Từ ngày 6 đến 7/11/2025, Đoàn công tác liên ngành gồm đại diện Bộ Tư pháp, Tòa án nhân dân tối cao và Bộ Ngoại giao do ông Bạch Quốc An, Vụ trưởng Vụ Pháp luật quốc tế, Bộ Tư pháp làm Trưởng đoàn - đã có chuyến thăm và làm việc với Bộ Tư pháp Trung Quốc (Trung tâm Hợp tác pháp luật quốc tế) về tình hình thực hiện phần tương trợ tư pháp về dân sự (TTTPDS) trong Hiệp định tương trợ tư pháp về dân sự và hình sự giữa hai nước.
Đây là lần đầu tiên hai cơ quan triển khai hoạt động rà soát trực tiếp độc lập với các hoạt động hợp tác tư pháp và pháp luật nói chung của Bộ Tư pháp, nhằm triển khai Chương trình hợp tác năm 2024 - 2025 và kết quả Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới lần thứ nhất giữa hai nước. Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, vừa là đồng chí vừa là anh em gắn bó giữa hai nước đã có truyền thống và ngày càng phát huy trên mọi lĩnh vực. Trong lĩnh vực TTTPDS, Trung Quốc là quốc gia có số lượng yêu cầu gửi đến Việt Nam cao nhất và đứng thứ ba trong số các nước mà Việt Nam có nhiều hồ sơ gửi đi. Nhu cầu TTTPDS của hai bên ngày càng tăng, mặc dù Cơ quan Trung ương của hai nước đã nỗ lực trao đổi qua thư điện tử nhưng vẫn còn một số vướng mắc cần làm việc trực tiếp, giao lưu học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau.
Phía Trung Quốc, ông Viên Lượng, Giám đốc Trung tâm Hợp tác quốc tế đã bày tỏ sự vui mừng khi tiếp đón Đoàn Việt Nam, khẳng định đây là khởi đầu cho chuỗi hoạt động hợp tác chặt chẽ và sâu sắc hơn giữa hai cơ quan, vì lợi ích của công dân và pháp nhân hai nước.
Hai bên đã chia sẻ với nhau thông tin cập nhật về pháp luật TTTPDS của Việt Nam và Trung Quốc. Trong khi Việt Nam đang quy định nội dung này trong Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 điều chỉnh cả 4 lĩnh vực tương trợ tư pháp về dân sự, tương trợ tư pháp về hình sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù thì Trung Quốc có luật riêng điều chỉnh lĩnh vực tương trợ tư pháp về hình sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành hình phạt tù, còn lĩnh vực tương trợ tư pháp về dân sự lại quy định trong Luật Tố tụng dân sự. Tương lai Việt Nam sẽ có một luật riêng điều chỉnh hoạt động TTTPDS (dự kiến được Quốc hội thông qua vào tháng 11/2025), còn Trung Quốc vẫn đang nghiên cứu để xây dựng một luật riêng nhằm mở rộng hoạt động hợp tác TTTPDS vượt khỏi khuôn khổ các quy định quá khắt khe của Luật Tố tụng dân sự hiện hành.
Hai bên trao đổi số liệu về các yêu cầu chưa nhận được kết quả (cả theo Hiệp định song phương và hai Công ước đa phương có liên quan là Công ước La Hay năm 1965 về tống đạt ra nước ngoài giấy tờ tư pháp và ngoài tư pháp trong lĩnh vực dân sự hoặc thương mại - Công ước Tống đạt và Công ước La Hay năm 1970 về thu thập chứng cứ ở nước ngoài trong các lĩnh vực dân sự hoặc thương mại - Công ước Thu thập chứng cứ), các vướng mắc phát sinh và đề xuất phương án khắc phục. Hai bên nhất trí sẽ tiếp tục rà soát hàng năm bằng các cách thức linh hoạt như gửi thông tin qua thư điện tử hoặc họp trực tuyến, đồng thời để mở cơ hội tiếp tục trao đổi thăm gặp trực tiếp trong tương lai.
Đặc biệt, phía Trung Quốc đã giới thiệu về hệ thống ilcc.online - hệ thống quản lý hồ sơ yêu cầu TTTPDS điện tử của Trung Quốc với các nước có Hiệp định song phương hoặc cùng là thành viên 2 điều ước đa phương của HCCH (Hội nghị La Hay về tư pháp quốc tế). Hệ thống được xây dựng từ 2018 với 2 giai đoạn: giai đoạn thử nghiệm từ 2018 - 2019, và giai đoạn 2: vận hành và nâng cấp từ 2020 - 2022. Hệ thống đã cơ bản hoàn thiện gồm 2 phần: giao diện tiếng Anh là phần nội dung mở để người nộp hồ sơ của nước ngoài sử dụng và giao diện tiếng Trung là phần xử lý hồ sơ nội bộ của Cơ quan Trung ương của Trung Quốc.
Phần xử lý hồ sơ nội bộ này có kết nối với hệ thống xử lý hồ sơ TTTPDS của Tòa án nhân dân tối cao của Trung Quốc. Các hồ sơ do các tòa án của Trung Quốc lập để gửi đi nước ngoài hoặc thực hiện theo yêu cầu của nước ngoài trước khi chuyển cho Bộ Tư pháp Trung Quốc là Cơ quan Trung ương đều được rà soát trước bởi Tòa án nhân dân tối cao. Hiện đã có 17 quốc gia nước ngoài sử dụng hệ thống, nhờ đó tiết kiệm được thời gian chuyển hồ sơ và chi phí bưu điện, giảm rủi ro thất lạc hồ sơ. Tuy nhiên, bằng kinh nghiệm thực tiễn, phía Trung Quốc cũng nhấn mạnh rằng để duy trì hệ thống hàng năm đều cần kinh phí lớn cho bảo dưỡng máy móc, mua bản quyền phần mềm, thực hiện bảo mật... chứ không đơn thuần chỉ tốn kém chi phí đầu tư ban đầu.
Trong chuyến thăm của Đoàn Việt Nam, đối tác Trung Quốc cũng tạo điều kiện để Đoàn thăm Tòa án nhân dân tối cao Trung Quốc và Tòa án cấp cao Bắc Kinh là các cơ quan liên quan phối hợp trong công tác TTTPDS theo pháp luật Trung Quốc. Đoàn đã nhận được sự tiếp đón nồng nhiệt và chia sẻ chân thành về tình hình thực hiện các hoạt động TTTPDS nói chung và TTTPDS với Việt Nam nói riêng.
Tòa án nhân dân tối cao Trung Quốc đã chia sẻ về việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động TTTPDS của các tòa án Trung Quốc đã được triển khai kết nối giữa 4 cấp tòa án từ ngày 01/01/2016 và ngày càng hoàn thiện, đến năm 2022 hệ thống này đã kết nối được với hệ thống của Bộ Tư pháp Trung Quốc để đảm bảo xử lý trực tuyến các yêu cầu TTTPDS, nâng cao hiệu quả chuyển tiếp và phản hồi các yêu cầu. Hai bên cũng trao đổi về cách thức xử lý của từng nước với các yêu cầu thu thập chứng cứ là thông tin tài khoản ngân hàng hoặc thu thập chứng cứ trực tuyến. Tại Trung Quốc, Tòa án nhân dân tối cao là cơ quan đầu mối tiếp nhận các yêu cầu TTTPDS của các tòa án địa phương, đã ban hành hướng dẫn vào năm 2013 về quy trình xử lý yêu cầu TTTPDS làm cơ sở để các tòa án địa phương thực hiện.
Tòa án cấp cao Bắc Kinh là một trong 10 tòa án có thẩm quyền trực tiếp gửi hồ sơ yêu cầu TTTPDS ra nước ngoài theo Công ước Tống đạt và Công ước Thu thập chứng cứ. Cũng như các Tòa án có thẩm quyền khác, Tòa án cấp cao Bắc Kinh đã cử cán bộ chuyên trách thực hiện TTTPDS. Cán bộ chuyên trách được tuyển chọn từ những người xuất sắc trong hoạt động hợp tác quốc tế, hàng năm được đào tạo nâng cao năng lực để phục vụ tốt nhất công tác này.
Đối với các yêu cầu của nước ngoài gửi đến, sau khi nhận được yêu cầu chuyển từ Bộ Tư pháp qua Tòa án tối cao Trung Quốc, Tòa cấp cao Bắc Kinh tùy thuộc vào mức độ phức tạp của yêu cầu để tự mình xử lý hoặc chuyển tiếp cho tòa án cấp cơ sở thực hiện. Thường các yêu cầu phức tạp đòi hỏi xử lý tỉ mỉ, chi tiết, hiểu biết về tình hình tại địa phương, đặc biệt là các yêu cầu thu thập chứng cứ có nội dung phức tạp sẽ được giao cho địa phương xử lý, các yêu cầu đơn giản, rõ ràng sẽ do Tòa cấp cao tự thực hiện. Nhờ đầu tư nguồn lực và tinh thần hợp tác tối đa, Tòa cấp cao Bắc Kinh đã được Tòa án nhân dân tối cao Trung Quốc tuyên dương về công tác TTTPDS.
Cơ quan Trung ương và các cơ quan có thẩm quyền của Trung Quốc đều bày tỏ vui mừng về kết quả hợp tác giữa Việt Nam và Trung Quốc trong lĩnh vực TTTPDS và mong muốn hai bên tiếp tục phát huy, tăng cường hơn nữa hoạt động này thông qua việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cho phép các hình thức chuyển giao yêu cầu và kết quả TTTPDS bằng phương thức điện tử. Hai bên đều đã gặt hái được những thành quả đáng khích lệ trong công tác TTTPDS và thể hiện tinh thần hợp tác hữu nghị bình đẳng cùng có lợi, hướng đến tương lai quan hệ ngày càng bền chặt và tích cực hơn nữa.
.jpg)
Đoàn công tác liên ngành của Việt Nam đến thăm Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc và chào xã giao Đại sứ Phạm Thanh Bình, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam.
Nhân dịp này, Đoàn cũng thăm Đại sứ quán Việt Nam tại Bắc Kinh và chào xã giao Đại sứ Phạm Thanh Bình, trao đổi về nội dung làm việc của Đoàn với đối tác Trung Quốc cũng như cảm ơn Đại sứ nói riêng và Đại sứ quán Việt Nam nói chung đã hỗ trợ, tạo điều kiện cho hoạt động của Đoàn được thành công tốt đẹp./.
Phòng Tư pháp quốc tế và tương trợ tư pháp, Vụ Pháp luật quốc tế