Chiều 19/9, Trường Đại học Luật Hà Nội phối hợp với Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý (Bộ Tư pháp) tổ chức Tọa đàm khoa học “Cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, thực trạng và giải pháp hoàn thiện”.
Đồng chủ trì Tọa đàm là TS Hoàng Xuân Châu, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội và TS Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý.
Phát biểu khai mạc, TS Hoàng Xuân Châu nhấn mạnh, cấu trúc hệ thống pháp luật là vấn đề cốt lõi, bởi đây là mô hình phản ánh cách thức tổ chức, phân định và sắp đặt các thành tố của hệ thống pháp luật một cách khoa học, nhằm xác lập và giải quyết mối quan hệ giữa các thành tố một cách hợp lý. Qua đó, vừa bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, vừa giữ được sự phong phú, đa dạng và tính độc lập tương đối của mỗi thành tố.
Ở Việt Nam, những năm đổi mới vừa qua, nhận thức về hệ thống pháp luật nói chung và cấu trúc pháp luật nói riêng đã có bước phát triển khách quan, toàn diện và sâu sắc hơn. Điều này tạo nền tảng thúc đẩy xây dựng, hoàn thiện pháp luật, nâng cao chất lượng thực thi và mang lại nhiều hiệu ứng tích cực. Tuy vậy, vẫn còn những vấn đề cần giải quyết để đáp ứng yêu cầu mới, đặc biệt là việc xác định triết lý định hướng và dự liệu đúng, đầy đủ về quy mô, nội dung các quan hệ xã hội hiện tại và tương lai.
TS Hoàng Xuân Châu, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Hà Nội phát biểu khai mạc.
Đồng quan điểm, TS Nguyễn Văn Cương cho rằng, Việt Nam đã xây dựng được khung cấu trúc pháp luật cơ bản với Hiến pháp là nền tảng và hơn 200 luật chuyên ngành. Hệ thống pháp luật hiện nay đã có sự phân tầng, phân ngành khá toàn diện với các quy định rõ về hiệu lực pháp lý. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những lĩnh vực mới nổi chưa được điều chỉnh kịp thời, như công nghệ số, kinh tế xanh... Tư duy thiết kế quy phạm pháp luật còn hạn chế, chưa rõ ràng trong việc xác định phạm vi điều chỉnh và mối quan hệ giữa quy định chung và riêng. Một số quy định còn chồng chéo, mâu thuẫn, gây khó khăn khi áp dụng; có quy định mang tính tuyên ngôn, thiếu tính quy phạm rõ ràng. Cấu trúc phân cấp, phân quyền trong ban hành văn bản pháp luật cũng chưa hợp lý, cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện.
Do đó, để hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật, cần nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế về cách thức thiết kế và tổ chức. Đồng thời, phải xác định rõ phạm vi điều chỉnh, mối quan hệ giữa các quy định chung - riêng, tránh chồng chéo, mâu thuẫn. Bên cạnh đó, cần cải thiện cấu trúc phân cấp, phân quyền trong ban hành văn bản pháp luật để đảm bảo tính thống nhất, rõ ràng; tăng cường tính ổn định, khả đoán của hệ thống, đáp ứng nhu cầu của người dân và doanh nghiệp.
TS Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý.
Tại Tọa đàm, các đại biểu đã trao đổi, thảo luận về cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam dưới các khía cạnh, góc nhìn cụ thể của từng ngành luật, bao gồm luật Hiến pháp, luật hành chính, luật hình sự, luật dân sự và các luật có sự đan xen giữa nhiều lĩnh vực, được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Luật Đất đai, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Tài chính ngân hàng, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư… nhằm đưa ra những giải pháp hoàn thiện có tính khả thi cho việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam.
Tham luận tại Tọa đàm, TS Nguyễn Mai Thuyên, Trưởng Bộ môn Luật Hiến pháp, Khoa Pháp luật hành chính - nhà nước (Trường Đại học Luật Hà Nội) đã nêu thực trạng và hạn chế, bất cập trong cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay. Từ đó, đề xuất kiến nghị hoàn thiện hệ thống cấu trúc đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước.
TS Nguyễn Mai Thuyên phát biểu tham luận.
Theo đó, cần đồng bộ các ngành luật, vừa củng cố lĩnh vực truyền thống, vừa nhanh chóng hoàn thiện luật mới về công nghệ số, kinh tế dữ liệu, AI, blockchain, kinh tế xanh, tuần hoàn…; nghiên cứu sửa đổi Hiến pháp để hiến định hóa quyền dữ liệu cá nhân, quyền trên không gian mạng, cơ chế giải thích pháp luật, kiểm soát quyền lực và bảo đảm cạnh tranh lành mạnh cho kinh tế tư nhân.
Cần cụ thể hóa đầy đủ các quyền con người, quyền công dân đã được ghi nhận trong Hiến pháp bằng việc ban hành các văn bản luật bảo đảm quyền hiến định phải được thực thi bằng các văn bản ở tầng cao trong hệ thống pháp luật.
Đồng thời, thiết lập cơ chế bảo hiến chuyên trách để khẳng định hiệu lực tối cao của Hiến pháp, cho phép khởi kiện khi quyền hiến định bị xâm phạm hoặc khi phát hiện văn bản pháp luật có dấu hiệu vi hiến.
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm.
“Hoàn thiện cả cấu trúc nội dung và hình thức của hệ thống pháp luật là nhiệm vụ vừa kỹ thuật vừa chính trị, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại, minh bạch, ổn định, đáp ứng yêu cầu đổi mới, hội nhập và tạo động lực phát triển nhanh, bền vững đến năm 2045”, TS Nguyễn Mai Thuyên nhấn mạnh.
H.Giang