Chiều 22/12, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu chủ trì cuộc họp Ban soạn thảo, Tổ biên tập Đề án Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Báo cáo tại cuộc họp, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) Nguyễn Văn Cương cho biết, dự thảo Đề án đã tiếp tục được hoàn thiện thêm sau Phiên họp thứ 2 của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật ngày 17/12. Theo đó, Thường trực Tổ biên tập dự kiến tham mưu, mục tiêu của Đề án là tạo lập được cấu trúc hệ thống pháp luật hiện đại, hợp lý, khoa học và bao quát đầy đủ các lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội làm tiền đề để xây dựng một hệ thống pháp luật dân chủ, công bằng, tinh gọn, thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, dễ tiếp cận, bảo đảm bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân, bảo đảm quốc phòng an ninh và hội nhập quốc tế, thúc đẩy kiến tạo phát triển, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước trong kỷ nguyên mới, trước mắt cho giai đoạn 2026-2030 với tầm nhìn đến 2045 và làm tiền đề xây dựng chiến lược hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Về giải pháp, dự kiến có 15 giải pháp hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam. Trong đó, xác định rõ cấu trúc hình thức của hệ thống pháp luật theo thứ bậc các nguồn luật; mở rộng phạm vi áp dụng và xác định rõ giá trị của các nguồn bổ trợ, trong đó có án lệ, tập quán, lẽ công bằng; đơn giản hóa hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; bổ sung nguyên tắc áp dụng pháp luật trong trường hợp có quy định khác nhau về cùng vấn đề giữa quy phạm pháp luật của luật chuyên ngành với quy phạm pháp luật luật chung; bổ sung nguyên tắc áp dụng pháp luật trong trường hợp có quy định khác nhau về cùng vấn đề giữa quy phạm pháp luật của luật chuyên ngành với quy phạm pháp luật luật chung; hoàn thiện cấu trúc nội tại của từng văn bản quy phạm pháp luật; hoàn thiện cấu trúc nội dung.
Ngoài ra, còn có các giải pháp: thực hiện nghiêm nguyên tắc thượng tôn Hiến pháp, pháp luật; đẩy mạnh việc hoàn thiện quy định pháp luật phục vụ kiến tạo phát triển, phát huy vai trò dẫn dắt đi trước mở đường của pháp luật, đưa thể chế pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh và chú trọng ban hành các chính sách đặc thù, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát nhằm hình thành các lực lượng sản xuất, phương thức sản xuất và lĩnh vực kinh tế mới, khuyến khích thúc đẩy phát triển các ngành, địa bàn, nhóm đối tượng ưu tiên phát triển; ưu tiên ban hành các văn bản để tạo cơ sở đồng bộ cho hoạt động của bộ máy nhà nước theo mô hình chính quyền ba cấp và các quy định pháp luật về đầu tư kinh doanh, góp phần đẩy đưa môi trường đầu tư của Việt Nam nằm trong nhóm ba nước dẫn đầu ASEAN vào 2028…
Lắng nghe ý kiến các thành viên Ban soạn thảo, Tổ biên tập, kết luận cuộc họp, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu đánh giá, dự thảo Đề án được chuẩn bị một cách bài bản, dân chủ và chặt chẽ với sự đóng góp ý kiến sâu sắc của các cấp, các ngành, các chuyên gia liên quan. Đặc biệt, dù đây là một đề án khó, phạm vi rộng và phức tạp, nhưng đã được hoàn thiện trong thời gian cực kỳ ngắn so với các đề án thông thường.
Về Hồ sơ và các văn bản trình Bộ Chính trị, Thứ trưởng cơ bản nhất trí với các nội dung lớn trong Đề án, Tờ trình và dự thảo Kết luận của Bộ Chính trị. Đồng thời, yêu cầu chỉnh lý, rà soát kỹ để đảm bảo tính thống nhất tuyệt đối giữa Đề án - Tờ trình - Kết luận, tránh tình trạng Đề án đồ sộ, hoành tráng nhưng Kết luận lại quá đơn giản, không thể hiện được các tư tưởng đột phá. Bên cạnh đó, cần đưa vào Kết luận những nội dung có giá trị thực tiễn cao như nguyên tắc áp dụng luật chung - luật chuyên ngành, án lệ, tập quán quốc tế, vốn đã được thế giới áp dụng từ lâu nhưng ta cần khẳng định rõ hơn.
Về các vấn đề nội dung cụ thể, theo Thứ trưởng, có thể theo cấu trúc hệ thống pháp luật 4+1 (gồm 4 tầng văn bản quy phạm pháp luật và 1 tầng nguồn bổ trợ - án lệ, tập quán, lẽ công bằng). Thứ trưởng cho rằng, việc phân tầng giúp xác định rõ thứ bậc hiệu lực pháp lý. Thứ trưởng cũng lưu ý về điều ước quốc tế, nguyên tắc là ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế nếu có sự khác biệt với pháp luật trong nước (trừ Hiến pháp), cần đẩy mạnh việc nội luật hóa các cam kết quốc tế.
Thứ trưởng nhấn mạnh một số yêu cầu khác như nguyên tắc luật chung - luật chuyên ngành để xử lý xung đột pháp luật mà Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện nay chưa giải quyết triệt để; đơn giản hóa hình thức văn bản, hướng tới mô hình “Một cơ quan chỉ ban hành một loại văn bản”; phân loại luật công - luật tư; cần thể chế hóa mạnh mẽ các chính sách đặc thù, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) để thúc đẩy sản xuất và các lĩnh vực kinh tế mới…
Thục Quyên