Thống kê của Bộ Tư pháp cho biết, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là 1 trong số 51 cơ quan, Bộ, ban, ngành, địa phương gửi báo cáo việc lấy ý kiến Nhân dân tại cơ quan, tổ chức, địa phương mình đối với dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 về Bộ Tư pháp đúng hạn theo Kế hoạch của Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng
Theo báo cáo của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam: Ngay sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 194/2025/QH15 ngày 05/5/2025 về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và Nghị quyết số 195/2025/QH15 ngày 05/5/2025 của Quốc hội về việc thành lập Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; căn cứ Kế hoạch số 05/KH-UBDTSĐBSHP ngày 05/5/2025 của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, Ban Thường trực đã xây dựng và ban hành Kế hoạch số 60/KH-MTTW-BTT tổ chức lấy ý kiến trong hệ thống MTTQ Việt Nam đối với dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.
Ban Thường trực cũng đã ban hành Công văn số 831/MTTW-BTT hướng dẫn việc tổng hợp và xây dựng báo cáo kết quả lấy ý kiến về dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (sau đây gọi là dự thảo Nghị quyết).
Căn cứ vào Kế hoạch của Ban Thường trực, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên của Mặt trận ở Trung ương đã ban hành kế hoạch để lấy ý kiến của cán bộ, hội viên, đoàn viên của tổ chức mình, triển khai lấy ý kiến rộng rãi trong đoàn viên, hội viên và các đối tượng do mình phụ trách và tổng hợp báo cáo gửi Ban Thường trực để xây dựng báo cáo chung.
Bên cạnh đó, theo yêu cầu đặt ra tại Kế hoạch số 05/KH-UBDTSĐHP của Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều Hiến pháp năm 2013, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, Trung ương các tổ chức chính trị-xã hội, các tổ chức thành viên của Mặt trận xác định việc triển khai lấy ý kiến Nhân dân vào dự thảo sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 là một đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, tạo sự đồng thuận, thống nhất cao trong Nhân dân.
Ủy ban MTTQ Việt Nam, các tổ chức thành viên các cấp đã tích cực tuyên truyền về triển khai lấy ý kiến đối với dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp, phổ biến rộng rãi bằng các hình thức phù hợp trong quá trình tổ chức lấy ý kiến; định hướng tư tưởng để tạo sự đồng thuận, thống nhất cao với việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp; lồng ghép tuyên truyền trong các buổi sinh hoạt chi hội, câu lạc bộ, tổ, nhóm, khu dân cư; sử dụng các hình thức phù hợp như thông báo nội bộ, bản tin điện tử, truyền miệng trực tiếp tại cộng đồng nhằm tiếp cận đến đông đảo hội viên, đoàn viên và Nhân dân, nhất là vùng sâu, vùng xa.
Ủy ban MTTQ Việt Nam nhiều địa phương đã tập hợp tài liệu (gồm dự thảo Nghị quyết và các tài liệu phục vụ lấy ý kiến) tạo thành mã QR để cung cấp cho các đối tượng lấy ý kiến; đăng tải toàn văn tài liệu trên Cổng thông tin điện tử; Fanpage của MTTQ Việt Nam tỉnh, các huyện, thị xã, thành phố; xây dựng chuyên mục tiếp nhận ý kiến góp ý, phản ánh, đưa tin về quá trình lấy ý kiến Nhân dân về dự thảo Nghị quyết trên Cổng thông tin điện tử của tổ chức mình, trên Fanpage của Mặt trận Tổ quốc cấp mình. Ban Công tác Mặt trận ấp, khóm, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đều quan tâm, quán triệt nâng cao trách nhiệm, nhận thức của mỗi cá nhân, đơn vị trong hệ thống MTTQ Việt Nam đối với việc đóng góp ý kiến hoàn thiện Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tổ chức Hội nghị đánh giá sơ bộ kết quả lấy ý kiến vào dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 trong hệ thống MTTQ Việt Nam.
Theo hướng dẫn của Ban Thường trực về các hình thức lấy ý kiến dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, một số tổ chức, địa phương có cách làm hay, sáng tạo như xây dựng chuyên mục với hình thức trực tuyến, người dân thực hiện việc góp ý qua Google Form và hộp thư điện tử, xây dựng phiếu lấy ý kiến của đoàn viên, hội viên và hệ thống Mặt trận trực tiếp vào từng điều khoản cụ thể của dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp. Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tổ chức xin ý kiến thông qua phiếu khảo sát trực tuyến, xây dựng bảng hỏi trực tuyến để lấy ý kiến của cán bộ đoàn, đoàn viên, thanh niên về các điều khoản cụ thể dự kiến sửa đổi, bổ sung trong Hiến pháp năm 2013, phân tích xử lý dữ liệu và xây dựng báo cáo đánh giá theo các đối tượng lấy ý kiến như đơn vị công tác, giới tính, theo độ tuổi, trình độ học vấn, chuyên môn...
98,9% tổng số ý kiến tán thành hoàn toàn với dự thảo Nghị quyết
Với việc triển khai bài bản, quyết liệt như trên, kết quả lấy ý kiến của hệ thống MTTQ Việt Nam là rất ấn tượng. Tính đến ngày 28/5/2025, hệ thống MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị-xã hội, các tổ chức thành viên của Mặt trận đã tổ chức 61.791 hội nghị lấy ý kiến. Tổng số ý kiến góp ý vào toàn bộ nội dung của dự thảo Nghị quyết là hơn 51,19 triệu ý kiến (trong đó có gần 2,6 triệu của tổ chức và hơn 48,6 triệu của cá nhân). Có hơn 49,9 triệu ý kiến tán thành (chiếm 98,9%) đối với dự thảo Nghị quyết, khoảng 615 nghìn ý kiến tán thành và đề nghị sửa đổi, hoàn thiện hơn (chiếm 1,1%) đối với dự thảo Nghị quyết.
Qua quá trình triển khai lấy ý kiến đối với dự thảo Nghị quyết, tất cả các ý kiến đều thống nhất cao đối với chủ trương sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Việc Quốc hội ban hành Nghị quyết số 194/2025/QH15 ngày 05/5/2025 của Quốc hội về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là hợp lòng dân và có ý nghĩa hết sức quan trọng, là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng, không chỉ đề cao quyền làm chủ, phát huy trí tuệ to lớn của Nhân dân, mà còn góp phần khơi dậy tinh thần, trách nhiệm của các tầng lớp Nhân dân, là thời cơ tốt và là thời điểm quan trọng để các tầng lớp Nhân dân có điều kiện được thể hiện trách nhiệm của mình trước Đảng, trước Nhà nước trong tham gia góp ý dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013. Các ý kiến đánh giá cơ quan tham mưu soạn thảo Nghị quyết đã có sự chuẩn bị nghiêm túc, công phu, đặc biệt là bản thuyết minh dự thảo Nghị quyết đã bám rất sát quan điểm, chủ trương của Đảng và tình hình thực tế, đưa ra những phân tích rất cụ thể, chi tiết có tính thuyết phục cao; bản so sánh các nội dung cần sửa đổi, bổ sung so với quy định hiện hành của Hiến pháp cũng tạo thuận lợi trong việc đóng góp ý kiến.
Các ý kiến thống nhất với chủ trương điều chỉnh phạm vi và hình thức sửa đổi, bổ sung Hiến pháp bằng Nghị quyết của Quốc hội. Nội dung dự thảo Nghị quyết đã bám sát và thể chế hoá đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 18-NQ/TW, Nghị quyết số 27-NQ/TW, Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 và các Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tình hình thực tế hiện nay. Đa số các ý kiến đều bày tỏ sự thống nhất cao về sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và mong muốn những điểm mới trong Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp sẽ phục vụ đắc lực cho tổ chức và hoạt động của MTTQ Việt Nam cũng như chủ trương xây dựng chính quyền địa phương hai cấp. Hiến pháp là văn kiện chính trị - pháp lý quan trọng quy định về những vấn đề lớn, cơ bản, có tầm chiến lược lâu dài của đất nước, việc sửa đổi lần này chỉ phục vụ cho việc sắp xếp bộ máy nhà nước, những vấn đề khác sẽ được rà soát, tổng kết để sửa đổi toàn diện.
Việc quyết định sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013, trong đó có tổ chức hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên là một quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên gần dân, sát dân hơn. Việc sửa đổi, bổ sung quy định về Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là phù hợp với yêu cầu đổi mới mạnh mẽ về tổ chức, phương thức hoạt động và trách nhiệm chính trị trong giai đoạn phát triển mới; khẳng định rõ hơn vị thế của MTTQ Việt Nam là bộ phận của hệ thống chính trị, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; phát huy quyền làm chủ của nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; phù hợp với bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
Dự thảo Nghị quyết đã sửa đổi, bổ sung về một số quy định liên quan đến tổ chức xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bảo đảm quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong việc quyết định và tổ chức những chính sách trong phạm vi được phân cấp. Nội dung sửa đổi, bổ sung tại dự thảo Nghị quyết đã giải quyết được những vấn đề bất cấp, tồn tại của thực tiễn đặt ra trong quá trình tổng kết việc thi hành Hiến pháp năm 2013. Dự thảo Nghị quyết sửa đổi đã bảo đảm là đạo luật cơ bản của Nhà nước, có tính dự báo và ổn định lâu dài.
Đề nghị giữ lại quyền trình dự án luật, pháp lệnh của cơ quan trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội
Về những ý kiến đóng góp đối với dự thảo Nghị quyết, TS Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng Ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc MTTQ Việt Nam cho biết, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã tổng hợp tất cả ý kiến, kiến nghị của các tổ chức chính trị-xã hội, các tổ chức thành viên của Mặt trận và MTTQ Việt Nam các cấp.
TS Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng Ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc MTTQ Việt Nam.
Trong đó, có một số nội dung đáng chú ý như sau: Về MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội (nội dung sửa đổi, bổ sung Điều 9 Hiến pháp năm 2013), Ban Thường trực nhất trí và đề nghị giữ nguyên nội dung sửa đổi, bổ sung tại khoản 1 Điều 9 Hiến pháp năm 2013 dự thảo Nghị quyết, đã kế thừa phần lớn quy định còn nguyên giá trị; chỉ bổ sung một số nội dung đã được ghi nhận trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một bộ phận của hệ thống chính trị, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Đảng Cộng sản Việt Nam vừa là thành viên vừa là người lãnh đạo Mặt trận”; phù hợp với quy định tại Điều 4 Hiến pháp năm 2013 "Đảng Cộng sản Việt Nam… là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội". Đồng thời, tại Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã xác định thực hiện phương thức “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ”; tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới xác định "Xây dựng và hoàn thiện cơ chế để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội thực hiện tốt vai trò nòng cốt trong việc phát huy quyền làm chủ của Nhân dân"; do đó, tại khoản 1 Điều 9 Hiến pháp bổ sung nội dung “thể hiện ý chí, nguyện vọng của Nhân dân và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân” là cần thiết và phù hợp.
Đối với nội dung sửa đổi, bổ sung tại khoản 2 Điều 9 Hiến pháp năm 2013 tại dự thảo Nghị quyết: nhất trí và đề nghị giữ nguyên quy định các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Việc bổ sung quy định này là phù hợp và cần thiết, bảo đảm tạo lập cơ sở Hiến định về vị trí, mối quan hệ, nguyên tắc hoạt động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội sau sắp xếp, tinh gọn theo các nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; đồng thời, để bảo đảm tính chất liên hiệp tự nguyện quy định tại khoản 1 Điều 9, tại khoản 2 Điều 9 đã bổ sung nguyên tắc hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động của MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên trong đó có các tổ chức chính trị - xã hội. Bên cạnh đó, đề nghị tiếp thu ý kiến góp ý về việc thay cụm từ “dưới sự chủ trì của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam” bằng cụm từ “do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì”.
Về quyền trình dự án luật, pháp lệnh của các cơ quan trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội (nội dung sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 84 Hiến pháp năm 2013), Ban Thường trực thống nhất tiếp thu ý kiến góp ý, điều chỉnh quy định tại khoản 1 Điều 84 theo hướng giữ lại quyền trình dự án luật, pháp lệnh của cơ quan trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội.
Đối với cơ quan trung ương của các tổ chức thành viên khác của Mặt trận có quyền đề xuất, kiến nghị, xây dựng các dự án luật, pháp lệnh, tuy nhiên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam sẽ là cơ quan trình hoặc tùy theo nội dung của mỗi dự án luật, pháp lệnh có thể phân công cho các tổ chức chính trị - xã hội là cơ quan trình. Thực tiễn trong các năm vừa qua cho thấy chỉ có một số ít cơ quan trung ương của các tổ chức thành viên khác của Mặt trận trình dự án luật, pháp lệnh, như Trung ương Hội Luật gia trình dự án Luật trưng cầu dân ý, Luật Trọng tài thương mại; Trung ương Hội chữ thập đỏ trình Luật Chữ thập đỏ (hiện nay Luật Chữ thập đỏ cũng đang được giao cho Chính phủ chỉ đạo tổng kết, đề xuất sửa đổi); trong khi đó, phần lớn luật, pháp lệnh điều chỉnh hoạt động của các tổ chức thành viên như Luật Người cao tuổi, Luật Bình đẳng giới, Luật Thanh niên, Luật Kiến trúc sư, Luật Luật sư, Luật Công chứng... đều do Chính phủ trình.
Về tổ chức đơn vị hành chính (nội dung sửa đổi, bổ sung Điều 110 Hiến pháp năm 2013), Ban Thường trực đề nghị cần tiếp tục giữ lại quy định "phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương" tại khoản 3 Điều 110 Hiến pháp hiện hành để bảo đảm thể hiện đầy đủ quyền làm chủ của nhân dân. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính là một vấn đề rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của Nhân dân, do đó, trong Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, quyền lực Nhà nước thuộc về Nhân dân ghi nhận tại Điều 2 Hiến pháp năm 2013. Nhân dân phải được tham gia vào quá trình ra quyết định những vấn đề lớn, hệ trọng của đất nước. Lấy ý kiến Nhân dân về thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính bảo đảm tính công bằng và minh bạch trong quá trình ra quyết định điều chỉnh địa giới, góp phần củng cố đoàn kết, ủng hộ chính quyền và duy trì ổn định chính trị - xã hội. Trong điều kiện chuyển đổi số mạnh mẽ và cơ sở dữ liệu dân cư ngày càng được quản lý chặt chẽ, minh bạch, việc lấy ý kiến Nhân dân sẽ được thực hiện thuận lợi và thực chất.
Về nội dung sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 111 Hiến pháp năm 2013, Ban Thường trực đề nghị cân nhắc quy định “Chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được tổ chức ở đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định”, vì hiện nay theo Đề án tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp gồm cấp tỉnh và cấp xã thì chính quyền địa phương gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân được thành lập ở tất cả các đơn vị hành chính, không phân biệt ở bất kỳ đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp dưới tỉnh (đều thành lập ở cả tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và xã, phương, đặc khu). Sự khác biệt chỉ nằm trong chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân ở tỉnh với thành phố, ở xã với phương và đặc khu.
Về quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (nội dung sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 115 Hiến pháp năm 2013), Ban Thường trực đề nghị cần tiếp tục quy định quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với Chánh án Tòa án nhân dân và Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (như khoản 2 Điều 115, Hiến pháp 2013). Việc duy trì quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân đối với các chức danh tư pháp này không chỉ mang ý nghĩa về trách nhiệm giải trình, mà còn bảo đảm nguyên tắc kiểm soát quyền lực nhà nước thông qua cơ chế giám sát của cơ quan dân cử ở địa phương đối với hoạt động tư pháp; phù hợp với tính chất, vị trí và chức năng giám sát của Hội đồng nhân dân, góp phần tăng cường tính minh bạch, dân chủ trong hoạt động của bộ máy nhà nước. Bên cạnh đó, đề nghị bổ sung thêm đối tượng chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân khu vực, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân khu vực để bảo đảm quyền giám sát toàn diện của nhân dân đối với các chức danh này từ trung ương đến địa phương…
Minh Hòa