Sáng 22/11, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất với chủ đề “Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Trưởng Ban Tổ chức chủ trì Diễn đàn.
Phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”
Phát biểu khai mạc, Chủ tịch Quốc hội (QH) Trần Thanh Mẫn nêu rõ, xây dựng pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt, thường xuyên của QH. Qua gần 80 năm từ Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên, công tác xây dựng pháp luật của QH đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, hệ thống pháp luật ngày càng đầy đủ, đồng bộ, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.
Kế thừa, phát huy kết quả, kinh nghiệm của các nhiệm kỳ trước, công tác xây dựng pháp luật của QH trong nhiệm kỳ QH khóa XV có nhiều đổi mới, phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, khẳng định vị trí trung tâm của QH trong việc hoàn thiện thể chế. Hoạt động trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức nhưng QH đã vững vàng khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân.
Trong đó, Chủ tịch QH nhấn mạnh, QH đã xem xét, thông qua số lượng rất lớn các luật, nghị quyết, với nhiều quyết sách mang tính lịch sử, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, đối ngoại, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. “Đặc biệt, tại 4 kỳ họp cuối nhiệm kỳ, QH thể hiện rõ nét tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; ứng dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo. Các luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của QH, giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong tổ chức thực hiện luật; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền”, Chủ tịch QH dẫn chứng.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì Diễn đàn. Đồng chủ trì có các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định; Phó Thủ tướng Hồ Quốc Dũng; Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng; Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh. (Ảnh trong bài: Phạm Thắng - Hồ Long)
Chỉ ra một số khó khăn, hạn chế trong công tác lập pháp, Chủ tịch QH nhấn mạnh, dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng đề ra yêu cầu lấy phát triển để ổn định, ổn định để thúc đẩy phát triển, không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân. Tập trung hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế phát triển nhanh, bền vững đất nước.
Nêu điều này, tại Diễn đàn, Chủ tịch QH mong muốn các đại biểu thảo luận, làm rõ những thành tựu đạt được; đề xuất các giải pháp khắc phục những khó khăn, hạn chế trong công tác xây dựng pháp luật; đồng thời đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp nhằm thực hiện tốt yêu cầu, nhiệm vụ trong thời gian tới.
Tiếp tục đổi mới tư duy lập pháp
Tại Diễn đàn, nhiều ý kiến tham luận nhấn mạnh yêu cầu cũng như giải pháp để thực hiện đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Trong phát biểu khai mạc, nêu rõ yêu cầu tiếp tục thực hiện yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật, đưa thể chế pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, động lực phát triển đất nước, xác định xây dựng pháp luật là “đột phá của đột phá”, Chủ tịch QH đề nghị rà soát những sơ hở, khoảng trống, vướng mắc, điểm nghẽn của pháp luật để kịp thời sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện; bảo đảm tính đồng bộ, ổn định, khả thi, vừa đáp ứng yêu cầu cấp bách trước mắt, vừa tạo khung pháp lý lâu dài cho phát triển bền vững, hội nhập quốc tế, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia.
Phát biểu đề dẫn, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp theo hướng chủ động, kiến tạo và dẫn dắt sự phát triển là một bước chuyển mang tính nền tảng. Lập pháp cần chuyển từ tư duy “tiền kiểm”, “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng phát biểu tại Diễn đàn.
Cần mạnh mẽ luật hóa cơ chế sandbox; nâng cao chất lượng công tác dự báo chính sách; xây dựng đội ngũ “kiến trúc sư thể chế” có tư duy toàn diện, xuyên ngành, đủ khả năng nắm bắt xu thế toàn cầu và kiến tạo các mô hình mới.
Tham luận tại Diễn đàn, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi khẳng định, hệ thống pháp luật đã có bước phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, vẫn còn những hạn chế như nhiều quy định pháp luật còn chồng chéo, mâu thuẫn, chưa theo kịp thực tiễn; tư duy xây dựng pháp luật ở một số lĩnh vực còn nặng về quản lý; phân cấp, phân quyền chưa đủ mạnh; khung pháp lý cho các lĩnh vực mới còn thiếu, nguy cơ tụt hậu trong cạnh tranh quốc tế…
“Đây là một thách thức rất lớn. Nếu chúng ta không kịp đổi mới và không đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ thì thể chế có thể sẽ trở thành điểm nghẽn thay vì là động lực phát triển trong giai đoạn mới”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nêu rõ.
Để tiếp tục hoàn thiện pháp luật kinh tế thị trường định hướng XHCN trong thời gian tới, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh kiến nghị đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật.
Theo đó, cần xây dựng khuôn khổ pháp luật minh bạch, hiện đại, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Chuyển mạnh từ quản lý sang kiến tạo, tạo không gian áp dụng pháp luật cho người dân, doanh nghiệp và cả cơ quan thực thi. Thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng; bảo đảm thống nhất và liên thông giữa luật, nghị định, thông tư, không để độ trễ thể chế cản trở sự phát triển.
Đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác thực thi pháp luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính kiến nghị chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, xóa bỏ cơ chế xin - cho; tăng cường phối hợp giữa cơ quan lập pháp - hành pháp - tư pháp. Thiết lập cơ chế phản ứng chính sách nhanh, hiệu quả.
Đổi mới công tác xây dựng pháp luật gắn với đổi mới cấu trúc hệ thống pháp luật
Tại Diễn đàn, các đại biểu cũng đã thảo luận, làm sáng tỏ thêm nhiều vấn đề và những nội dung đổi mới trong hoạt động lập pháp của QH nhiệm kỳ khóa XV, những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế nguyên nhân, bài học kinh nghiệm. Đồng thời, đề xuất nhiều giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật trong thời gian tới.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh điều hành phần thảo luận tại Diễn đàn.
Một số ý kiến nhấn mạnh đề nghị Ủy ban Thường vụ QH tập trung chỉ đạo xây dựng Đề án Định hướng lập pháp nhiệm kỳ QH khóa XVI, bảo đảm đồng bộ, thống nhất với Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” do Bộ Tư pháp chuẩn bị.
Các đại biểu cũng nhấn mạnh yêu cầu tăng cường kiểm soát quyền lực trong hoạt động xây dựng pháp luật, ngăn chặn tình trạng lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ trong xây dựng chính sách, bảo đảm mọi quyết định đều đặt lợi ích quốc gia, dân tộc và lợi ích của Nhân dân lên trên hết; thường xuyên theo dõi, rà soát, đánh giá hiệu quả pháp luật sau ban hành, ứng dụng công nghệ trong tiếp nhận, phản hồi và xử lý các phản ánh, kiến nghị của người dân, doanh nghiệp liên quan đến việc thực thi pháp luật.
Thực hiện đồng bộ các giải pháp mang tính đột phá, toàn diện và quyết liệt để tạo ra sự chuyển biến căn bản về chất lượng đội ngũ nhân lực trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.
Tiếp tục nghiên cứu việc triển khai ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong xây dựng pháp luật nhằm giúp cho hệ thống pháp luật của Việt Nam được ban hành, vận hành minh bạch, tiếp cận phương pháp tiên tiến của quốc tế, bảo đảm thông suốt, hiệu quả hơn…
Phát biểu tổng kết, bế mạc Diễn đàn, Phó Chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định khẳng định, trong khuôn khổ thời gian rất ngắn, Diễn đàn đã diễn ra chất lượng, sôi nổi, hấp dẫn, lôi cuốn với nhiều thông tin phong phú, bổ ích và các ý kiến phát biểu sâu sắc, trách nhiệm, thẳng thắn.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu tổng kết, bế mạc Diễn đàn.
Diễn đàn đã thực sự trở thành trung tâm thông tin đa chiều và toàn diện, là nơi chia sẻ tiếng nói của các cơ quan tham gia xây dựng pháp luật ở Trung ương, cơ quan thực thi pháp luật, các địa phương, viện nghiên cứu, các trường đại học, các chuyên gia, nhà khoa học. Những nội dung trao đổi tại Diễn đàn góp phần quan trọng vào công tác tổng kết nhiệm kỳ của QH khóa XV, cũng như chuẩn bị xây dựng định hướng lập pháp nhiệm kỳ QH khóa XVI và đổi mới công tác xây dựng pháp luật trong nhiệm kỳ QH khóa XVI, gắn với đổi mới cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Diễn đàn cũng đã thảo luận với tinh thần QH đồng hành cùng Chính phủ, Chính quyền địa phương, các cơ quan, tổ chức khác trong hệ thống chính trị để cùng kiến tạo phát triển đất nước theo đường lối, chính sách của Đảng.
Ngay sau Diễn đàn, Ban Tổ chức diễn đàn sẽ xây dựng báo cáo tổng thuật với đầy đủ kết quả của Diễn đàn gửi tới QH, Chính phủ, các Ban, Bộ, ngành Trung ương và địa phương để kịp thời phục vụ việc tổng kết nhiệm kỳ, nghiên cứu xây dựng định hướng lập pháp nhiệm kỳ QH khóa XVI và chương trình lập pháp các năm tiếp theo, nghiên cứu tham khảo trong quá trình sửa đổi các quy định pháp luật nói chung cũng như trong quá trình hoạch định các chủ trương, chính sách, định hướng về phát triển kinh tế - xã hội, trước hết là các luật, nghị quyết và các cơ chế chính sách ngay trong Kỳ họp thứ 10 của QH.
Minh Khôi