Ngày 20/6/2024, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam VCCI, Chi nhánh Miền Trung – Tây Nguyên phối hợp với Công ty Tư vấn Chiến lược Hải quan – Thương mại CT Strategies (CTS) Việt Nam tổ chức Hội thảo “Khu thương mại tự do – Động lực mới cho phát triển kinh tế khu vực Miền Trung”.
Hội thảo có sự tham gia đồng chủ trì của Tiến sĩ Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp; Ông Nguyễn Tiến Quang, Giám đốc VCCI Miền Trung – Tây Nguyên; ông Trần Thoang – Giám đốc Công ty CTS Việt Nam; cùng sự tham dự của gần 70 đại biểu là đại diện các Sở, ngành thành phố Đà Nẵng, Ban quản lý các khu công nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, các chuyên gia, doanh nghiệp, nhà đầu tư tại Miền Trung.
Khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Tiến Quang, Giám đốc VCCI Miền Trung – Tây Nguyên nhấn mạnh: Tại Việt Nam, KTMTD là một vấn đề mới, tuy nhiên trên thế giới hiện đã được hơn 150 quốc gia triển khai thành công và đem lại nhiều giá trị to lớn. Do vậy việc nghiên cứu và triển khai thí điểm KTMTD là vô cùng cần thiết nhằm tạo động lực cho sự phát triển kinh tế của cả nước nói chung và Đà Nẵng nói riêng. Ông nhấn mạnh: mục đích của Hội thảo là giúp cho cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư nắm bắt chủ trương của Đảng, Nhà nước và tham gia hiến kế, đóng góp ý kiến, góp phần sớm hình thành khu thương mại tự do (KTMTD) tại khu vực Miền Trung nói chung và thành phố Đà Nẵng nói riêng.
Phát biểu tại Hội thảo, Phó Cục trưởng Ngô Quỳnh Hoa nhấn mạnh: Nhiều sự kiện thời gian qua đã cho thấy sự sẵn sàng của Việt Nam nói chung và Đà Nẵng nói riêng trong việc triển khai thí điểm KTMTD. Tại phiên họp thứ 33 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách đã nhận định việc thí điểm thành lập khu thương mại tự do là chủ trương lớn, cần thiết và cho rằng, đề xuất của Thành phố thể hiện sự quyết tâm, tinh thần đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, nếu thực hiện thành công sẽ tạo tiền đề thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội của Thành phố và của vùng. Đây là một trong 5 chính sách mới quan trọng tại Dự thảo Nghị quyết về tổ chức chính quyền đô thị và thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Đà Nẵng được đưa ra lấy ý kiến trước Quốc hội trong kỳ họp vừa qua.
Một số văn bản tiêu biểu được ban hành phải kể đến như: Nghị quyết số 43-NQ/TW ngày 24/01/2019 của Bộ Chính trị đã đồng ý chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù để xây dựng và phát triển thành phố Đà Nẵng, tạo động lực cho phát triển khu vực miền Trung - Tây Nguyên và cả nước. Ngày 13/5/2024, Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 79-KL/TW về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 43-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa XII về xây dựng và phát triển thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó có đề ra nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm: Trước mắt, tập trung xây dựng các cơ chế, chính sách huy động các nguồn lực để xây dựng thí điểm khu thương mại tự do.
Tại Hội thảo, các đại biểu thống nhất cho rằng KTMTD đặt ra yêu cầu phải có luật riêng tôn trọng các hiệp định thương mại và quy định chung phổ biến của các KTMTD trên giới, trong đó cho phép KTMTD độc lập trong nhiều lĩnh vực, điều mà hiện tại hệ thống pháp luật Việt Nam chưa đáp ứng. Ban quản lý KTMTD được toàn quyền quyết định những vấn đề vận hành KTMTD theo quy định pháp luật, được tạo điều kiện nhằm phát huy tính độc lập và hạn chế tối đa sự can thiệp của các cơ quan chính quyền địa phương.
Ông Trần Thoang, Giám đốc CTS Việt Nam, với kinh nghiệm tư vấn triển khai các KTMTD tại Hoa Kỳ và Dubai, đưa ra đề xuất: các ưu đãi trong KTMTD, đặc biệt là thuế suất liên quan đến hàng hoá và thu nhập doanh nghiệp có thể được miễn, giảm. Tuy nhiên không nên có ưu đãi đối với chính sách cho thuê đất, bởi đất là nguồn tài nguyên quý giá, có hạn của đất nước, mang ý nghĩa thiêng liêng, gắn liền với bao cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Bên cạnh đó, ông cho rằng khi thí điểm KTMTD, cần nhấn mạnh sự tự giác của doanh nghiệp trong KTMTD bởi sự kiểm tra, can thiệp về mặt hải quan tại khu vực này rất lỏng lẻo, do vậy chế tài xử phạt khi có sai phạt cần đặc biệt nặng nhằm đảm bảo tính nghiêm minh và răn đe. Một số ngành nghề cần bị cấm triển khai trong KTMTD, tiêu biểu là khai khoáng, nuôi trồng thuỷ hải sản, nông nghiệp bởi các ngành này đi ngược với mục tiêu của KTMTD, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sản xuất của doanh nghiệp trong KTMTD hoặc có tác động tiêu cực đối với vấn đề an ninh, quốc phòng.
Phía doanh nghiệp đề xuất không được để việc thành lập KTMTD gây đứt gãy, bóp nghẹt chuỗi cung ứng địa phương. Các cơ quan xây dựng chính sách cần nghiên cứu kỹ các tác động của việc thành lập KTMTD tới các doanh nghiệp thuộc chuỗi cung ứng tại địa phương, trong đó KTMTD nên được xây dựng theo hướng hỗ trợ sự phát triển của chuỗi cung ứng thay vì gây ra những cạnh tranh không bình đẳng, lành mạnh khiến cho các doanh nghiệp địa phương mất đi khả năng phát triển. Doanh nghiệp cũng đề nghị thay vì chỉ nghiên cứu những rủi ro một chiều từ phía Nhà nước, các nhà xây dựng chính sách cũng cần chú trọng lắng nghe ý kiến từ phía doanh nghiệp về những rủi ro họ phải chịu đối với các chính sách, quy định pháp luật mà cơ quan Nhà nước ban hành, đề xuất Bộ Tư pháp có tiếng nói với các cơ quan, Bộ, ngành, địa phương có liên quan thúc đẩy quá trình hình thành KTMTD.
Phó Cục trưởng Ngô Quỳnh Hoa khẳng định: Trong bối cảnh Đà Nẵng triển khai thí điểm KTMTD, khi mà Việt Nam vẫn chưa có quy định trực tiếp về mô hình này, Bộ Tư pháp với tư cách là đơn vị chủ trì thực hiện Chương trình hỗ trợ pháp lý liên ngành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ luôn đồng hành cùng các Bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp trong một số vấn đề chính: Phổ biến kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các quy định, công ước quốc tế liên quan đến Khu TMTD mà Việt Nam ký kết; Truyền thông dự thảo quy định pháp luật, dự thảo Đề án, chương trình về mô hình thí điểm KTMTD nhằm đẩy mạnh nhận thức và sự tham gia của doanh nghiệp trong việc chung tay xây dựng khung khổ pháp lý cùng cơ quan Nhà nước; Rà soát, nghiên cứu bổ sung quy định hỗ trợ pháp lý liên quan đến KTMTD tại Nghị định 55/2019/NĐ-CP ngày 24/6/2019 của Chính phủ ban hành về hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; Ghi nhận và mang những tiếng nói, đóng góp, nhu cầu của cộng đồng doanh nghiệp về KTMTD tới các Bộ, ngành xây dựng chính sách, pháp luật, từ đó thúc đẩy sự tham gia xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật về KTMTD hướng tới mục tiêu các chính sách, pháp luật về KTMTD được ban hành đạt những kết quả cao nhất.
Bên cạnh đó, Phó Cục trưởng cũng đưa ra một số khuyến nghị cho Đà Nẵng thời gian tới, bao gồm:
i) Đề xuất Đà Nẵng tích cực, chủ động xây dựng và hoàn thiện Đề án thí điểm xây dựng KTMTD kèm Phiếu trình trình Thủ tướng Chính phủ, trong đó làm rõ tính khả thi của Đề án kèm theo những giá trị mà KTMTD đem lại cho Đà Nẵng nói riêng mà Miền Trung – Tây Nguyên nói chung.
ii) Tăng cường nguồn lực cho việc phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ xây dựng KTMTD trong đó tập trung vào các nhiệm vụ quan trọng bao gồm: chuyển đổi số, nâng cấp cảng biển, cảng hàng không, mở rộng các tuyến đường sắt,…
iii) Đẩy mạnh truyền thông những nội dung cơ bản của KTMTD, kinh nghiệm quốc tế và các vấn đề pháp lý liên quan đến KTMTD nhằm nâng cao nhận thức không chỉ của doanh nghiệp, mà còn của những người lãnh đạo, các cán bộ, công chức, viên chức thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước tại địa phương về KTMTD.
iv) Tham khảo kinh nghiệm nước ngoài, đặc biệt là các quốc gia trong khu vực ASEAN như Singapore và Malaysia trong triển khai xây dựng KTMTD. Bên cạnh đó, cần nhận thức rõ việc Việt Nam nghiên cứu thí điểm KTMTD muộn hơn so với nhiều quốc gia vừa đem lại những lợi thế khi được thừa hưởng những thành công, thành tựu của các quốc gia đi trước, vừa là thách thức về kinh nghiệm tổ chức triển khai và khả năng cạnh tranh trong việc thu hút các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư xây dựng tại KTMTD.
Đồng kết luận Hội thảo, ông Nguyễn Tiến Quang, Giám đốc VCCI Miền Trung – Tây Nguyên và bà Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ Tư pháp đánh giá cao những phần trao đổi của của chuyên gia đến từ CTS, những ý kiến phản hồi, góp ý của các doanh nghiệp tới tham dự; khẳng định sự thành công của KTMTD phụ thuộc rất lớn vào sự bắt tay giữa cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp; bên cạnh đó, cam kết Chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ tiếp tục phối hợp với VCCI trong việc đẩy mạnh tổ chức các hội nghị, hội thảo nhằm đưa mô hình KTMTD tới các địa phương thực hiện thí điểm cũng như các doanh nghiệp có nhu cầu tìm hiểu và đầu tư trong thời gian tới.
Nguyễn Thành Huy
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật