Đoàn công tác liên ngành của Bộ Tư pháp Việt Nam do Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh làm Trưởng đoàn đang tham dự Hội nghị Bộ trưởng Tư pháp ASEAN lần thứ 13 (ALAWMM 13) khai mạc ngày 14/11 tại thủ đô Manila, Philippines. Trong khuôn khổ Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh đã có bài phát biểu quan trọng. Trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Bộ trưởng.
Kính thưa Ngài Fredderick A. Vida, Bộ trưởng Tư pháp Cộng hòa Phi-líp-pin, Chủ tịch Hội nghị Bộ trưởng Tư pháp ASEAN lần thứ 13,
Kính thưa các Ngài Bộ trưởng Tư pháp, Tổng Chưởng lý các quốc gia ASEAN,
Kính thưa Ngài Kao Kim Hourn, Tổng Thư ký ASEAN,
Kính thưa toàn thể quý vị và các bạn đồng nghiệp ASEAN thân mến,
Hôm nay, tôi rất vinh dự và vui mừng được tham dự Hội nghị Bộ trưởng Tư pháp các nước ASEAN lần thứ 13 tại quốc đảo Philippines xinh đẹp. Thay mặt Đoàn đại biểu Việt Nam, tôi xin gửi tới Ngài Chủ tịch và toàn thể Quý vị có mặt tại Hội nghị này lời chào trân trọng và lời chúc tốt đẹp nhất. Chúng tôi đánh giá cao những nỗ lực và sự chuẩn bị chu đáo của Bộ Tư pháp Philippines trong việc tổ chức thành công Hội nghị Bộ trưởng Tư pháp ASEAN lần thứ 13 lần này. Nhân đây, chúng tôi xin được chia sẻ và bày tỏ sự cảm thông sâu sắc trước những thiệt hại, tổn thất mà Chính phủ và nhân dân Philippines phải gánh chịu do các cơn bão gần đây gây ra. Việt Nam cũng trải qua những thiệt hại tương tự và hiểu rõ những khó khăn, thử thách mà Philippines đang đối mặt. Đồng thời, Việt Nam xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các nước ASEAN đã kề vai sát cánh, chia sẻ và hỗ trợ Việt Nam và Philippines trong thời điểm khó khăn này.
Trong phạm vi thời gian Ban Tổ chức cho phép, tôi sẽ trình bày 03 nội dung lớn sau: (1) Bối cảnh khu vực và tầm quan trọng của hợp tác pháp luật, tư pháp; (2) Định hướng ưu tiên cho hợp tác pháp luật và tư pháp ASEAN trong thời gian tới và (3) Cam kết và đóng góp của Việt Nam.
1. Về bối cảnh khu vực và tầm quan trọng của hợp tác pháp luật, tư pháp
Năm 2025 là một cột mốc quan trọng đối với ASEAN, đánh dấu việc hoàn tất Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 và bước vào giai đoạn triển khai lộ trình mới thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. Trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều biến động phức tạp, việc duy trì và phát huy vai trò trung tâm của ASEAN, xây dựng một Cộng đồng ASEAN "tự cường, năng động, sáng tạo, lấy người dân làm trung tâm" là mục tiêu chung của tất cả chúng ta.
Trong tiến trình đó, hợp tác pháp luật và tư pháp thông qua các cơ chế như ALAWMM và ASLOM đóng vai trò hết sức quan trọng, là nền tảng để thực hiện các mục tiêu của trụ cột Cộng đồng chính trị - an ninh ASEAN, góp phần bảo đảm an ninh, trật tự và phát triển bền vững trong khu vực. Việc ký kết Hiệp định ASEAN về dẫn độ tại Hội nghị lần này là một minh chứng rõ nét cho cam kết chung của chúng ta trong tăng cường hợp tác tương trợ tư pháp.
2. Về định hướng ưu tiên cho hợp tác pháp luật và tư pháp ASEAN trong thời gian tới
Để hiện thực hóa Tầm nhìn 2045, chúng tôi đề xuất ba định hướng ưu tiên sau đây cho hợp tác pháp luật và tư pháp trong thời gian tới:
Thứ nhất, tăng cường vai trò của hợp tác pháp luật và tư pháp trong việc củng cố sức mạnh đoàn kết, thống nhất và nâng cao hiệu quả thể chế của ASEAN.
Chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu, tăng cường sự kết nối giữa các hệ thống pháp luật; đẩy mạnh thực thi hiệu quả các điều ước, văn kiện pháp lý của ASEAN và tăng cường phối hợp trong xử lý các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống, đặc biệt là phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia và tội phạm mạng. Vào cuối tháng 10 vừa qua, Việt Nam đã vinh dự đăng cai Lễ mở ký Công ước Hà Nội - Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, góp phần tạo nền tảng pháp lý vững chắc để cộng đồng quốc tế cùng ứng phó với các thách thức an ninh xuyên biên giới. Bên cạnh đó, các quốc gia thành viên cần tiếp tục đề cao nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS), góp phần duy trì hòa bình, ổn định và thúc đẩy hợp tác trong khu vực.
Thứ hai, xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc nhằm thúc đẩy liên kết nội khối hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội. Chúng ta cần tiếp tục đẩy mạnh hợp tác tương trợ tư pháp, thúc đẩy các cơ chế giải quyết tranh chấp thay thế trong lĩnh vực dân sự và thương mại, nhằm tạo cơ hội thúc đẩy hoạt động giao lưu kinh tế nội khối; đồng thời, tăng cường chia sẻ kiến thức pháp luật, xây dựng hệ thống quản lý tri thức và đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ pháp luật và tư pháp.
Thứ ba, đưa hợp tác pháp luật và tư pháp trở thành bộ đỡ thể chế cho đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Để đáp ứng yêu cầu của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chúng ta cần chủ động nghiên cứu, xây dựng các khung pháp lý phù hợp cho các mô hình kinh tế mới như kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, AI trong hoạt động pháp luật và tư pháp; xây dựng cơ sở dữ liệu pháp luật ASEAN số; cũng như chú trọng nâng cao năng lực số cho đội ngũ cán bộ, giúp ASEAN chủ động thích ứng và nắm bắt cơ hội từ chuyển đổi số.
Dự kiến vào năm 2026, Bộ Tư pháp Việt Nam sẽ đăng cai tổ chức Diễn đàn Pháp luật ASEAN 2026 với chủ đề "Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong kỷ nguyên số". Chúng tôi kỳ vọng Diễn đàn sẽ là dịp để các quốc gia thành viên cùng chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận về các định hướng hợp tác nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp. Rất mong nhận được sự quan tâm, ủng hộ và tham gia tích cực của các quốc gia thành viên đối với Diễn đàn này.
3. Về cam kết và đóng góp của Việt Nam
Tại Việt Nam, công tác xây dựng và thi hành pháp luật đang được đổi mới mạnh mẽ và là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước. Các nhiệm vụ trọng tâm của chúng tôi đã được nêu trong Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, bao gồm tạo đột phá trong thi hành pháp luật, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, thúc đẩy chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và tăng cường hợp tác quốc tế. Những định hướng này không chỉ phù hợp với các giá trị và mục tiêu chung của ASEAN, mà kết quả từ quá trình hợp tác, trao đổi kinh nghiệm với các quốc gia thành viên còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật của Việt Nam.
Kính thưa Ngài Chủ tịch,
Kính thưa các quý vị,
Với tư cách là một thành viên tích cực và có trách nhiệm, đặc biệt trong năm kỷ niệm 30 năm gia nhập ASEAN 2025, Việt Nam cam kết sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các nước thành viên, đóng góp tích cực vào việc tăng cường hợp tác pháp luật và tư pháp, triển khai hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045, cùng nhau xây dựng một khu vực hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển thịnh vượng.
Xin trân trọng cảm ơn Ngài Chủ tịch, cảm ơn các Quý vị đại biểu và xin chúc Hội nghị của chúng ta thành công tốt đẹp.
Xin trân trọng cảm ơn Quý vị đã lắng nghe.