉ đạo, hướng dẫn từ các Bộ, ngành Trung ương; từng bước tháo gỡ điểm nghẽn thể chế, xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp, linh hoạt, gắn với thực tiễn phát triển của TP nói riêng cũng như góp phần quan trọng vào việc hoàn thiện pháp luật, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước nói chung.
(còn tiếp)
T.Quyên - P.Mai - H.Giang - H.Mây