Ngày 12/6, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo Đối thoại với các Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND cấp tỉnh và hiệp hội, doanh nghiệp nhằm hoàn thiện pháp luật thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú chủ trì đối thoại.
Vẫn còn nhiều điểm nghẽn pháp luật trong thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh khoa học, công nghệ (KHCN) đóng một vai trò quan trọng trong phát triển nền kinh tế quốc gia. Ứng dụng KHCN có một vai trò đặc biệt quan trọng, nhưng làm sao để phát triển KHCN thì vấn đề hoàn thiện pháp luật cần được coi trọng.
“Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số quốc gia (CĐSQG) đã xác định phải hoàn thiện thể chế để phát triển KHCN và đưa thể chế chế phát triển KHCN thành yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia; đồng thời Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã khẳng định pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật là đột phá của đột phá”, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nêu rõ.
Theo Thứ trưởng, thời gian qua tất cả các cơ quan Bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp đã có rất nhiều nỗ lực để có thể đóng góp, xây dựng hoàn thiện pháp luật liên quan đến nghiên cứu KHCN, ĐMST... Tuy nhiên, Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, ĐMST và CĐS đánh giá là việc chúng ta đang làm tuy cũng có rất nhiều nỗ lực nhưng hiệu quả chưa cao.
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú phát biểu khai mạc Hội thảo.
Đồng thời, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú cho biết, trong báo cáo tình tình triển khai thực Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị trong 5 tháng đầu năm 2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, ĐMST và CĐS nêu rõ, việc xây dựng, ban hành thể chế, chính sách còn những hạn chế, thách thức như chất lượng sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) còn nhiều thách thức trong việc bảo đảm tháo gỡ hoàn toàn rào cản thể chế; phối hợp giữa các Bộ, cơ quan trong xây dựng luật còn chưa hiệu quả; số lượng văn bản, chính sách cần hoàn thiện còn lớn; các luật liên quan đến KHCN, ĐMST và CĐS có nguy cơ thiếu liên thông, tương thích với Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đấu thầu, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập cá nhân... và các văn bản hướng dẫn thi hành, nếu không kịp thời phối hợp để giải quyết sẽ dẫn đến nguy việc đăng ký, giải ngân và quyết toán kinh phí gặp khó khăn. Dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số còn một số điểm cần tiếp tục làm rõ về quy định khai thác dữ liệu, quy định đầy đủ về quyền sở hữu trí tuệ đối với phần mềm, cơ sở dữ liệu, thuật toán; trong khi chờ sửa đổi Luật KHCN&ĐMST thì cơ chế quản lý hoạt động KHCN, ĐMST vẫn chưa có gì thay đổi, thủ tục giấy tờ vẫn rườm rà; quy trình triển khai các nhiệm vụ còn phức tạp…
Do đó, Hội thảo tổ chức nhằm rà soát lại những vướng mắc để báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển KHCN, ĐMST và CĐS và Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật, Thứ trưởng mong muốn qua hội thảo các đại biểu đóng góp nhiều ý kiến thiết thực, đánh giá, thảo luận để Bộ Tư pháp ghi nhận phối hợp Bộ KH&CN hoàn thiện báo cáo liên quan đến việc hoàn thiện Luật KHCN&ĐMST.
Tiếp tục tháo gỡ các vướng mắc
Tại buổi đối thoại, bà Nguyễn Thị Thu Hòe, Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính trình bày Báo cáo tóm tắt về kết quả bước đầu về rà soát VBQPPL để kịp thời tháo gỡ các điểm nghẽn, phục vụ hoạt động phát triển KHCN, ĐMST và CĐS. Theo đó, bà Nguyễn Thị Thu Hòe cho biết, Báo cáo chỉ ra hai nhóm vướng mắc, đó là nhóm đã có phương án xử lý và nhóm chưa có phương án xử lý.
Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và Quản lý xử lý vi phạm hành chính Nguyễn Thị Thu Hòe trình bày Báo cáo tóm tắt về kết quả bước đầu về rà soát văn bản.
Đối với nhóm đã có phương án xử lý, có 9 vấn đề cụ thể là nội dung về công nghệ chiến lược; cơ chế quản lý rủi ro trong nghiên cứu khoa học; pháp luật thương mại điện tử; về ngành nghề ưu đãi trong lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ số… Các vấn đề này mặc dù chưa có quy định trong pháp luật Việt Nam nhưng đang được đưa vào dự thảo Luật KHCN&ĐMST và dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số.
Bên cạnh đó, nhóm này còn liên quan đến 7 luật vướng mắc và đang được sửa đổi bổ sung như: Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015; Luật Công nghệ thông tin năm 2006; Luật Ngân sách nhà nước năm 2015; Luật Đấu thầu năm 2023; Bộ luật Hình sự; Luật Đầu tư công năm 2024; Luật KH&CN năm 2013.
Về nhóm chưa có phương án xử lý có 9 vấn đề được chia làm hai loại: loại chưa có quy định của pháp luật, hiện có 1 vấn đề (chưa có quy định về việc miễn bảo lãnh tạm ứng cho trường hợp có tính đặc thù) và loại đã có quy định của pháp luật nhưng có vướng mắc và chưa có phương án xử lý là có 8 vấn đề gồm: Luật An toàn thông tin mạng năm 2015 chưa quy định cụ thể thời gian (kể từ khi phát hiện hành vi phá hoại hoặc sự cố an toàn thông tin mạng; thời gian sớm nhất là bao lâu), trình tự, thủ tục xử lý sự cố an toàn thông tin mạng, dẫn đến việc xử lý sự cố còn chậm trễ, thiếu hiệu quả.
Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 không nêu cụ thể “mạng điện tử” được sử dụng để cung cấp thông tin theo yêu cầu nhằm đảm bảo quyền được tiếp cận thông tin của công dân và tránh trường hợp vi phạm của cơ quan nhà nước khi cung cấp thông tin. Do đó đề xuất sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.
Ngoài ra, còn một số vướng mắc về Luật Báo chí năm 2016; Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 2016; Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017; Luật Chuyển giao công nghệ năm 2017; Luật Bảo vệ bí mật nhà nước.
Chia sẻ tại đối thoại, Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Nguyễn Công Anh cho biết, bên cạnh Luật KHCN sắp được ban hành thì Luật Thủ đô về phát triển KHCN cũng rất đổi mới, đề ra nhiều vấn đề liên quan đến các quỹ để phát triển KHCN, các trung tâm ĐMST. Luật Thủ đô có đề cập đến Trung tâm ĐMST và Hà Nội đang nghiên cứu ban hành một Nghị quyết của HĐND cho phép UBND TP thành lập Trung tâm ĐMST, đồng thời có chức năng là sàn giao dịch công nghệ kết nối các nhà khoa học với doanh nghiệp.
Tuy nhiên, TP Hà Nội đang vướng mắc về mô hình hoạt động của Trung tâm sẽ theo mô hình như đơn vị sự nghiệp hay hoạt động như một doanh nghiệp. Do đó, TP Hà Nội mong muốn có những ý kiến để Hà Nội có một Trung tâm ĐMST quốc gia, với ý nghĩa không chỉ là một đơn vị kinh doanh mà sẽ là một môi trường phát triển KHCN, lấy đó làm động lực phát triển kinh tế cho Hà Nội và cả quốc gia.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã chia sẻ thêm về những vướng mắc, bất cập và đề xuất hướng xử lý cho các vấn đề như: Cần bổ sung các quy định về ĐMST, các cơ chế hỗ trợ cho hoạt động ĐMST, đặc biệt là trong doanh nghiệp để thúc đẩy ứng dụng tri thức mới, công nghệ mới do KHCN tạo ra để hình thành ý tưởng, giải pháp mới; bổ sung điều khoản riêng quy định về chuyển giao công nghệ số, phần mềm, trí tuệ nhân tạo; quy trình chuyển giao, định giá và quyền sở hữu trí tuệ đối với công nghệ số, dữ liệu và phần mềm…
Minh Khang