I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo điện tử Chính phủ có bài Uỷ ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp họp phiên thứ 2. Bài báo đưa tin: Ngày 21/2, tại Hà Nội, Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đã họp phiên toàn thể lần thứ 2 với sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội, Chủ tịch Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp Nguyễn Sinh Hùng.
Tại phiên họp này, các ủy viên Ủy ban đã thảo luận và cho ý kiến bước đầu về Dự thảo Báo cáo Tổng kết thi hành Hiến pháp năm 1992 và Báo cáo của Ban Biên tập về những vấn đề cơ bản trong sửa đổi Hiến pháp năm 1992.
Về Dự thảo Báo cáo Tổng kết thi hành Hiến pháp năm 1992, các ủy viên Ủy ban đã đánh giá cao quá trình tiến hành tổng kết thi hành Hiến pháp, trong đó các cấp, các ngành, các cơ quan, tổ chức đã nhận thức rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác tổng kết đối với việc nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Hiến pháp và đã triển khai việc tổng kết thi hành Hiến pháp theo đúng tiến độ, toàn diện, thận trọng, khách quan và có chất lượng.
Kết quả tổng kết thi hành Hiến pháp đã làm rõ những đóng góp tích cực, quan trọng của Hiến pháp năm 1992 đối với công cuộc đổi mới toàn diện đất nước trong 20 năm qua. Đồng thời, Dự thảo Báo cáo Tổng kết thi hành Hiến pháp năm 1992 cũng đã xác định những nội dung của Hiến pháp năm 1992 cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với tình hình mới để thể chế hóa các quan điểm, định hướng lớn được xác định trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội năm 1991 (bổ sung, phát triển năm 2011) và các văn kiện khác của Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng.
Về Báo cáo những vấn đề cơ bản về sửa đổi Hiến pháp năm 1992, Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp nhận thấy Báo cáo đã được xây dựng công phu. Những vấn đề cơ bản về sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đã được xây dựng trên cơ sở mục tiêu, quan điểm, những định hướng lớn được xác định trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 2 (khóa XI); kết quả tổng kết thi hành Hiến pháp năm 1992; quá trình nghiên cứu tổng kết lý luận và thực tiễn về Hiến pháp; ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, của nhân dân.
Theo đó, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992 dự kiến sẽ được tập trung những vấn đề cơ bản sau: Tiếp tục thể chế hóa đầy đủ và nhất quán hơn chủ trương phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; khẳng định tư tưởng phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, nhân dân thực hiện quyền làm chủ thông qua hoạt động của Nhà nước, của cả hệ thống chính trị và các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; tiếp tục khẳng định sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội; bảo vệ quyền con người, bảo đảm thực hiện quyền, nghĩa vụ công dân.
Bên cạnh đó, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ, bảo đảm công bằng xã hội, bảo vệ môi trường; tiếp tục khẳng định mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo đảm hội nhập quốc tế đầy đủ và vững chắc và bảo đảm hiệu lực, tính ổn định và phát triển của Hiến pháp.
Phát biểu bế mạc phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đánh giá cao kết quả của phiên họp và đề nghị Ban Biên tập tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện các văn bản này trên cơ sở các ý kiến thảo luận của các thành viên Ủy ban để trình Ủy ban trong phiên họp tới.
2. Báo VnMedia có bài Thủ tướng yêu cầu nghiên cứu về thu phí. Bài báo phản ánh: Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Văn Trọng Lý vừa ký văn bản truyền đạt ý kiến của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng về đề xuất thu phí lưu hành phương tiện giao thông cá nhân và phí ô tô đi vào trung tâm thành phố giờ cao điểm do Bộ Giao thông vận tải đề xuất. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính trên cơ sở tham khảo, giải trình, tiếp thu ý kiến của các cơ quan, địa phương liên quan, tập trung nghiên cứu, xác định rõ mục tiêu, nội dung, cơ sở khoa học và thực tiễn, tính khả thi cũng như các tác động của việc thu các khoản phí trên để xây dựng Đề án trình Chính phủ xem xét, cho ý kiến trước khi báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo quy định.
3. Báo Nhân dân có bài Cách chức Huyện uỷ viên và đề nghị cách chức Chủ tịch và Phó Chủ tịch UBND huyện Tiên Lãng. Bài báo phản ánh: Ngày 21-2, Ban Thường vụ Thành uỷ Hải Phòng đã họp xem xét, quyết định thi hành kỷ luật đối với tập thể Ban Thường vụ Huyện uỷ Tiên Lãng và các cá nhân có liên quan việc cưỡng chế thu hồi đất tại xã Vinh Quang, huyện Tiên Lãng theo tinh thần Thông báo Kết luận số 43/TB-VPCP ngày 10-2 của Thủ tướng Chính phủ.
Đồng chí Nguyễn Văn Thành, Uỷ viên T.Ư Đảng, Bí thư Thành uỷ Hải Phòng chủ trì cuộc họp. Dự họp có đại diện Ủy ban Kiểm tra T.Ư, Văn phòng T.Ư Đảng.
Theo đó, kỷ luật cảnh cáo tập thể Ban Thường vụ Huyện uỷ Tiên Lãng. Kỷ luật cảnh cáo đối với Ủy viên Thành uỷ, Bí thư Huyện ủy Bùi Thế Nghĩa.
Cách chức Huyện ủy viên và đề nghị cách chức Chủ tịch UBND huyện đối với Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện Lê Văn Hiền.
Cách chức Huyện ủy viên và đề nghị cách chức Phó Chủ tịch UBND huyện đối với Huyện ủy viên, Phó Chủ tịch UBND huyện Nguyễn Văn Khanh.
Kỷ luật cảnh cáo đối với các Ủy viên Thường vụ Huyện ủy là: Chỉ huy trưởng Ban chỉ huy quân sự huyện Hoàng Đăng Chinh và Trưởng công an huyện Lê Văn Mải.
Đồng thời, Ban Thường vụ Thành ủy Hải Phòng cũng yêu cầu các cá nhân gây hậu quả do quyết định hành chính không đúng của mình phải xin lỗi và chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật.
II- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Trang Infonet.vn có bài "Siết" nhập cư: Đà Nẵng khẳng định không làm trái luật. Bài báo phản ánh: Chiều 20/2, Sở Tư pháp Đà Nẵng đã hoàn tất báo cáo với Bộ Tư pháp, nêu rõ quan điểm về quá trình thẩm định dự thảo và tự kiểm tra 4 vấn đề "nóng" trong Nghị quyết 23 (ngày 23/12/2011) của HĐND TP Đà Nẵng, theo yêu cầu của Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật (Bộ Tư pháp) tại công văn 12/KTrVB (7/2/2012).
Trong đó, vấn đề được dư luận quan tâm nhất là quy định tại điểm 9, khoản III, Điều 1 Nghị quyết 23: "Trong khi chờ xin ý kiến của Trung ương về một số vấn đề liên quan đến việc thực hiện Luật Cư trú trên địa bàn TP Đà Nẵng, tạm dừng giải quyết đăng ký thường trú mới vào khu vực nội thành đối với các trường hợp chỗ ở là nhà thuê, mượn, ở nhờ mà không có nghề nghiệp hoặc có nhiều tiền án, tiền sự".
Cũng trong chiều 20/2, Giám đốc Sở Tư pháp Đà Nẵng Nguyễn Bá Sơn đã có cuộc trả lời phỏng vấn riêng của Infonet về quan điểm của Sở trong báo cáo với Bộ Tư pháp. Ông Nguyễn Bá Sơn nêu rõ: "Qua quá trình thẩm định, Sở Tư pháp Đà Nẵng nhận thấy nội dung của Nghị quyết 23 của HĐND TP Đà Nẵng về việc "tạm dừng đăng ký mới vào khu vực nội đô TP để xin chỉ đạo của cấp trên" là không trái với Luật Cư trú và các quy định pháp luật khác có liên quan".
Thưa ông, cơ sở nào để Sở Tư pháp Đà Nẵng khẳng định điều đó?
Trước hết là từ thực tế. Phải thừa nhận trong thành tích chung của Đà Nẵng 15 năm qua có đóng góp quan trọng của một bộ phận dân nhập cư. Nhưng bên cạnh đó cũng có một bộ phận không nhỏ người nhập cư không nghề nghiệp, không nhà cửa, không có chỗ ở ổn định hoặc có nhiều tiền án, tiền sự ồ ạt đổ về các quận nội thành, nơi có mật độ dân số đô thị vào loại cao nhất cả nước hiện nay.
Từ đó khiến sức chịu đựng của hạ tầng giao thông, y tế, giáo dục bị quá tải; tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật và tội phạm hình sự các loại diễn biến phức tạp, trật tự, an toàn xã hội bị đe doạ. Một số mục tiêu mà Đà Nẵng đạt được 15 năm qua trong các chương trình "5 không", "3 có" nhằm xây dựng một TP có thiên nhiên trong lành, đời sống văn hoá cao, làm giàu bằng kinh tế tri thức, một trong những TP hài hoà, thân thiện, an bình, hấp dẫn và đáng sống... có nguy cơ bị phá vỡ hoặc không thể thực hiện được.
Nhưng để giải quyết vấn đề đó phải bằng những biện pháp đúng thẩm quyền theo quy định của pháp luật?
Vâng! Cơ sở pháp lý để khẳng định Nghị quyết 23 của HĐND TP. Đà Nẵng không sai chính là Luật Cư trú. Một trong những nguyên tắc quan trọng của luật này được quy định tại khoản 2 Điều 4. Theo đó, trong quá trình triển khai thực hiện luật phải bảo đảm hài hoà quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, lợi ích của Nhà nước, cộng đồng và xã hội; kết hợp giữa việc bảo đảm quyền tự do cư trú, các quyền cơ bản khác của công dân và trách nhiệm của Nhà nước với nhiệm vụ xây dựng, phát triển KT-XH, củng cố quốc phòng, an ninh, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội.
Để thực hiện các mục tiêu mà nguyên tắc trên đặt ra, có một công cụ quan trọng mà pháp luật giao cho các cấp chính quyền trong việc quản lý, điều tiết dân cư của mỗi địa phương. Đó là quản lý cư trú, mà cốt lõi của vấn đề nằm ở công tác quản lý đăng ký nhân khẩu.
Tại khoản 3 Điều 6, Luật Cư trú đã giao trách nhiệm cho UBND các cấp trong phạm vi quyền hạn của mình thực hiện quản lý nhà nước về cư trú tại địa phương theo quy định của luật này, các quy định khác của pháp luật có liên quan và phân cấp của Chính phủ. Điều 12 Luật Tổ chức HĐND và UBND (năm 2003) quy định: HĐND cấp tỉnh, TP trực thuộc TƯ có thẩm quyền "phân bổ dân cư và cải thiện đời sống nhân dân ở địa phương". Đồng thời Điều 18 của luật này cũng quy định: HĐND TP trực thuộc TƯ có thẩm quyền "quyết định biện pháp quản lý dân cư ở TP và tổ chức đời sống dân cư đô thị".
Tại Điều 3 Luật Tổ chức HĐND và UBND cũng quy định rõ: "HĐND và UBND thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo Hiến pháp, luật và các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên". Từ trước đến nay, Chính phủ, Bộ Công an chưa có văn bản nào chứa đựng nội dung các tỉnh, TP được "đóng cửa" với dân nhập cư. Như vậy, liệu Nghị quyết 23 của HĐND TP Đà Nẵng có vượt quá thẩm quyền theo quy định tại điều này?
Sau khi Nghị quyết 23 ra đời, đã có một số ý kiến cho rằng Đà Nẵng "cấm cửa" người nhập cư. Hiểu và nhận định như vậy là không chính xác. Xuất phát từ thực tiễn khi nhận thấy có những vấn đề nảy sinh trong quá trình triển khai Luật Cư trú nên HĐND TP Đà Nẵng ra Nghị quyết tạm dừng để xin ý kiến chỉ đạo của cấp trên. Và từ ngày 16/1/2012, Chủ tịch HĐND TP Đà Nẵng cũng đã có văn bản xin ý kiến của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về vấn đề này (tuy nhiên đến nay chưa được hồi âm).
Việc cấp dưới trong quá trình thực hiện công việc thuộc trách nhiệm của mình mà phát hiện, nhìn thấy trước hoặc nảy sinh vướng mắc có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý khác hay những hậu quả thực tế ngoài dự kiến thì việc tạm dừng, xin chỉ đạo của cấp trên để tháo gỡ, để thực hiện cho tốt là một công việc thường xuyên của bất cứ cơ quan hay tổ chức nào.
Đó cũng là thể hiện trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong việc thực thi chức năng, nhiệm vụ của mình. Sau khi có ý kiến chỉ đạo của cấp trên, chắc chắn cơ quan chức năng cấp dưới phải thi hành. Đó cũng là một nguyên tắc trong hoạt động của các cơ quan trong bộ máy nhà nước. Nếu cấp dưới nhìn thấy vấn đề mà không báo cáo cấp trên để kịp thời xử lý, cứ nhắm mắt làm theo quy định sẵn có để dẫn tới những hậu quả thì đó mới là làm không đúng chức năng nhiệm vụ của mình.
Cần khẳng định rằng Đà Nẵng không "cấm cửa" dân nhập cư. Chủ trương tạm dừng giải quyết đăng ký thường trú mới nói trên là để chờ chỉ đạo của TƯ, và cũng chỉ áp dụng trong phạm vi các quận trung tâm TP, nơi có mật độ dân cư cao; còn đối với các quận, huyện ngoại thành có mật độ dân cư không cao thì không áp dụng.
Hơn nữa, Luật Cư trú quy định cư trú bao gồm cả tạm trú và thường trú. Trong khi tạm dừng đăng ký thường trú mới như vừa nêu thì TP Đà Nẵng vẫn giải quyết tạm trú cho người nhập cư để họ có cơ hội tìm kiếm việc làm ổn định, thu nhập ổn định, có cơ hội có nhà ở và từ đó có thể được giải quyết đăng ký thường trú như mọi công dân khác của TP.
Từ những cơ sở thực tiễn và pháp lý nêu trên, trong báo cáo gửi Bộ Tư pháp, chúng tôi khẳng định Nghị quyết 23 của HĐND TP Đà Nẵng về việc tạm dừng giải quyết đăng ký thường trú mới là không trái với quy định của Luật Cư trú và các quy định hiện hành của pháp luật.
2. Báo Sài Gòn Online có bài Hộ khẩu… hậu khổ. Bài báo phản ánh: Một hôm đi làm về khuya, anh K. bị kiểm tra hành chính và do không có CMND nên anh bị lập biên bản đưa vào Trung tâm hỗ trợ xã hội TPHCM theo diện người lang thang, cơ nhỡ. Hàng tuần, vợ, con anh vào thăm nuôi nhưng không thể bảo lãnh chỉ vì anh không có hộ khẩu. Anh K. cho biết, vào TPHCM lập nghiệp đã 20 năm, cách đây hơn 10 năm, khi lấy vợ, anh có trở lại quê để làm làm đăng ký kết hôn nhưng chính quyền ở quê thông báo anh đã bị xóa tên trong hộ khẩu nên không thể đăng ký kết hôn. Đến đăng ký kết hôn ở nơi thường trú của vợ thì nơi đây yêu cầu anh phải có giấy xác nhận tình trạng hôn nhân ở nơi thường trú mới đăng ký được. Mà muốn có được giấy này thì phải có tên trong hộ khẩu… Sau một thời gian chạy đi chạy lại không được, anh đành phải cưới vợ không đăng ký kết hôn và sinh sống bên nhà vợ. Phía nhà vợ cũng muốn nhập hộ khẩu cho anh theo diện bảo lãnh cho chồng nhưng phía công an lại yêu cầu phải có giấy chứng nhận kết hôn. Thậm chí khi vợ chồng anh có con, trên giấy khai sinh cũng phải để trống tên cha vì cán bộ hộ tịch yêu cầu phải có giấy đăng ký kết hôn mới ghi tên cha… Sự việc rơi vào vòng luẩn quẩn, bế tắc khi anh K. bị đưa vào Trung tâm Hỗ trợ xã hội. Tại đây muốn bảo lãnh phải có người thân nhưng vợ anh ở bên ngoài không có cách nào chứng minh anh K. là chồng mình để bảo lãnh.
Một hoàn cảnh éo le khác là trường hợp của anh T. Năm 1976, anh T. nhập hộ khẩu tại quận Bình Thạnh. Năm 1979, anh lấy vợ có đăng ký kết hôn. Năm 1980, anh trốn nghĩa vụ quân sự nên bị xóa tên trong hộ khẩu gia đình. Gần đây, anh làm đơn xin được nhập hộ khẩu theo vợ tại quận Bình Tân. Mặc dù xét về hồ sơ, anh T. có đủ điều kiện để nhập khẩu như có bảo lãnh của vợ anh là chủ nhà, chủ hộ, kèm theo giấy chứng nhận đăng ký kết hôn của vợ chồng anh; giấy chứng nhận tạm trú của công an các địa phương từ năm 1980 đến thời điểm xin nhập hộ khẩu nhưng cán bộ tiếp nhận yêu cầu anh phải có giấy giới thiệu nhập khẩu do Quận đội Bình Thạnh cấp và đơn tường trình. Tuy nhiên, anh đến liên hệ với Ban Chỉ huy quân sự quận Bình Thạnh để xin giấy giới thiệu lại không được mà chỉ xin được giấy xác nhận hộ khẩu gốc do Công an quận Bình Thạnh ký với nội dung năm 1976 anh T. có đăng ký hộ khẩu tại phường 15, Bình Thạnh, đi nghĩa vụ quân sự xóa khẩu năm 1980. Cho đến thời điểm này, anh T. vẫn chưa có hộ khẩu thường trú và CMND của anh cũng đã hết hạn sử dụng nên gặp không ít khó khăn trong công việc, giao dịch…
Việc đăng ký hộ khẩu hộ tịch cho công dân là trách nhiệm của cơ quan chức năng liên quan. Đây là việc vừa nhằm đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho những công dân sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam, đồng thời để đảm bảo việc quản lý xã hội của Nhà nước.
Thực tế hiện nay, chắc chắn không chỉ có trường hợp anh K., anh T. Vì lẽ đó, thiết nghĩ cơ quan chức năng và chính quyền các địa phương cần tăng cường trách nhiệm, chủ động tạo điều kiện thuận lợi để mọi công dân đều được đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình theo Luật Cư trú, đồng thời để tránh gây ra những hệ lụy không mong muốn cho xã hội khi để nhiều người sống ngoài vòng pháp luật.