I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Dân Việt có bài Ông Thứ trưởng và Nghị quyết T.Ư 4. Bài báo phản ánh: Với tư cách một đảng viên, ông Thứ trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang nghĩ gì và làm gì khi Nghị quyết Trung ương 4 đang đi vào cuộc sống? Vì sao ông Quang lại có đơn đề nghị những việc “không giống ai”? Vụ việc lình sình liên quan đến Thứ trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang thời gian qua đã được các phương tiện thông tin đại chúng nêu khá rõ. Theo đó, Ủy ban Kiểm tra Trung ương Đảng đã vào cuộc và yêu cầu Ban cán sự Đảng Bộ Y tế kiểm điểm, xử lý ông Cao Minh Quang theo quy trình.
…Quay trở lại tinh thần Nghị quyết T.Ư 4. Trong phát biểu mới đây, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ rõ: Điều đáng lo ngại là, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng rèn luyện, giảm sút ý chí chiến đấu, sa vào chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, thực dụng, lơ là trách nhiệm, bổn phận trước Đảng, trước nhân dân; nguyên tắc tập trung dân chủ thực hiện chưa tốt, bị buông lỏng, không ít nơi có tình trạng dân chủ hình thức; nguyên tắc tự phê bình và phê bình thực hiện kém, thiếu thẳng thắn, trung thực.
Và Tổng Bí thư đã chỉ rõ những việc cần làm ngay là: Từng cán bộ, đảng viên, trước hết là từng đồng chí Ủy viên Trung ương, Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, tự giác, gương mẫu, tự phê bình, kiểm điểm, nhìn lại mình, tự điều chỉnh mình; cái gì tốt thì phát huy, cái gì xấu thì tự gột rửa, tự sửa mình; cảnh giác trước mọi cám dỗ về danh lợi, vật chất, tiền tài, tránh rơi vào vũng bùn của chủ nghĩa cá nhân ích kỷ. Vậy với tư cách một đảng viên, thuộc diện Ban Bí thư quản lý, ông Quang nghĩ gì và làm gì khi Nghị quyết T.Ư 4 đang đi vào cuộc sống? Vì sao ông Quang lại có đơn đề nghị những việc “không giống ai” như đã nêu trên, mà không “tự giác, gương mẫu, tự phê bình, kiểm điểm, nhìn lại mình, tự điều chỉnh mình; cái gì tốt thì phát huy, cái gì xấu thì tự gột rửa, tự sửa mình” và để “tránh rơi vào vũng bùn của chủ nghĩa cá nhân ích kỷ” như lời Tổng Bí thư đã chỉ rõ.
2. Báo Thanh niên phản ánh: Có thể nói, việc một số người ở Trường ĐH Hùng Vương - TP.HCM ra tay “nhốt” đoàn công tác liên ngành do Giám đốc Sở Nội vụ TP dẫn đầu, khi đoàn tới làm việc với trường, đã lập thêm cho ngành giáo dục một “kỷ lục Guinness” mới, đó là một kỷ lục quái… gở về cách hành xử ngay trong khuôn viên một trường ĐH mang tên ĐH Hùng Vương.
Lại nói, đoàn công tác do Giám đốc Sở Nội vụ TP về làm việc với lãnh đạo nhà trường là để công bố quyết định đình chỉ chức vụ đối với ông Đặng Thành Tâm - Chủ tịch HĐQT ĐH Hùng Vương và ông Lê Văn Lý - Hiệu trưởng nhà trường. Đối với hai vị này, có thể đoàn công tác mang lại cho họ một tin không vui nên tỏ thái độ bất hợp tác (không tham dự cuộc họp công bố quyết định), nhưng việc một số thuộc cấp của hai vị này “ra tay” với đoàn công tác theo kiểu ứng xử của… xã hội đen, khiến ngành giáo dục tự nhiên lãnh thêm một vết nhơ rất kỳ quặc. Hành xử như vậy ngay trên đường phố đã không được chấp nhận, huống chi là ngay trong phòng họp của một trường ĐH.
Trong mấy năm vừa qua, việc các ĐH tư mọc lên tràn lan đã khiến xã hội vui thì ít mà lo thì nhiều. Lo từ chất lượng đào tạo, lo tới chất lượng đạo đức của thầy và trò. Bây giờ thì thêm một nỗi lo nữa: lo nạn bạo lực diễn ra ngay trong phòng họp, lớp học của trường, và do chính những người có trách nhiệm trong nhà trường tiến hành mỗi khi họ có điều không vừa ý. Kể cả khi điều không vừa ý đến từ các quyết định của cấp trên trong ngành giáo dục, của những cơ quan chức năng có thẩm quyền.
Với cách hành xử mang đậm chất “đường phố” ấy, thì làm sao có thể nói Trường ĐH Hùng Vương là một trung tâm đào tạo đại học đáng tin cậy? Liệu phụ huynh khi cho con em mình vào học tại ĐH Hùng Vương có cảm thấy hối hận vì đã lỡ đưa con mình vào một nơi “học đại” như thế này? Những người có trách nhiệm của ĐH Hùng Vương, kể cả những người đã nhận quyết định đình chỉ chức vụ của mình, cần nghiêm túc nhận ra sự tai hại của hành động quá khích này sẽ ảnh hưởng xấu thế nào đến uy tín cũng như thương hiệu của một trường ĐH. Chắc chắn, các cấp trên của ngành giáo dục cũng như các cơ quan chức năng có trách nhiệm sẽ không để yên sau khi xảy ra vụ việc này. Nhưng cái tai hại lớn hơn, là cả thầy giáo và sinh viên của trường sẽ cảm nhận thế nào về chính nhà trường của mình. Và những học sinh có nguyện vọng vào học tại Trường ĐH Hùng Vương sẽ cân nhắc như thế nào khi quyết định ghi nguyện vọng học tập của mình? Ngành giáo dục vốn đã chịu nhiều tai tiếng, nhưng tai tiếng kiểu này thì đây có lẽ là lần đầu. Và ở ngay lần đầu, lãnh đạo Trường ĐH Hùng Vương đã lập một “kỷ lục... xấu”. Rất xấu.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP:
1. Báo Pháp luật và xã hội có bài Đăng ký khai sinh vẫn "vướng". Bài báo phản ánh: Phản ánh của huyện Phú Xuyên, pháp luật quy định khi đăng ký khai sinh trường hợp không có giấy chứng sinh, không có người làm chứng thì người đi khai sinh phải cam đoan việc sinh là có thực. 6 năm triển khai Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27-12-2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch, theo tổng kết, đánh giá của nhiều quận, huyện đã tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ về đăng ký hộ tịch cũng như trách nhiệm của các cấp trong việc đăng ký và quản lý hộ tịch. Công tác đăng ký, quản lý hộ tịch của các quận, huyện nhờ đó đã đi vào nền nếp, ngày càng được đề cao và coi trọng. Tuy nhiên, trong việc triển khai một số thủ tục như đăng ký khai sinh vẫn "làm khó" cho cán bộ tư pháp - hộ tịch.
Phản ánh của huyện Phú Xuyên, pháp luật quy định khi đăng ký khai sinh trường hợp không có giấy chứng sinh, không có người làm chứng thì người đi khai sinh phải cam đoan việc sinh là có thực. Trường hợp cán bộ tư pháp hộ tịch biết rõ về quan hệ hôn nhân của cha mẹ trẻ em thì không bắt buộc phải xuất trình giấy chứng nhận kết hôn. Quy định này trên thực tế đã tạo thuận lợi cho công dân song lại ảnh hưởng đến hồ sơ lưu trữ vì bộ phận "một cửa" tiếp nhận hồ sơ, trong khi cán bộ tư pháp mới là người trực tiếp giải quyết hồ sơ. Nếu cán bộ tư pháp không biết về việc đăng ký kết hôn, sẽ phải thường xuyên đi xác minh trong khi khối lượng công việc của cán bộ tư pháp hiện nay đã quá tải.
Tương tự, theo quy định hiện hành, đăng ký lại khai sinh tại nơi có hộ khẩu thường trú mới, nếu công dân xuất trình được giấy khai sinh cũ thì không cần phải xác nhận của nơi đăng ký khai sinh trước đây. Tuy nhiên, quá trình thực hiện có những trường hợp có giấy khai sinh nhưng không có tên trong sổ đăng ký có thể là do cấp giấy khai sinh trước đây không đúng quy trình đăng ký, hoặc do cấp tùy tiện nên để đảm bảo cho việc đăng ký lại, cán bộ tư pháp vẫn phải tiến hành xác minh lại nên không đảm bảo thời gian giải quyết thủ tục cho công dân.
Cũng "vướng" ở thủ tục đăng ký lại việc sinh, huyện Phúc Thọ cho biết, hầu hết những người cao tuổi (từ 80 tuổi trở lên) được làm hồ sơ hưởng chế độ trợ cấp không còn Giấy khai sinh. Sổ gốc cũng không còn lưu giữ nên phải thực hiện thủ tục đăng ký lại. Quá trình giải quyết các trường hợp này cũng gặp khó khăn về việc xác định giấy tờ làm căn cứ pháp lý. Vì hồ sơ đề nghị khi xuất trình chỉ có sổ hộ khẩu; có trường hợp công dân có thêm một số loại giấy tờ như Thẻ căn cước, Thẻ cử tri… Tuy nhiên, các giấy tờ này không khớp nhau về năm sinh, có trường hợp giữa sổ hộ khẩu và thẻ căn cước lệch nhau đến 5 tuổi, dẫn đến việc cán bộ tư pháp hộ tịch lúng túng không biết phải giải quyết cho công dân căn cứ theo loại giấy tờ nào? Nếu theo quy định của Nghị định 158 thì phải căn cứ vào sổ hộ khẩu, tuy nhiên sổ hộ khẩu lại được lập sau thẻ căn cước. Thực tế này đang diễn ra và ngày càng tăng vì có rất nhiều cụ cao tuổi có nhu cầu đăng ký lại việc sinh, họ không còn giấy tờ nào khác ngoài sổ hộ khẩu mới được lập gần đây, mục đích để chỉnh sửa tuổi trong sổ hộ khẩu đúng với tuổi thực để hưởng chế độ trợ cấp của Nhà nước.
Liên quan đến mẫu bản chính Giấy Khai sinh (Mẫu TP/HT-2010-KS.1 ban hành theo Thông tư số 08.a/2010/TT-BTP ngày 3-8-2010), thực tiễn triển khai ở huyện Phúc Thọ và nhiều quận, huyện khác cho thấy, dù đã được cải tiến nhưng chưa đủ các mục thông tin, gây phiền hà cho người dân. Có thể lấy dẫn chứng, trong mẫu giấy khai sinh mới không có phần ghi về quê quán, nơi thường trú của người con nên nếu giải quyết nội dung cải chính quê quán để chỉnh sửa hồ sơ lý lịch phần ghi quê quán thì không thực hiện được vì biểu mẫu không có nội dung này. Còn muốn đăng ký mới, muốn ghi quê quán của người con cũng không thực hiện được với lý do như trên. Chưa kể phần ghi của người mẹ, người cha cũng không thể hiện nội dung quê quán sẽ gây khó khăn cho việc kê khai trong hồ sơ, lý lịch cá nhân của công dân khi có yêu cầu.
Nghị định 158 cũng quy định cá nhân có quyền và nghĩa vụ đăng ký hộ tịch. Tuy nhiên, Nghị định 158 không quy định cụ thể cá nhân đó phải bảo đảm độ tuổi là bao nhiêu. Do vậy, vấn đề đặt ra là những trường hợp người mẹ chưa đủ tuổi thành niên đi đăng ký khai sinh cho con có được giải quyết không? Trường hợp người chưa thành niên không có quyền đăng ký kết hôn, nhưng đã sinh con mà muốn đăng ký khai sinh cho con thì giải quyết thế nào lại không có trong các văn bản hướng dẫn.
Đề cập đến một số quy định mới về phân cấp đăng ký khai sinh có yếu tố nước ngoài phân cấp về UBND cấp xã, tổng kết của huyện Phú Xuyên đã chỉ ra có những điểm chưa cụ thể, rõ ràng. Chẳng hạn, quy định "việc khai sinh cho trẻ em sinh ra tại Việt Nam có cha và mẹ là người nước ngoài hoặc người không quốc tịch cư trú ổn định lâu dài tại Việt Nam, đăng ký khai sinh được thực hiện tại UBND cấp xã nơi cư trú của người mẹ hoặc người cha". Tuy nhiên, Nghị định lại không quy định rõ người không quốc tịch cư trú ổn định lâu dài tại Việt Nam cụ thể là bao nhiêu năm?
2. Báo Dân trí có bài Gia hạn điều tra “kỳ án” 194 phố Huế. Bài báo phản ánh: Ngày 28/2, Cơ quan Điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao đã ban hành văn bản số 68/VKSNDTC-C6 (P3) gửi Tổng Cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự Bộ Tư pháp, Cục trưởng Cục thi hành án dân sự Thành phố Hà Nội, Chi cục Thi hành án dân sự quận Hai Bà Trưng nêu rõ: Ngày 28/10/2011, Cơ quan Điều tra Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao có quyết định khởi tố vụ án hình sự số 27/VKSTC-C6 (P3) về tội “Ra quyết định trái pháp luật” quy định tại Điều 296 Bộ Luật hình sự xảy ra tại Chi cục Thi hành án dân sự quận Hai Bà Trưng, TP. Hà Nội. Do tính chất phức tạp của vụ án, ngày 28/2/2012, Vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra án hình sự về trật tự xã hội - Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao có quyết định số 14/VKSTC-V1A quyết định gia hạn thời hạn điều tra vụ án lần thứ nhất trong thời hạn 4 tháng (từ ngày 28/2/2012 đến ngày 28/6/2012) để tiếp tục điều tra theo quy định.
3. Báo Tuổi trẻ online có bài Đăng ký kết hôn chỉ để làm khai sinh. Bài báo phản ánh: Người dân nông thôn miền Tây Nam bộ khi dựng vợ gả chồng cho con thường không quan tâm đến việc phải ĐKKH nhưng nhất thiết phải có đám hỏi, đám cưới. Dù đám cưới lớn mà không có đám hỏi thì nhà gái cũng không vui vì theo quan niệm thông thường, không có đám hỏi đồng nghĩa với việc nhà gái bị xem thường. Nếu vợ chồng sống với nhau có trục trặc thì giải quyết theo “lệ” chứ ít khi họ muốn nhờ đến “luật”. Vì vậy, tình trạng vợ chồng cưới nhau mà không ĐKKH là “chuyện thường ngày ở huyện”.
Ông Nguyễn Văn Mến là cán bộ tư pháp của xã Vĩnh Thạnh Trung (huyện Châu Phú, An Giang) từ năm 1984-2010, hiện vẫn đang công tác tại UBND xã. Ông cho biết trước năm 2002 ở xã mỗi năm chỉ có khoảng 20 cặp ĐKKH.
Khi có nghị định 77/2001 ngày 22-10-2001, quy định chi tiết về ĐKKH theo nghị quyết số 35/2000 của Quốc hội, trong năm 2002 UBND xã đã triển khai đến từng ấp, từng nhà để làm giấy ĐKKH cho những cặp vợ chồng chưa có hôn thú (hôn nhân thực tế). Vì vậy, chỉ trong năm 2002 xã đã làm thủ tục ĐKKH cho 2.040 cặp vợ chồng. Theo thống kê của bộ phận tư pháp xã Vĩnh Thạnh Trung, từ sau năm 2002 đến nay số lượng các cặp vợ chồng ĐKKH tăng lên rõ rệt. Sở dĩ số lượng tăng cao là vì sau nghị định 77, Nhà nước không còn công nhận tình trạng hôn nhân thực tế, cho nên khi làm khai sinh cho con, nếu không có giấy hôn thú thì phần tên cha phải bỏ trống! Vì vậy các cặp vợ chồng khi có con buộc phải đi ĐKKH để làm khai sinh cho con. Thậm chí có người để đến khi con đi học cần có giấy khai sinh mới đi làm, rồi từ nhu cầu làm khai sinh cho con mới đi ĐKKH cho cha mẹ khi con đã 6-7 tuổi! Tuy vậy, theo ông Mến, cũng có một tỉ lệ nhỏ các cặp vợ chồng... sẵn sàng chọn cách khai sinh cho con để trống tên cha vì ngại đi ĐKKH!
Trước đây, thường mọi người đợi con đi học mới làm khai sinh nên cha mẹ “kết hôn” trễ. Hiện nay vì trẻ em dưới 6 tuổi được miễn viện phí nên phải làm khai sinh cho trẻ sớm để hưởng quyền lợi, vì vậy cha mẹ của trẻ “kết hôn” sớm hơn. Trong năm 2011, số cặp vợ chồng ĐKKH ở xã Vĩnh Thạnh Trung là 381 cặp (theo số liệu trong sổ hộ tịch lưu ở UBND xã). Trong khi đó, theo chị Lê Thị An - nhân viên dịch vụ thợ nấu Hai Huệ (cung cấp tiệc cưới danh tiếng trong vùng), năm 2011 Hai Huệ đã nấu cho trên 1.000 đám cưới, trong đó ở xã Vĩnh Thạnh Trung trên 300 đám. Cả xã có khoảng năm dịch vụ thợ nấu nổi tiếng và nhiều thợ nấu nhỏ lẻ khác. Từ đó suy ra có thể thấy số đám cưới ở xã Vĩnh Thạnh Trung lớn hơn con số 381 cặp ĐKKH nhiều.
Dư luận mấy ngày qua xôn xao bàn tán về chuyện cô gái trẻ Nguyễn Đặng Xuân Thùy ở Cần Thơ gặp những bất lợi phũ phàng. Hậu quả đáng tiếc này, ngoài nguyên nhân khách quan bị nghi ngờ là nhân vật trong clip sex, còn có nguyên nhân chủ quan của người trong cuộc. Đó là hành vi bắt đầu cuộc sống vợ chồng của mình mà không tuân theo Luật hôn nhân và gia đình: không ĐKKH tại cơ quan nhà nước! Xã hội ngày xưa, qua một thời gian dài dưới chế độ quân chủ phong kiến, thủ tục quan trọng xác lập quan hệ hôn nhân của đôi nam nữ là tổ chức cưới hỏi. Nghi thức cưới hỏi là thủ tục bắt buộc do pháp luật quy định. Cưới hỏi đúng cách đã là hợp pháp. Lâu dài cách thức đó đã trở thành phong tục tập quán được mọi người tự nguyện tôn trọng.
Thậm chí ngày nay vẫn còn một bộ phận không nhỏ trong nhân dân, khi lập gia đình chỉ để ý đến việc làm đám cưới lớn nhỏ như thế nào mà quên rằng ĐKKH là việc bắt buộc phải có để được công nhận là vợ chồng. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này cũng phải kể đến có một thời gian Nhà nước đã linh động cho phép công nhận “hôn nhân thực tế” đối với những cặp vợ chồng không ĐKKH.
Từ hơn mười năm nay, với sự ra đời của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000, pháp luật đã dứt khoát quy định: Mọi nghi thức kết hôn không theo quy định (tức phải qua thủ tục ĐKKH với UBND cơ sở) đều không có giá trị. Nam nữ không ĐKKH mà chung sống với nhau thì không được pháp luật công nhận là vợ chồng (điều 11 Luật hôn nhân và gia đình). Nghĩa là về nguyên tắc, họ chỉ là người dưng, không có quyền, nghĩa vụ đối với nhau với tư cách là chồng, là vợ của nhau. Dù đang chung sống với nhau, mỗi người đều có quyền đi lấy chồng, lấy vợ khác mà pháp luật không có cách nào ngăn cản, bảo vệ. Về mặt tài sản, dù hai người có tạo dựng được gì cũng chỉ là tài sản riêng do công sức, vốn liếng của mỗi người làm ra, của ai nấy hưởng, chứ không thể có tài sản chung vợ chồng.
Trước sự việc của Thùy, có người cảm thấy xót xa, muốn chia sẻ cùng gia đình cô và bảo vệ quyền lợi chính đáng cho cô, để vụ việc được giải quyết một cách công bằng, hợp đạo đức, tình người hơn. Nhưng đâu còn cách nào khác hơn là phải... theo pháp luật! Theo điều 63 Hiến pháp, Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình. Nhưng muốn được bảo hộ thì hôn nhân phải là hôn nhân hợp pháp. Vì Nhà nước VN là nhà nước pháp quyền. Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật (điều 12 Hiến pháp). Đây là bài học thấm thía mà có lẽ ai cũng thấy trách nhiệm xã hội của mình là phải cùng nhau tìm hiểu nắm rõ pháp luật và giúp nhau hiểu biết pháp luật. Đây cũng là công việc của chính quyền và các đoàn thể ở địa phương. Mỗi người có ý thức sống theo pháp luật thì khi có việc xảy ra, pháp luật mới có thể bảo vệ quyền lợi cho mình.
Điều trăn trở ở đây là ĐKKH là tính pháp lý, lễ cưới là tính xã hội của hôn nhân. Tính xã hội đi sau tính pháp lý vì trong mọi trường hợp đều phải tôn trọng pháp luật. Không có cơ sở pháp lý về hôn nhân nên quyền lợi của Thùy không thể xem xét và bảo vệ theo Luật hôn nhân và gia đình. Do đó, sự thiệt hại của cô Thùy (nếu có) làm mọi người cảm thấy ngậm ngùi.