Trao đổi một số vấn đề về khu thương mại tự doThực hiện Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021 – 2025, để có cơ sở nghiên cứu, tham mưu cho cấp có thẩm quyền các giải pháp về thể chế, chính sách đối với khu thương mại tự do, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã tổ chức buổi làm việc với chuyên gia để trao đổi, giới thiệu về các nội dung có liên quan. Đồng chí Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp dự và chủ trì buổi làm việc.Đồng chí Ngô Quỳnh Hoa nhấn mạnh: Tại Việt Nam, khu thương mại tự do là một vấn đề mới, tuy nhiên trên thế giới hiện đã được hơn 150 quốc gia triển khai thành công và đem lại nhiều giá trị to lớn. Do vậy việc nghiên cứu và triển khai thí điểm khu thương mại tự do là vô cùng cần thiết nhằm tạo động lực cho sự phát triển kinh tế của cả nước nói chung và các địa phương nói riêng. Đồng chí cũng chia sẻ, mục đích của buổi làm việc là nhằm giúp cho đội ngũ công chức, người lao động trực tiếp tham mưu công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa của Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý tham gia hiến kế, đóng góp ý kiến, sáng kiến về thể chế, chính sách góp phần sớm hình thành khu thương mại tự do tại Việt Nam.
Tại buổi làm việc, chuyên gia Trần Thoang – Giám đốc Công ty Tư vấn Chiến lược Hải quan – Thương mại CT Strategies Việt Nam đã trình bày về một số vấn đề cơ bản về khu thương mại tự do. Theo đó, khu thương mại tự do có nền móng từ lâu và là mô hình kinh tế ngày càng trở nên phổ biến, rất được chú trọng trên thế giới. Khu thương mại tự do được định nghĩa như là một vùng kinh tế đặc biệt “bên ngoài hải quan và bên trong lãnh thổ”, được phân định chính thức trong lãnh thổ quốc gia nhưng là khu vực có quan hệ mua bán với phần còn lại của nước sở tại là quan hệ xuất khẩu, nhập khẩu, hàng hóa ra vào chịu sự kiểm soát của lực lượng Hải quan. Khu thương mại tự do được áp dụng một hệ thống chính sách đặc biệt trong giám sát hàng hóa, quản lý ngoại hối, chính sách thuế và thành lập doanh nghiệp nhằm thúc đẩy phát triển ngoại thương, thu hút đầu tư nước ngoài và đẩy mạnh hội nhập quốc tế.
Theo chuyên gia, hiện nay rất nhiều quốc gia lân cận Việt Nam đã phát triển thành công mô hình khu thương mại tự do. Không kể Khu thí điểm Thương mại tự do Tân Cương mới thành lập, 21 Khu Thương mại tự do còn lại của Trung Quốc chiếm chưa đến 0,4% diện tích đất nhưng đã đóng góp tới 18,1% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, 17,8% tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu ở Trung Quốc vào năm 2022. Các khu thương mại tự do có quy mô, chức năng và mô hình phát triển không giống nhau. Ví dụ 22 khu thương mại tự do của Trung Quốc có diện tích mỗi khu dao động từ 120km2 đến 33 ngàn km2. Trong đó, khu thương mại tự do Thượng Hải rộng 120 km2; khu thương mại tự do Hải Nam rộng 33.000 km2.
Bên cạnh đó, chuyên gia cũng trao đổi thêm về Khu thương mại tự do Hải Nam, Trung Quốc. Theo đó, khu thương mại tự do này bao gồm diện tích của toàn bộ đảo Hải Nam với 11 khu chức năng được quy hoạch. Chỉ sau 5 năm thành lập, Khu Thương mại tự do này đạt tốc độ tăng trưởng GDP đứng hàng đầu Trung Quốc với khoảng 9% ; Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu của khu thương mại tự do Hải Nam năm 2023 đạt 230 tỷ USD.
Ông Trần Thoang với kinh nghiệm tư vấn triển khai các khu thương mại tự do tại Hoa Kỳ và Dubai, đưa ra đề xuất: các ưu đãi trong khu thương mại tự do, đặc biệt là thuế suất liên quan đến hàng hoá và thu nhập doanh nghiệp có thể được miễn, giảm. Tuy nhiên không nên có ưu đãi đối với chính sách cho thuê đất, bởi đất là nguồn tài nguyên quý giá, có hạn của đất nước, mang ý nghĩa thiêng liêng, gắn liền với bao cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Bên cạnh đó, ông cho rằng khi thí điểm khu thương mại tự do, cần nhấn mạnh sự tự giác của doanh nghiệp trong khu thương mại tự do bởi sự kiểm tra, can thiệp về mặt hải quan tại khu vực này rất lỏng lẻo, do vậy chế tài xử phạt khi có sai phạt cần đặc biệt nặng nhằm đảm bảo tính nghiêm minh và răn đe. Một số ngành nghề cần bị cấm triển khai trong khu thương mại tự do, tiêu biểu là khai khoáng, nuôi trồng thuỷ hải sản, nông nghiệp bởi các ngành này đi ngược với mục tiêu của khu thương mại tự do, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sản xuất của doanh nghiệp trong khu thương mại tự do hoặc có tác động tiêu cực đối với vấn đề an ninh, quốc phòng.
Chuyên gia cũng khuyến nghị thêm rằng việc đề xuất không được để việc thành lập khu thương mại tự do gây đứt gãy, bóp nghẹt chuỗi cung ứng địa phương. Các cơ quan xây dựng chính sách cần nghiên cứu kỹ các tác động của việc thành lập khu thương mại tự do tới các doanh nghiệp thuộc chuỗi cung ứng tại địa phương, trong đó khu thương mại tự do nên được xây dựng theo hướng hỗ trợ sự phát triển của chuỗi cung ứng thay vì gây ra những cạnh tranh không bình đẳng, lành mạnh khiến cho các doanh nghiệp địa phương mất đi khả năng phát triển. Đồng thời, thay vì chỉ nghiên cứu những rủi ro một chiều từ phía Nhà nước, các nhà xây dựng chính sách cũng cần chú trọng lắng nghe ý kiến từ phía doanh nghiệp về những rủi ro họ phải chịu đối với các chính sách, quy định pháp luật mà cơ quan Nhà nước ban hành, đề xuất Bộ Tư pháp có tiếng nói với các cơ quan, Bộ, ngành, địa phương có liên quan thúc đẩy quá trình hình thành khu thương mại tự do.Nguyễn Việt Hà
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý
Trao đổi một số vấn đề về khu thương mại tự do
05/03/2025
Thực hiện Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021 – 2025, để có cơ sở nghiên cứu, tham mưu cho cấp có thẩm quyền các giải pháp về thể chế, chính sách đối với khu thương mại tự do, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý đã tổ chức buổi làm việc với chuyên gia để trao đổi, giới thiệu về các nội dung có liên quan. Đồng chí Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp dự và chủ trì buổi làm việc.
Đồng chí Ngô Quỳnh Hoa nhấn mạnh: Tại Việt Nam, khu thương mại tự do là một vấn đề mới, tuy nhiên trên thế giới hiện đã được hơn 150 quốc gia triển khai thành công và đem lại nhiều giá trị to lớn. Do vậy việc nghiên cứu và triển khai thí điểm khu thương mại tự do là vô cùng cần thiết nhằm tạo động lực cho sự phát triển kinh tế của cả nước nói chung và các địa phương nói riêng. Đồng chí cũng chia sẻ, mục đích của buổi làm việc là nhằm giúp cho đội ngũ công chức, người lao động trực tiếp tham mưu công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa của Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý tham gia hiến kế, đóng góp ý kiến, sáng kiến về thể chế, chính sách góp phần sớm hình thành khu thương mại tự do tại Việt Nam.
Tại buổi làm việc, chuyên gia Trần Thoang – Giám đốc Công ty Tư vấn Chiến lược Hải quan – Thương mại CT Strategies Việt Nam đã trình bày về một số vấn đề cơ bản về khu thương mại tự do. Theo đó, khu thương mại tự do có nền móng từ lâu và là mô hình kinh tế ngày càng trở nên phổ biến, rất được chú trọng trên thế giới. Khu thương mại tự do được định nghĩa như là một vùng kinh tế đặc biệt “bên ngoài hải quan và bên trong lãnh thổ”, được phân định chính thức trong lãnh thổ quốc gia nhưng là khu vực có quan hệ mua bán với phần còn lại của nước sở tại là quan hệ xuất khẩu, nhập khẩu, hàng hóa ra vào chịu sự kiểm soát của lực lượng Hải quan. Khu thương mại tự do được áp dụng một hệ thống chính sách đặc biệt trong giám sát hàng hóa, quản lý ngoại hối, chính sách thuế và thành lập doanh nghiệp nhằm thúc đẩy phát triển ngoại thương, thu hút đầu tư nước ngoài và đẩy mạnh hội nhập quốc tế.
Theo chuyên gia, hiện nay rất nhiều quốc gia lân cận Việt Nam đã phát triển thành công mô hình khu thương mại tự do. Không kể Khu thí điểm Thương mại tự do Tân Cương mới thành lập, 21 Khu Thương mại tự do còn lại của Trung Quốc chiếm chưa đến 0,4% diện tích đất nhưng đã đóng góp tới 18,1% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, 17,8% tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu ở Trung Quốc vào năm 2022. Các khu thương mại tự do có quy mô, chức năng và mô hình phát triển không giống nhau. Ví dụ 22 khu thương mại tự do của Trung Quốc có diện tích mỗi khu dao động từ 120km2 đến 33 ngàn km2. Trong đó, khu thương mại tự do Thượng Hải rộng 120 km2; khu thương mại tự do Hải Nam rộng 33.000 km2.
Bên cạnh đó, chuyên gia cũng trao đổi thêm về Khu thương mại tự do Hải Nam, Trung Quốc. Theo đó, khu thương mại tự do này bao gồm diện tích của toàn bộ đảo Hải Nam với 11 khu chức năng được quy hoạch. Chỉ sau 5 năm thành lập, Khu Thương mại tự do này đạt tốc độ tăng trưởng GDP đứng hàng đầu Trung Quốc với khoảng 9% ; Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu của khu thương mại tự do Hải Nam năm 2023 đạt 230 tỷ USD.
Ông Trần Thoang với kinh nghiệm tư vấn triển khai các khu thương mại tự do tại Hoa Kỳ và Dubai, đưa ra đề xuất: các ưu đãi trong khu thương mại tự do, đặc biệt là thuế suất liên quan đến hàng hoá và thu nhập doanh nghiệp có thể được miễn, giảm. Tuy nhiên không nên có ưu đãi đối với chính sách cho thuê đất, bởi đất là nguồn tài nguyên quý giá, có hạn của đất nước, mang ý nghĩa thiêng liêng, gắn liền với bao cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Bên cạnh đó, ông cho rằng khi thí điểm khu thương mại tự do, cần nhấn mạnh sự tự giác của doanh nghiệp trong khu thương mại tự do bởi sự kiểm tra, can thiệp về mặt hải quan tại khu vực này rất lỏng lẻo, do vậy chế tài xử phạt khi có sai phạt cần đặc biệt nặng nhằm đảm bảo tính nghiêm minh và răn đe. Một số ngành nghề cần bị cấm triển khai trong khu thương mại tự do, tiêu biểu là khai khoáng, nuôi trồng thuỷ hải sản, nông nghiệp bởi các ngành này đi ngược với mục tiêu của khu thương mại tự do, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sản xuất của doanh nghiệp trong khu thương mại tự do hoặc có tác động tiêu cực đối với vấn đề an ninh, quốc phòng.
Chuyên gia cũng khuyến nghị thêm rằng việc đề xuất không được để việc thành lập khu thương mại tự do gây đứt gãy, bóp nghẹt chuỗi cung ứng địa phương. Các cơ quan xây dựng chính sách cần nghiên cứu kỹ các tác động của việc thành lập khu thương mại tự do tới các doanh nghiệp thuộc chuỗi cung ứng tại địa phương, trong đó khu thương mại tự do nên được xây dựng theo hướng hỗ trợ sự phát triển của chuỗi cung ứng thay vì gây ra những cạnh tranh không bình đẳng, lành mạnh khiến cho các doanh nghiệp địa phương mất đi khả năng phát triển. Đồng thời, thay vì chỉ nghiên cứu những rủi ro một chiều từ phía Nhà nước, các nhà xây dựng chính sách cũng cần chú trọng lắng nghe ý kiến từ phía doanh nghiệp về những rủi ro họ phải chịu đối với các chính sách, quy định pháp luật mà cơ quan Nhà nước ban hành, đề xuất Bộ Tư pháp có tiếng nói với các cơ quan, Bộ, ngành, địa phương có liên quan thúc đẩy quá trình hình thành khu thương mại tự do.
Nguyễn Việt Hà
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý