Ngày 29/10, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo khoa học cấp Bộ “Thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam”. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh và Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Ngô Trung Thành đồng chủ trì Hội thảo.
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh cho biết, dưới sự lãnh đạo của Đảng, với sự nỗ lực của toàn bộ hệ thống chính trị, hệ thống pháp luật của chúng ta đã đạt được thành tựu hết sức tích cực. Việt Nam đã thiết lập được khung cấu trúc pháp luật cơ bản, khá đầy đủ trên nhiều lĩnh vực trên nền tảng Hiến pháp và các bộ luật, luật có tính chất rường cột cùng các văn bản luật điều chỉnh các lĩnh vực cụ thể trong đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học, giáo dục, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại, hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, trước yêu cầu của kỷ nguyên mới, trước yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, chủ trương đổi mới công tác xây dựng pháp luật, việc nghiên cứu cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam trong tình hình mới là hết sức cần thiết. Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh đề nghị đại diện các cơ quan, các chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn chỉ rõ thực trạng của cấu trúc hệ thống pháp luật; những bài học có thể rút ra trong quá trình thiết kế cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam từ thực tiễn công tác xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam thời gian qua…
Phát biểu tại Hội thảo, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) Nguyễn Văn Cương cho biết, nước ta đã hình thành hệ thống pháp luật tương đối đồng bộ, công khai, minh bạch, dễ tiếp cận, cơ bản điều chỉnh tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội; tạo nền tảng pháp lý để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Văn Cương, có nhiều vấn đề cần quan tâm xử lý trong hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam trước yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Cụ thể, đi vào chi tiết, mức độ bao phủ của hệ thống pháp luật vẫn chưa theo kịp thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội, nhất là tiến trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và các tác động của cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN) lần thứ tư, quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng và đặc biệt là yêu cầu thực hiện vai trò kiến tạo phát triển.
Bên cạnh đó, có sự chưa cân đối giữa các ngành, lĩnh vực trong tổng thể cấu trúc hệ thống pháp luật. Trên thực tế, số lượng luật giữa các lĩnh vực có sự chênh lệch; giữa pháp luật nội dung và pháp luật thủ tục có sự chưa thực sự cân đối. Hệ thống pháp luật hiện hành vẫn còn thiếu các quy định về thủ tục ban hành quyết định hành chính, các quy tắc về giải thích pháp luật…
Quang cảnh Hội thảo.
Ngoài ra, theo TS Nguyễn Văn Cương, thực tiễn cũng đặt ra vấn đề về thứ bậc trật tự ưu tiên áp dụng quy phạm pháp luật (QPPL) thuộc 3 nguồn: văn bản QPPL, án lệ, tập quán…; tính rõ ràng, hợp lý về thứ bậc hiệu lực của các QPPL trong hệ thống pháp luật; sự phân tầng thứ bậc hiệu lực của các văn bản QPPL trong hệ thống pháp luật, tình trạng có nhiều chủ thể được ban hành văn bản QPPL và mỗi chủ thể được ban hành nhiều loại văn bản QPPL; tính phân mảnh hoặc thiếu gắn kết cần thiết trong một số lĩnh vực…
Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thị Nga, Trường Đại học Luật Hà Nội đã nêu những ưu điểm, hạn chế, bất cập trong cấu trúc hệ thống pháp luật hiện nay và kiến nghị hoàn thiện từ thực tiễn nghiên cứu, giảng dạy pháp luật kinh doanh bất động sản. Xét dưới góc độ cấu trúc hình thức và nội dung, pháp luật vẫn còn bộc lộ những điểm chưa thực sự đồng bộ, logic và chưa theo kịp yêu cầu quản trị hiện đại: sự sắp xếp nội dung pháp luật với những điều, khoản chưa thực sự phù hợp, không logic và không đảm bảo tính chuẩn xác; chưa có nguyên tắc nhất quán trong chỉ dẫn áp dụng pháp luật; chưa có sự rõ ràng, minh định và thống nhất trong cách giải thích từ ngữ là nguyên nhân dẫn đến cách hiểu chưa thống nhất về nội hàm của các thuật ngữ, các khái niệm…
Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) Nguyễn Phước Thọ cho rằng, cần thu hẹp phạm vi ủy quyền lập pháp, bởi trước nay, chúng ta ủy quyền rất rộng, ủy quyền cho cả HĐND cấp tỉnh, điều này dẫn tới việc đảo lộn trật tự thứ bậc. Về tầng lớp văn bản, nhiều văn bản quy định một vấn đề cũng gây ra chồng chéo…
Theo ông Thọ, cần xác định trọng tâm của việc đổi mới, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật hiện nay để xác định chương trình lập pháp nhiệm kỳ. Ngoài quán triệt thực hiện chủ trương của Đảng là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, theo ông Thọ, trọng tâm cần hướng đến là các luật về tổ chức bộ máy để hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy, đồng thời chú trọng hơn nữa đến cơ chế tổ chức thực thi các quy định pháp luật.
H.Mây - H.Giang